اصول مدیریت گاوشیری

اساس پرورش گاو شیری بر مدیریت مطلوب و کارآمد در زمینه تغذیه، بهداشت، درمان و مدیریت پرورش بنا شده است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ زهرا محبوبی | براساس اطلاعات موجود، متوسط عمر اقتصادی گاو در ایران شکم دوم الی سوم است. پایین بودن عمر اقتصادی بیشتر به ضعف مدیریت پرورش و تغذیه برمی‌­گردد. در نهایت آنچه در جیره‌نویسی و تغذیه دام اهمیت به‌سزایی دارد، این است که هزینه تمام‌شده هر کیلوگرم محصول (شیر) اقتصادی باشد؛ اگرچه دام حداکثر تولید را نداشته باشد.

در اصول مدیریت گاو شیری باید موارد زیر لحاظ گردد:

مدیریت منابع انسانی

• انتخاب افراد مسئولیت‌پذیر و ماهر؛

• آموزش مداوم و توجیه کارگران؛

• برقراری ارتباط دوستانه با کارگران و در نهایت تامین مالی کارگر به نحو مناسب تا صرفاً به کار توجه کند.

مدیریت بهداشت، بیماری­‌ها و امنیت زیستی

• در بخش بیماری­ها دام­های مشکوک را به دامپزشک حاذق محول کنیم؛

• در بخش بهداشت می‌­توان از گرفتن کارت بهداشت برای کارگران تا بهداشت دام را کنترل کرد. از موارد کنترل بهداشتی دام شیری به شرح ذیل است:

الف: بستر دام­های شیری باید تمیز، خشک و نرم بوده و محوطه بهاربند باید روزانه تیغه‌کشی، کودبرداری شود.

ب: برنامه سمپاشی در گله­‌های شیری به‌خصوص در فصل گرما و مرطوب سال به جهت جلوگیری از انتشار و شیوع بیماری‌­های مسری ضروری است.

• در بخش امنیت زیستی، دام­‌هایی که وارد گاوداری می­کنیم شجره­دار و به مدت حداقل یک هفته قرنطینه و آزمایش­‌های لازم از جمله بروسلوز و غیره صورت گیرد.

برنامه‌­ریزی و مدیریت تغذیه

• تعیین اقلام مواد خوراکی مورد نیاز در هر مقطع زمانی و تامین علوفه و دیگر مواد خوراکی با کیفیت مورد نظر.

• برآورد احتیاجات غذایی هر دسته از دام­های گله (گاوهای مولد، گوساله‌ها و تلیسه و…)

• مخلوط کردن سهم علوفه و کنسانتره (درصورت استفاده از روش خوراک کامل)

• سعی شود علوفه به قطعات خیلی ریز خرد نشود، در صورت استفاده از این چنین علوفه­هایی برای حفظ تعادل pH شکمبه، کاهش اسیدوز و دیگر ناراحتی های گوارشی از بافرهای شیمیایی نظیر بی­کربنات سدیم استفاده شود.

• توجه به شرایط بدنی گاوها و حفظ وضعیت مناسب آن در هر دوره (مراحل مختلف در هر دوره شیردهی) با تغییر در جیره غذایی و سطح تغذیه.

• مدیریت تغذیه باید بر این اساس باشد که پس از زایمان و طی دوره­ای که تولید شیر روند افزایشی و پیک تولید را دارد، میزان خوراک مصرفی روزانه را به حداکثر برساند. بدین منظور لازم است که از سه هفته قبل از زایمان برنامه­ ریزی گردد؛ به‌نحوی که بتوان پس از زایمان میزان کنسانتره مصرفی را تارسیدن به میزان مطلوب، هر روز حدود 500 تا 700 گرم افزایش داد.

از طرفی باید به این نکته توجه نمود، در دوره­ای که تولید شیر روند کاهشی دارد اشتهای حیوان متناسب با آن کاهش پیدا نمی­کند و ممکن است بیش از احتیاجات مواد مغذی دریافت نموده که از یک طرف سبب چاقی و ایجاد مشکل در شیرواری بعدی خواهد شد و از طرف دیگر موجب زیان ناشی از اتلاف خوراک می شود. بنابراین یکی از مراحل مهم تجدید نظر، تصحیح جیره غذایی و مدیریت خوراک دادن دوره روند کاهشی تولید شیر می باشد. به طور کلی میزان علوفه قابل مصرف روزانه در گاو شیری حدود 1/5 تا 2 درصد وزن بدن برآورد می ­گردد. مصرف کنسانتره نیز یک کیلوگرم به ازای هر 2/5 تا 3 کیلو شیر در نظر گرفته می شود.

• جیره دام ها بایستی به صورتی تنظیم گردد که دام­ ها دچار لاغری مفرط نشوند. زیرا لاغری زیاد باعث می ­شودکه تولید مثل به خطر افتد.

• در فصول گرما بالارفتن دما باعث ایجاد استرس گرمایی، کاهش مصرف علوفه در نتیجه کاهش چربی شیر و درصد پروتئین و لاکتوز آن می­ شود که این تفاوت در مورد چربی به حدود 0/4 درصد می رسد. در فصول گرما باید اقداماتی مانند ذیل صورت گیرد:

الف: افزایش میزان املاح مانند سدیم، پتاسیم و منیزیم موجود در جیره

ب: بالابردن غلظت مواد مغذی بخصوص انرژی جیره جهت ترغیب گاو ها به خوردن غذا.

ج: دادن خوراک در ساعت های خنک مانند ساعت اولیه روز 8-6 صبح و عصرها پس از ساعت 7 عصر در دسترس دام قرار گیرد.

د: در دسترس بودن آب تمیز و خنک به مقدار کافی (یک گاو برای تولید هر نیم لیتر شیر به حدود 4/5 لیتر آب نیاز دارد و برای اطمینان از سلامت آب مصرفی دام­ ها، باید هر شش ماه یکبار آب مصرفی دام ها را مورد آزمایش قرار داده شود).

• پرهیز از تغییرات ناگهانی و سریع جیره (عادت پذیری خوراک باید حداقل دوهفته)

• عوامل استرس­زا نظیر واکسیناسیون، سم چینی و حمام ضدکنه و… به بعد از طی شدن اوج شیردهی موکول گردد.

• یکی از مواردی که مصرف جیره را در گاو محدود می­کند، میزان رطوبت غذاست. غذای خیلی مرطوب موجب کاهش اشتهای دام می­ شود و غذاهای خیلی خشک نیز با رغبت کمتری توسط دام مصرف می­شود بنابراین بهتر است که جیره غذایی در کل دوره در حدود 55 تا 75 درصد رطوبت داشته باشد.