تدبیری از پیش شکست خورده

چند ماه بعد از آنکه دولت جمهوری اسلامی ایران و شورای عالی فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی خارجی را قطع کرد و به‌طور رسمی مسدود شدن اینستاگرام و واتس‌آپ را اعلام نمود، مقامات شورای عالی فضای مجازی تازه یادشان آمد که از مالک این شبکه‌های اجتماعی تقاضای معرفی نماینده بکند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ نادر کریمی جونی | جالب است که پس از مسدود شدن این شبکه‌های اجتماعی، زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در مصاحبه‌ای تصریح کرد که شبکه‌های اجتماعی یاد شده مسدود خواهند ماند و ایرانیانی که در این شبکه‌ها حضور دارند و این پلتفرم‌ها را برای فعالیت اقتصادی‌_ تبلیغاتی خویش انتخاب کرده‌اند از این شبکه ها خارج شوند و به‌سوی شبکه‌های ایرانی و امکانات آن روی بیاورند.

این صحبت عیسی زارع‌پور نشان داد که تصمیم به مسدود ساختن شبکه‌های یاد شده تصمیمی دائمی یا دست‌کم بلندمدت است و قرار نیست که در اثر رویدادی این حکم و تصمیم شورای عالی فضای مجازی ابطال یا تعلیق شود.

این هم رسم جالبی است که اول شبکه اجتماعی را مسدود می‌کنند و چند ماه بعد از مسدودسازی به مالک آن دستور می‌دهند که نماینده معرفی کند یا برای همکاری با آن شرایط تعیین می‌کنند.

در مقابل چند میلیارد عضو اینستاگرام و قریب به یک‌میلیارد کاربر واتس‌آپ و فیس‌بوک فقط چند ده میلیون نفر ایرانی در این شبکه‌ها حضور دارند و اگر همه جمعیت ایران هم کابر فعال این شبکه‌ها باشند، حذف آنان تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر فعالیت این شبکه‌ها نخواهد داشت.

به همین دلیل، از هنگامی که با لفاظی فراوان، جمهوری اسلامی ایران فعالیت این شبکه‌ها را مسدود کرد، می‌شد فهمید که گروه متا META این مسدودسازی و قطع دسترسی ایرانیان را چندان جدی نگرفته است؛ چراکه برخلاف تلگرام که بلافاصله کانال مختلف پروکسی و فیلترشکن در درون شبکه اجتماعی تعبیه و هر روز پروکسی‌های آن کانال‌ها را به‌روز کرد، گروه متا هیچ اقدامی برای نگهداشتن کاربران ایرانی تمهید نکرد.

به نظر می‌رسد که از همان ابتدا باقی ماندن یا رفتن کاربران ایرانی از شبکه‌های اجتماعی متعلق به گروه متا برای تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران این گروه و مالک آن چندان مهم نبوده است.

همین واکنش در مورد پایان ضرب‌الاجل 10 روزه ایران به گروه متا مشاهد می‌شود، در بیانیه‌ای که این گروه در پاسخ به بخش فارسی شبکه BBC انتشار داده گفته است که ضرب‌الاجل ایران فکر نمی‌کند و پاسخ دادن به تقاضای ایران در دستورکار این گروه قرار ندارد.

به بیان دیگر، گروه META تقاضا و ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی ایران را فاقد ارزش پاسخگویی می‌داند. نگارنده تصور می‌کند همان موقع که در تهران مقامات شورای عالی فضای مجازی برای گروه META خط و نشان می‌کشیدند و ضرب‌الاجل تعیین می‌کردند، می‌دانستند که وزن چندانی ندارند و در گروه‌های META کسی اهمیتی به تعداد کاربران ایرانی، تهدیدهای اظهار شده و شرایط و ضوابط تعیین شده از سوی مقامات و شورای عالی فضای مجازی ایران نمی‌دهد و با این وضع چرا این دستورالعمل و تقاضا از گروه META صادر و رسانه‌ای شده است؟

جمهوری اسلامی ایران می‌خواهند به شهروندنان ایرانی بگویند که برای قانون‌مندی و همکاری قانونی و رسمی با گروه META، از سوی تهران تلاش شده ولی در گروه META وقعی به این تلاش‌ها و حسن نیت ایران نهاده نشده است.

اما آیا این توجیه برای کاربران ایرانی پذیرفته است؟ و آیا این بی‌توجهی گروه متا می‌تواند مقامات حکومتی ایران را در جایگاه محق و قابل دفاع قرار دهد؟

کاربران ایران دو دسته هستند، کسانی که بدون یا با توجیه مقامات حکومتی رفتار حاکمیت را درست می‌پندارند و حتی اگر خود از فیلترشکن، پروسکی و نرم‌افزارهای عبور از سد حکومتی اینترنت استفاده کنند، باز هم مسدود کردن و محدودیت‌سازی اینترنت در ایران را هم قابل درک می‌دانند و هم مقابل دفاع.

اما دسته دیگر کاربران این شبکه‌های اجتماعی کسانی هستند که به هر حال مسدودسازی را مفید، موثر و مشروع نمی‌دانند و توجیه‌های از این دست هیچ مشروعیتی برای رفتار حکومتی به‌وجود نمی‌آورد.

در واقع، کاربران ایرانی طی 10 سال اخیر همواره تلاش‌های حکومتی برای مسدود ساختن شبکه‌های اجتماعی را مشاهده کرده و به آن اعتراض کرده‌اند؛ بنابرانی تقاضاهایی از این دست احتمالا فاقد حسن نیت برای همکاری با شبکه‌های اجتماعی خارجی از سوی مقامات حکومتی ایران است و شاید رهبران گروه META هم متوجه فقدان این حسن نیت شده‌اند و خود را درگیر اقدامات و بهانه‌جویی جمهوری اسلامی ایران نساخته‌اند.