احداث آسان یک باغچه هیدروپونیک

تولید محصولات کشاورزی در خانه

تولید محصولات کشاورزی برای تامین غذا در یک محیط بدون خاک و کوچک می‌تواند علاقمندان زیادی داشته باشد به گونه‌ای که حتی در مکانی کوچک می‌توان برای تولید سبزی‌های مورد نیاز به این کار اقدام نمود. در مناطق دور دست نسبت به مراکز شهری از قبیل روستاها، در صورت علاقمند بودن می‌توان به این کار اقدام کرد.

اخبار سبز کشاورزی | در شرایط کنونی که در بسیاری از مناطق کشور، اراضی کشاورزی در حال فرسایش هستند، می‌توان با تغییر جهت تولید، با همان میزان از سرمایه‌گذاری به کشت هیدروپونیک اقدام کرد، ضمن آن که آب مصرف شده در این روش، بسیار کمتر از روش تولید محصول به شکل سنتی است. با روش‌های گوناگونی که در کشت‌های هیدروپونیک وجود دارد، هر فردی بنا بر سلیقه و علاقه خود، قادر است تا گیاهان برگی و سایر سبزی‌های مورد نیاز را تهیه و در مقادیر بیشتر، به بازار عرضه نماید.

با روندی که در تداوم خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی‌ها وجود دارد، قطعا کشت با روش‌های هیدروپونیک می‌تواند بخشی از کشاورزی آینده باشد، چرا که به هر حال انسان‌ها به غذا نیاز دارند.

کشت هیدروپونیک

به دلیل عدم نیاز کشت هیدروپونیک به خاک، می‌توان در تمام طول سال چنین گیاهانی را در یک فضای کوچک در داخل خانه، انباری یا مکان بلااستفاده، تولید کرد. به آن معنا که در صورت نبود امکانات فضای باز، می‌توان با حداقل وسایل، انواع سبزی‌ها را تولید نمود.

اساسا عوامل رشد گیاهان عبارتند از: نور خورشید، آب و مواد و عناصر غذایی که به طور معمول از طریق خاک در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شوند. اما در روش هیدروپونیک، گیاهان غذای مورد نیاز خود را از آب غنی شده با عناصر غذایی تامین می‌کنند.

یک سیستم هیدروپونیک می‌تواند به گونه‌ای طراحی شود که امکان به دست آوردن مقادیر مورد نیاز از عناصر شیمیایی توسط گیاه تضمین شود، ضمن آن که آب، نور و حتی PH واقعی محیط برای آن‌ها تامین گردد.
بسته به نوع و سیستم هیدروپونیک، ریشه گیاهان در یک محلول حاوی موادغذایی از قبیل پرلیت، پیت ماس، الیاف نارگیل یا سنگ ریزه قرار داده می‌شود. روش‌های دیگری نیز حتی بدون استفاده از این مواد ابداع شده است.

انواع گیاهان برای کشت هیدروپونیک

مجموعه متنوعی از گیاهان را می‌توان در کشت هیدروپونیک پرورش داد که انواع کاهو و کلم از آن جمله هستند. در سیستم‌های اندکی پیچیده‌تر از کشت هیدروپونیک حتی می‌توان گیاهانی از قبیل گوجه فرنگی، خیار و فلفل را نیز پرورش داد.

نکته مهمی که باید توجه داشت آن است که گیاهان نیازمند به فضای زیاد یا سنگین وزن، نباید کاشته شوند، چرا که رشد زیاد عمودی در چنین گیاهانی می‌تواند موجب آسیب به آن‌ها گردد. گیاهان ریشه‌ای نظیر هویج، سیب زمینی یا چغندر، باید اساسا در خاک کشت شوند، چرا که کشت آن‌ها در محیط هیدروپونیک تقریبا غیرممکن است، اما تربچه و شلغم را می‌توان در روش هیدروپونیک کشت کرد.

مزایای کشت هیدروپونیک

علاوه بر تولید موادغذایی در محیط‌های بدون خاک کوچک، این روش کشت می‌تواند به حل مشکلات اجتماعی و زیست محیطی نیز کمک نماید. در مناطقی با شرایط خشک و صحرایی که انسان‌‌ها دسترسی کافی به میوه و سبزی تازه ندارند، احداث یک باغ هیدروپونیک می‌تواند بخشی از این راه‌حل باشد.

کشت‌‌های هیدروپونیک می‌تواند به جوامع محلی که دسترسی اندکی به مواد غذایی تازه و میوه دارند کمک نماید تا چنین موادی را در خانه یا مراکز نزدیک محل زندگی با قیمت و هزینه کمی تهیه کنند، از این طریق می‌توان هزینه‌های نگهداری و تولید بر روی مزارع را به تدریج کاهش و یک روش تولید پایدار را بنا نهاد.

از سایر مزایای کشت هیدروپونیک سرعت رشد 40 تا 50 درصدی بیشتر نسبت به کشت در خاک و 30 درصد محصول بیشتر است. در این روش نه فقط کاهش زمان بسیار اهمیت دارد، بلکه تولید محصول بیشتر در مساحت کمتر و همچنین مغذی بودن بیشتر این محصولات نیز حائز اهمیت است.

حاشیه‌های هیدروپونیک

کشت هیدروپونیک همانند اکثر چیزهای دیگر مشمول موضوعات حاشیه‌ای نیز می‌شود. یکی از آن موارد دقت و هشیاری مداوم در دریافت آب و موادغذایی توسط گیاهان است. نکته بعد پیچیده و هزینه‌بر بودن است، ضمن آن که محدودیت‌هایی در کشت گیاهان نیز وجود دارد. به عنوان مثال کشت گیاهان ریشه‌ای است که باید در خاک کاشته شوند و همچنین کشت درخت‌های میوه در فضای بسته نیز امکان ندارد. علاوه بر این‌ها هزینه بالای مصرف برق و بیماری‌ها نیز وجود دارد.

ساخت یک باغ هیدروپونیک

احداث یک باغ هیدروپونیک به چند روش امکان‌پذیر است که گزینه مناسب برای مبتدیان انتخاب کشت بر روی آب نسبتا عمیق در داخل یک مخزن است.

طرح‌ها می‌توانند بر اساس هزینه‌ها متفاوت باشند. افرادی که علی‌رغم مبتدی بودن، مایل به داشتن یک نوع پیشرفته از کشت هیدروپونیک هستند، بهتر است که از سیستم افقی با گردش آب خودکار استفاده کنند. این گزینه برای کشت گیاهان کوچک و سبزی‌ها مناسب و آزادی عمل بیشتری دارد.

معرفی چند سیستم هیدروپونیک

1- سیستم WICK

در این روش کشت هیدروپونیک که ساده‌ترین و آسان‌ترین نوع است می‌توان با یک مخزن، سینی‌های پرورش و تعدادی WICK این کار را انجام داد.

توضیح: WICK چیزی شبیه به نخ شمع است که ویژگی جذب آب برای گیاه کاشته شده در سینی‌های هیدروپونیک را دارد و برای تغذیه گیاه به کار می‌رود.

در سیستم WICK، گیاهان در یک بستر غیرخاکی شبیه «پرلیت» یا هر ماده مشابه دیگری قرار گرفته و یک رشته نخ جذب‌کننده آن را به مخزن حاوی موادغذایی متصل می‌کند تا به صورت پیوسته و یکنواخت با آن در رابطه بوده و به تدریج از آن تغذیه کند.

نکته قابل توجه آن که گیاهی نظیر گوجه فرنگی را که نیاز به جذب آب و غذای زیاد دارد، نمی‌توان به این روش پرورش داد. روش WICK(نخ) فقط برای گیاهان برگی و در اندازه‌های کوچک مناسب است.

مواد مورد نیاز برای این سیستم شامل یک مخزن کوچک در حد امکانات، سینی‌های مخصوص کشت که حاوی پرلیت، کوکوپیت، پیت ماس و… و همچنین نخ‌های جاذب آب است.

روش نصب:

• مخزن را از آب و مواد غذایی(انواع کود) پر می‌کنیم.

• دو رشته نخ از سوراخ‌های انتهای محل قرار دادن گیاه عبور داده و وارد محلول آب می‌کنیم.

• نشا یا گیاه را در حفره‌های داخل سینی گذاشته تا از طریق «نخ» تغذیه شوند.

• سیستم آب عمیق

این روش بیشتر مورد پسند فعالان کشت هیدروپونیک است، چرا که بسیار ساده است. در این روش ریشه گیاهان در آب غرق شده و مواد غذایی و اکسیژن را مستقیما دریافت می‌کنند. این روش نیاز به یک پمپ هوا دارد تا اکسیژن مورد نیاز در آب را تامین نماید.

مواد مورد نیاز شامل:

• ورقه‌های یونولیت(فوم) برای شناور ماندن روی آب.

• ظرف یا مخزن، بسته به سلیقه و امکانات.

• گلدان‌های توری یا سوراخ‌دار.

2- سیستم Flow-Ebb

سیستم مذکور پیچیده و تکنیکی است، اما تنوع زیادی دارد، در این سیستم جریان آب به شکل متناوب و بسته به نیازهای گیاهان، دوره و زمان رشد، مقدار هوا و حتی درجه حرارت محیط تغییر می‌کند. در این روش آب به کندی در حرکت بوده و آب حاوی اکسیژن و مواد غذایی را در اطراف ریشه گیاهان به چرخش در می‌آورد. این آب در حال گردش برای استفاده چندباره از مخزن اصلی به سمت محل کشت گیاهان حرکت می‌کند، بنابراین، مصرف آب به شکلی، حداقلی است.

علاوه بر ورقه‌های شناور و سبک یونولیت، به یک تایمر الکترونیک، پمپ شناور و لوله‌های جریان آب نیز نیاز است.

روش نصب:

• سینی‌ها، یا صفحات یونولیت مستقیما روی مخزن آب قرار می‌گیرند و نشاها در حفره‌های آن‌ها گذاشته می‌شوند. باید توجه داشت که اندازه نشاها از عمق حفره‌ها بلندتر باشد.

• آب حاوی موادغذایی توسط پمپ به گردش در می‌آید که می‌توان روشن و خاموش کردن آن را توسط تایمر تنظیم نمود.

خرید یا ساخت یک سیستم هیدروپونیک

این‌که فردی بخواهد یک سیستم هیدروپونیک خریداری یا خود اقدام به ساخت آن نماید به امکانات، سلیقه و زمان بستگی دارد. چنانچه دارای ذهنی خلاق بوده و بخواهید هزینه کمتری صرف کنید می‌توانید شخصا اقدام به ایجاد یک مکان تولید محصولات گیاهی به شکل هیدروپونیک نمائید.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۸- آبان ۱۴۰۱