آسیب غذاهای فوق فرآوری شده بر سلامتی

امروزه فرآوری مواد غذایی برای طولانی کردن زمان نگهداری آن‌ها نقش مهمی در صنعت غذا دارد و علی رغم آن که توصیه می‌شود که در مصرف این غذاها دقت کافی به عمل آید، اما روند زندگی کنونی، آدم‌ها را مجبور به مصرف چنین غذاهایی می‌کند.

اخبار سبز کشاورزی | در حال حاضر در برخی کشورها نظیر انگلستان، آمریکا و کانادا، غذاهای فوق فرآوری در حدود 50 درصد از انرژی مورد نیاز آدم‌ها را تامین می‌کنند.

نکته قابل توجه در این موضوع آن است که چنین غذاهایی رابطه مستقیمی با وضعیت و شرایط سلامتی آدم‌ها دارد و نقش مهمی در افزایش چاقی، بیماری‌های قلبی/عروقی و زوال عقل، ایفا می‌کنند.

غذاهای فوق فرآوری شده ترکیباتی از انواع مواد صنعتی نظیر امولسیون کننده‌ها، غلیظ کننده‌ها و مجموعه‌ای از طعم دهنده‌های مصنوعی هستند که طی فرآیندهای صنعتی با موادغذایی مخلوط می‌شوند. نوشابه‌های قنددار و بسیاری از غلات صبحانه معمولا در زمره موادغذایی فوق فرآوری شده هستند.

از نوآوری‌هایی که این روزها در این عرصه به وجود آمده می‌توان برگرهای به اصطلاح با «پایه گیاهی» را نام برد در حالی که این موادغذایی شامل انواعی از پروتئین‌های جدا شده از مواد پروتئینی و سایر عناصر شیمیایی برای ساختن موادغذایی خوشمزه هستند.

می‌دانیم مضر است و باز هم مصرف می‌کنیم!

روش فرآوری شدید صنعتی که در تولید غذاهای فوق فرآوری به کار می‌رود، موجب تخریب ساختار طبیعی مواد تشکیل دهنده غذا و حذف بسیاری از اجزاء مفید از قبیل فیبرها، ویتامین‌ها، عناصر معدنی و ترکیبات گیاهی آن‌ها می‌شود. بسیاری از ما از آسیب زنندگی چنین موادغذایی بر سلامتی آگاه هستیم، اما مشخص نیست که در صورت آگاهی از ارزش اندک این نوع از غذاها، چرا همچنان آن‌ها را مصرف می‌کنیم. در این‌جا باید به نقش سایر عوامل موثر در به خطر انداختن سلامتی اشاره کرد:

نقش التهاب‌ها: در یک مطالعه تحقیقاتی بر روی 20 هزار فرد بزرگسال ایتالیایی، معلوم گردید که این افراد به دلیل مصرف غذاهای فوق فرآوری شده در خطر افزایش مرگ و میر به علل مختلف هستند.

در یک بررسی دیگر بر روی 50 هزار فرد مذکر آمریکایی معلوم گردید که مصرف غذاهای فوق فرآوری شده رابطه مستقیمی با سرطان روده بزرگ در آن‌ها دارد.

نکته بسیار جالب توجه در این مطالعات آن بود که این افراد علی‌رغم آگاهی از کیفیت غذایی بسیار پایین این مواد و خطرات آن‌ها، اما همچنان علاقمند به خوردن آن‌ها هستند. نتایج به دست آمده نشان داد که عوامل دیگری می‌توانند آسیب‌های ناشی از غذاهای فوق فرآوری شده را تشدید کنند. همچنین نتایج نشان داد که استفاده از موادغذایی واقعی و سالم، تاثیر کافی در رد اثرات سوء موادغذایی فوق فرآوری شده ندارند.

به عنوان مثال کوشش‌های به عمل آمده توسط صنایع و شرکت‌های غذایی در بهبود ارزش غذایی محصولات آن‌ها از طریق افزودن موادی چون ویتامین‌ها یک کار جنبی بوده و تاثیری بر مشکلات اساسی این گونه غذاها ندارد.

عوامل به خطر انداختن سلامتی

حال باید دید چه عواملی موجب به خطر انداختن سلامتی توسط غذاهای فوق فرآوری می‌شود؟

در بررسی افراد ایتالیایی دیده شد که نشانگرهای التهابی از قبیل بالا رفتن تعداد گلبول‌ها که معمولا در مصرف‌کنندگان غذاهای فوق فرآوری دیده می‌شود، در آن‌ها نیز وجود دارد. امکان دارد که بدن ما نسبت به عوامل بیرونی از قبیل سرماخوردگی یا زخم شدن، عکس‌العمل التهابی از خود نشان دهد. در این حالت، بدن با ارسال پیام‌هایی به سیستم ایمنی و سلول‌هایی نظیر گلبول‌های سفید، از خود عکس‌العمل نشان می‌دهد تا این گلبول‌ها به میکروب‌ها و باکتری‌های احتمالی حمله کنند.

معمولا این نوع التهابات به سرعت برطرف می‌شوند، اما در برخی از افراد امکان دارد که منجر به التهابات عروقی در سرتاسر بدن آن‌ها گردد که می‌تواند موجب تخریب بافت‌ها، بیماری‌ها قلبی/ عروقی یا سرطان گردد. بسیاری از مطالعات نشان داده که رژیم غذایی ضعیف و نامناسب می‌تواند به افزایش التهابات در بدن منتهی که خود به عوارض و بیماری‌ها قلبی ختم می‌شوند.

برخی از افزودنی‌های معمولی در غذاهای فوق فرآوری شده نظیر امولیسفایرها و شیرین‌‌کننده‌های مصنوعی، باعث بالا رفتن التهابات و تغییر در جمعیت میکروبی دستگاه گوارش می‌شوند. به نظر بعضی از محققان علت افزایش التهابات آن است که بدن با این مواد همانند یک ماده مهاجم خارجی مانند باکتری‌ها برخورد می‌کند.

در مطالعه انجام شده بر روی افراد آمریکایی مذکور، معلوم شد که این گونه التهابات رابطه مستقیمی با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند. تحقیقات انجام شده خطر بی‌نظمی در کار کلیه‌ها را به این علت نیز نشان می‌دهد.

این دسته از موادغذایی همانند سایر غذاهای بسته‌بندی شده دارای برچسب نبوده بنابراین بهترین روش برای شناسایی آن‌ها، شناختن مواد موجود در آن‌ها است.

موادی از قبیل امولیسفایرها، غلیظ کننده‌ها، پروتئین‌ها و سایر ترکیبات صنعتی، نشانه‌هایی از غذاهای فوق فرآوری شده هستند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۸- آبان ۱۴۰۱