استفاده متفاوت از سورگوم

سورگوم، گیاهی است که علی‌رغم خواص زیاد و انطباق آن با شرایط آب و هوایی ایران در حالی که نیاز شدید به علوفه داریم و اجباراً ناچار به واردات آن از سایر کشورها هستیم،

اخبار سبز کشاورزی ؛ مورد بی‌مهری و بی‌توجهی مسئولان، کشاورزان و دامداران قرار گرفته است. گیاهی با سرعت رشد بالا و قابلیت برداشت در زمان کوتاه که کمترین تبلیغ و تعریف درباره آن صورت نگرفته است.

جوامع مصرف‌کننده شیرین‌کننده‌ها در حد بالا، نظیر آمریکا در حال حاضر از سورگوم به عنوان یک شیرین‌کننده موادغذایی استفاده می‌کنند که موردی متفاوت از روند کاربری سورگوم به عنوان علوفه دام است.

استفاده از این غله باستانی به حدود 8 هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد که در مرزهای مجاور مصر قدیم با کشورهای آفریقایی و در آب و هوای نیمه‌خشک آن مناطق مورد استفاده قرار داشته است.

هنگامی که در سال‌های قرن هجده(1700) توسط تاجران برده‌دار بذر این گیاه از آفریقا به آمریکا برده شد، تولیدات مختلفی از غذا گرفته تا جارو و غذای پرندگان و مرغ‌ها از آن تولید می‌شد. پس از اندک زمانی، این گیاه مشابه با سرزمین‌های بومی آن، در سطوح گسترده‌ای در آمریکا به زیر کشت رفت. امروزه در آمریکا، گیاه سورگوم برای کاربردهای متفاوتی به عنوان غله، بیوماس و تولید شربت و شیرین‌کننده‌ها کشت می‌شود، به‌گونه‌ای که در سال 2020 به میزان 373 میلیون بوشل(حدود 9 میلیون و چهارصد هزار تن) از این غله تولید و آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده سورگوم در جهان معرفی شد.

چرا سورگوم

با چند منظوره بودن و توانایی انطباق آن با شرایط طبیعی، سورگوم یکی از گیاهانی است که می‌تواند عاملی برای ادامه بقای انسان با ایجاد زمینه‌های امنیت غذایی باشد. این گیاه با نام دیگری(Milo) نیز نامیده می‌شود که نسبت به ذرت، آب و کود کمتری نیاز دارد

و می‌تواند زمینه درآمد بیشتری برای کشاورزان را نیز فراهم نماید. هم‌اکنون دولت آمریکا در نظر دارد که با حمایت جدی از کشاورزان سورگوم کار و با افزودن حق بیمه کشاورزی، میزان کشت آن را تا دو برابر افزایش دهد که این حمایت می‌تواند به پایداری قیمت موادغذایی در آن کشور کمک زیادی نماید.

کشت سورگوم مشابه ذرت است و دانه‌های آن به رنگ‌های مختلفی چون قرمز، نارنجی، برنزی، خرمایی، سفید و سیاه دیده می‌شوند. دانه‌ها در راس بوته ظاهر شده و بسته به محل کشت در پاییز برداشت می‌شوند.

نکته مهم دیگر آن است که این گیاه تراریخته نبوده و دانه‌های آن فاقد گلوتن است که آن را برای افراد حساس به گلوتن به صورت گزینه مناسبی معرفی می‌کند. دانه‌های این گیاه دارای 12 درصد پروتئین و مقادیر کافی از آهن است، به همین دلیل آرد دانه‌های این گیاه در جیره غذایی روزانه دانش‌آموزان به کار برده می‌شود.

کاربری

دانه‌های شیرین و آجیلی سورگوم با رنگ‌های برنزی، سفید و کرم به‌عنوان تنقلات و تولید آرد مورد استفاده قرار می‌گیرند که یکی از دلایل آن فقدان گلوتن در آن‌ها است.

دانه‌های سیاه و قهوه‌ای آن نیز سرشار از آنتی‌اکسیدانت بوده و اغلب برای امور آشپزی به کار برده می‌شوند. یکی از موارد استفاده شایع سورگوم، به‌عنوان شیرین‌کننده نظیر نیشکر و چغندرقند است که شربت آن به مصرف می‌رسد.

مصارف دیگر آن به صورت چراگاه، علوفه خشک، سیلو و خرد شده برای دام‌ها است. این گیاه مقاوم می‌تواند یک منبع مطمئن برای تولید بیودیزل و سوخت اتومبیل‌ها نیز به کار برده شود. شاید تعجب‌آور باشد که در سال گذشته، 44 میلیون تن از محصول آن در سرتاسر جهان به‌دست آمده که نقش مهمی در تامین غذا به ویژه در کشورهای فقیر داشت.

این غله چندمنظوره، با ویژگی‌هایی که شرح داده شد می‌تواند به عنوان یک گزینه مطلوب در شرایط کنونی کشور به کشاورزان و دامدارانی که در مناطق کم آب فعالیت می‌کنند معرفی و کشت آن مورد حمایت و ترویج قرار گیرد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۷۲- اسفند ۱۴۰۱