تراکتورهایی بزرگ‌تر از دایناسورها
این که مکانیزاسیون از آغاز به کار ابتدایی‌ترین ماشین‌ها و ادوات، نقشی انکارناپذیر در رشد و توسعه کشاورزی و تولید محصولات مورد نیاز انسان‌ها داشته است،
این که مکانیزاسیون از آغاز به کار ابتدایی‌ترین ماشین‌ها و ادوات، نقشی انکارناپذیر در رشد و توسعه کشاورزی و تولید محصولات مورد نیاز انسان‌ها داشته است، جای هیچ بحث وگفت‌وگویی را نمی‌گذارد. اما با خارج شدن آن ماشین‌ها و ادوات اولیه از شکل و اندازه‌های گذشته و مبدل شدن به ابزارهایی حجیم و سنگین که اکنون شاهد هستیم، عوارضی را در پی داشته است.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی ، مکانیزاسیون با شکل کنونی می‌تواند موجب فشرده شدن خاک، آسیب وارد آوردن به ناحیه رشد ریشه گیاهان و کاهش محصول گردد. ماشین‌های سنگینی از قبیل برداشت‌کننده‌های چغندر با آن جثه عظیم، می‌توانند موجب فشردگی تا اعماق خاک گردند.
هم‌اکنون تراکتورهایی بزرگ‌تر و بلندتر از فیل‌های آفریقایی در مزارع به حرکت در آمده‌اند. کمباین‌هایی که با مخزن‌های پر از بذر غلات وزنشان تا بیش از 36 تن می‌رسد و همچون حیوانات عظیم‌الجثه در مزارع حرکت می‌کنند. در شرایطی که این موجودات مکانیکی قوی‌هیکل در مزارع عملیات انجام می‌دهند، جثه بزرگ آنها می‌تواند بر خاک تاثیر نامطلوب گذاشته و آن را برای حرکت ریشه گیاهان سفت و سخت نماید.
تراکتورها از سال‌های دهه 1960 تاکنون از نظر اندازه و وزن بزرگ‌تر شده و تقریبا وزنشان نزدیک به 10 برابر شده است و این، سنگین‌تر از سنگین‌ترین دایناسورهایی است که روی زمین زندگی می‌کردند. اگر چه اندازه این ماشین‌ها آنها را موثر و کاربردی کرده، اما وزن بالای آنها می‌تواند از این تاثیر آنها بکاهد.
به‌منظور درک تغییرات به‌وجود آمده در ماشین‌ها و چگونگی اثرگذاری آنها بر خاک، دو تن از دانشمندان دانشگاه علوم کشاورزی سوئد، بررسی‌هایی را از سال 1958 تاکنون در این زمینه به‌عمل آورده و تاثیر چرخ‌های این ماشین‌ها را در عمق‌های متفاوت خاک، مدل‌سازی کرده‌اند.
در مزارع مکانیزه، فشردگی اثرات درازمدتی بر لایه فوقانی خاک و لایه‌های کمتر از عمق 50 سانتی‌متری دارد. در بسیاری از مزارعی که این لایه از خاک در فصول مختلف برای انجام عملیات آماده‌سازی و کشت، شخم و دیسک زده می‌شود، در سطح وسیعی این فشردگی را تحمل می‌کنند.
اما مسئله عمیق‌تر از این‌ها است، چرا که فشردگی در اعماق پایین‌تر از 50 سانتی‌متری اغلب دچار این مشکل نمی‌شود. این تحت‌فشار قرار گرفتن می‌تواند موجب تخریب فضای بین اجزای خاک شده و به آب و هوا اجازه ندهد که به میزان مطلوب به عمق خاک نفوذ کنند.
فشردگی خاک تنها به‌علت حرکت کمباین‌ها نیست، بلکه سایر ماشین‌ها نظیر ادوات شخم و دیسک، کودپاش‌های سنگین، سمپاش‌ها و … نیز چنین نتایجی به‌بار می‌آورند. در حدود 20درصد از اراضی کشاورزی جهان در خطر فشردگی اعماق خاک هستند Savanna در برزیل و اراضی جنوب‌شرقی استرالیا از این دست هستند.
این اراضی به‌علت استفاده بیش از اندازه ماشین‌ها و ادوات سنگین به شدت آسیب‌پذیر شده‌اند و این در حالی است که مناطق مذکور بخشی از سبد نان جهان هستند.
اما برای اجتناب از فشردگی راهکارهایی نیز وجود دارد. اول آن که در هنگام مرطوب بودن زمین از حرکت در آن خودداری شود و ثانیا در زمان خشک بودن زمین، GPS می‌تواند به کمک کشاورزان آمده و اراضی تحت‌فشار را به آنها نشان دهد.
در مطالعه‌ای که به عمل آمده و به‌اصطلاح«پارادوکس پیش ازتاریخ» نامیده شده، گفته شده که اگر ماشین‌های مدرن کشاورزی، بهره‌دهی گیاهان را تا این اندازه تحت‌تاثیر قرار می‌دهند، پس زمانی که دایناسورهای عظیم‌الجثه روی کره زمین نعره می‌کشیدند، چه اتفاقی برای خاک‌ها افتاد؟
محققان بر این تصورند که دایناسورها از مسیرهای آبی معین عبور کرده و در محدوده‌های سواحل دریاها رفت‌وآمد می‌کردند. پاسخ این پرسش‌ها هر چه باشد، واضح است که در زمان کنونی ماشین‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که حفظ و نگهداری خاک نیز در نظر گرفته شود.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۴- تیر ۱۴۰۱
