حواشی صنعت مرغداری جهانی

گذر جمعیت جهان از هشت میلیارد نفر به موازات تنگناهایی چون اثرات سوء شرایط اقلیمی، کاهش منابع آب شیرین، بیابان‌زدایی و از بین رفتن اراضی قابل کشت و روی آوردن به نابود کردن جنگل‌های جهان در جایگاه اندام‌های تنفسی کره خاکی، نگرانی‌ها را در مورد تولید غذا برای جمعیت رو به افزایش و صعود خیل گرسنگان، مسئولان کشورها را نگران آینده نموده است،

بنابراین جستجو برای یافتن منابع جدید غذایی یا بهینه سازی روش‌های کنونی در تولید غذا از طریق ارتقاء تکنولوژی‌های تولید، فرآوری و صنایع وابسته، پیوسته از مهمترین دغدغه‌های فعالان عرصه‌ها مذکور بوده است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ اگر چه تا چند دهه پیش، مرغداری به منزله یک کار جنبی در مناطق روستایی قلمداد می‌شد، اما امروزه صنعت یا در واقع صنایع بخش مرغداری با گستردگی جهانی و تنوع غیرقابل تصور، نقشی انکارناپذیر در تامین و امنیت غذایی دارند، چراکه حضور گوشت مرغ در جیره غذایی میلیون‌ها و بلکه میلیاردها انسان‌، توجه به این بخش را از جایگاه ویژه‌ای برخودار کرده است.

اما به موازات این نقش مهم، پیوسته مشکلاتی نیز بر سر راه این صنعت وجود داشته که بعضا اثراتی هر چند کوتاه مدت بر آن گذاشته است.

بخش مرغداری که یکی از جدی‌ترین امکانات در تامین و امنیت غذایی است، سریع‌ترین رشد در بخش کشاورزی را در کشورهای در حال توسعه داشته است. به نظر می‌رسد که عواملی از قبیل جمعیت، بالا رفتن میزان درآمد و شهرنشینی، به تدریج موجب رشد هرچه بیشتر این صنعت در آینده شود.

در سال 2020، ارزش بازار جهانی این صنعت 311 میلیارد دلار بود و در سال 2021 به 322 میلیارد دلار رسید و انتظار می‌رود تا سال 2025 این ارزش بازار جهانی به 423 میلیارد دلار برسد.

در حال حاضر مهم‌ترین عنصر صنعت دامپروری، بخش مرغداری است، صنعتی بسیار پیچیده و شبکه‌ای که شامل بخش‌های مختلفی از تولید، مانند کارخانه‌های تولید غذای مرغ، جوجه‌کشی‌ها، تا مزارع پرورش و کارگاه‌های فرآوری و قطعه‌بندی است.

در این صنعت، زیربخش‌هایی دیگر مانند پرورش اردک، بوقلمون، غاز و سایر پرندگان وجود دارند که همین زیربخش‌ها نیز به قسمت‌هایی چون تولید گوشت و تخم مرغ و فرآوری پر تقسیم می‌شوند.

در میان پرورش انواع ماکیان، تولید گوشت مرغ در مرکز این صنعت قرار دارد و براساس آوردها، تا 90 درصد از گوشت ماکیان‌ها از این قسمت به دست می‌آید.

در پراکندگی تولید سایر ماکیان‌ها معمولا بیشترین اردک در آسیا، بوقلمون در آمریکای شمالی و مرغ شاخدار در آفریقا پرورش داده می‌شوند. مزارع کوچک خانوادگی در رشد بازار آن نیز اثر گذارند، اما نقش اصلی در تولید مرغ و سایر ماکیان‌ها را تولیدکنندگان صنعتی بر عهده دارند.

اگر چه به دلیل سرعت تقاضا در بازار، موجبات رشد و توسعه این بخش فراهم آمده، اما پاره‌ای از مسایل و مشکلات، اثرات منفی در آن به جا گذاشته‌اند. یکی از این موارد، نقش این صنعت در انتشار بیماری‌‌های عفونی است. علاوه بر این، خطراتی وجود دارد که سلامت انسان‌ها را به علت مقاومت میکروبی در مرغ‌ها تهدید می‌کند.

در سال‌های اخیر مطالعات گسترده‌ای بر روی پرورش مرغ بدون استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به عمل آمده که یکی از علل آن ظهور مقاومت برخی از میکروب‌ها به آنتی بیوتیک‌ها بود که در نتیجه، برخی از کشورها سعی در تحت فشار قرار دادن تولیدکنندگان این صنعت برای قاعده‌مند کردن پرورش مرغ بدون استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها بود.

طبق داده‌های آماری سازمان فائو(FAO)، جمعیت ماکیان‌ها در سال 2019 در حدود 27/9 میلیارد بوده که جمعیت مرغ‌ها 93 درصد آن را در بر می‌گرفته است و بیش از 2 برابر نسبت به سال 1999 است که نشانگر روندی رو به افزایش بوده است. کشورهای آسیایی با تولید 15/8 میلیارد انواع ماکیان مقام اول و پس از آن آمریکایی‌ها با 5/8 میلیارد در جایگاه دوم بوده‌اند.

تولید گوشت مرغ در سال‌های اخیر جایگاه اول را در جهان داشته که در سال 2020 ، 337 میلیون تن تولید داشته است، چرا که خرید گوشت مرغ برای مصرف‌کنندگان مقرون به صرفه‌تر است، اگر چه اپیدمی COV19 تولید آن را در آن دوره تحت تاثیر قرار داد. در سال 2020، کشورهای چین، آمریکا، برزیل، آفریقای جنوبی و مکزیک بالاترین سهم را در تولید مرغ جهان داشتند و از سوی دیگر هندوستان و اتحادیه اروپا دچار کاهش تولید شدند.

با نگاهی به ارقام، دیده می‌شود که کشور چین با 12 درصد افزایش تولید و به علت سرمایه‌گذاری بالا، توانست 26 میلیون تن گوشت مرغ تولید نماید. سایر کشورهایی که در بالا از آن‌ها نام برده شد با سرمایه‌گذاری و تشویق تولیدکنندگان، هر یک متناسب با شرایط خود، افزایش تولید را تجربه کردند.

تعطیلی‌های ناشی از کووید 19 موجب کاهش مصرف ناشی از بسته شدن مدارس، قطع شدن مسافرت‌های توریستی، تعطیلی رستوران‌ها و غذاخوری‌ها، مراکز اداری و… گردید که کاهش تولید در اروپا را در پی داشت. در سال 2020، آمریکا با 20/5 میلیون تن گوشت مرغ بالاترین رکورد تولید آن را در جهان داشت که در همان زمان چین 15 و برزیل 13/7 میلیون تن تولید داشتند.

تولید تخم مرغ

هم زمان با رشد تولید گوشت مرغ، بنا بر گزارش سازمان فائو، تولید تخم مرغ نیز روندی افزایشی داشت و کشور چین با تولید 576 میلیارد تخم مرغ مقام اول را داشته است. پس از آن ایالات متحده امریکا با 113 میلیارد عدد تخم مرغ در جایگاه دوم و پس از آن اروپا و آفریقا قرار دارند.

طی گزارش سال 2021 Alltech global، تولید غذای مرغ در سال 2019 به میزان 332/5 میلیون تن بوده که در سال 2020 به 5/334 میلیون تن رسیده است. سهم دان مرغ گوشتی بالغ بر 28 درصد از این مقدار بوده که توسط حوزه آسیا- اقیانوسیه جذب شده است.

مقدار دان مصرفی برای مرغ‌های تخمگذار در 2 سال گذشته حدود 160 میلیون تن بوده است. در این گروه باز هم حوزه آسیا-اقیانوسیه بزرگترین تولیدکننده دان مرغی بوده است که سال 2019 بالغ بر 70 میلیون تن غذای مرغ تخمگذار تولید کرده است.

میزان مصرف گوشت مرغ

طبق گزارش منابع مرتبط با صنعت تولید گوشت مرغ، مصرف جهانی آن در سال 2019 به بالاترین میزان خود رسید که این روند همچنان ادامه دارد. در میان کشورهای مصرف‌کننده، چین 20 میلیون تن، ایالات متحده با 19 و برزیل با 12 میلیون تن قرار دارند که این 3 کشور حدود 40 درصد از مصرف جهانی مرغ را در اختیار دارند.

پس از آن‌ها، روسیه، مکزیک، هندوستان، ژاپن، اندونزی، ایران و … قرار دارند که سهم آن‌ها در مجموع 21 درصد است. مالزی با 63 کیلو مصرف سرانه، بالاترین مقدار مصرف مرغ را در اختیار دارد و پس از آن آمریکا با 58 و برزیل با 57 کیلو قرار دارند.

صادرات و واردات

در سال 2019 حمل و نقل گوشت مرغ با افزایشی 2/2 درصدی به 17 میلیون تن رسید که میانگین ارزش تجاری آن 3/3 درصد افزایش داشت. رشد تولید گوشت مرغ در سال 2021 توسط شر کت‌هایی که توانستند علی‌رغم اثرات اپیدمی کووید 19 بر آن‌ها، به حیات خود ادامه داده و سازمان‌دهی مجددی به وجود آورند.

پاندمی کووید 19 موجب گردید تا این بخش به دلیل محدودیت‌هایی از قبیل ایجاد فواصل اجتماعی، حذف پاره‌ای از مشاغل، مشکلات عملیاتی و فعال نبودن بسیاری از مشاغل اقتصادی، دچار خسارات زیادی گردد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۶۹ - آذر ۱۴۰۱