درد و درمان کم آبی در کشاورزی

تهران؛ بحرانی‌ترین استان کشور در تامین آب شرب است

علی‌رغم بارش برف در تهران، اما همچنان میزان ورودی به سد‌های تهران منفی است چراکه نیاز سد‌ها وجود روان آب بوده که اکنون و در شرایط فعلی دسترسی به آن وجود ندارد.

اخبار سبز کشاورزی ؛ هرچند که یک استاد دانشگاه گفته است که: اگر راندمان را بالا ببریم و با بالا بردن الگوی کشت و راندمان 15 تا 20 درصد در مصرف کشاورزی کم کنیم بدون اینکه لطمه‌ای به کشاورزان وارد شود، می‌توانیم بحران آب را حل کنیم؛ اما به نظر می رسد مشکل بحران آب در دهه های آینده اصلی ترین مشکل کشور خواهد بود.

کما این که میانگین کشوری مصرف آب در حوزه شرب حدود ۷ تا ۸ درصد بوده و حدود ۹۰ درصد آب کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود، این در حالی است که این نسبت در استان تهران برقرار نیست و حدود ۴۳ درصد آب این استان در حوزه شرب مصرف می‌شود.

در همین حال به گزارش ایسنا ، الگوی مصرف ماهانه آب در تهران ۱۴ مترمکعب برای هر خانوار (حدود سه و نیم نفر) تعیین شده، اما این عدد اکنون حدود ۱۷۰۰ لیتر است که ۸۰ لیتر بیش از الگو است.

بنابر گزارش اخیر ایسنا نیز تنها ۳۷ درصد خانوار‌های تهرانی الگوی مصرف آب را رعایت می‌کنند و سایر مصرف‌کنندگان در گروه‌های «پرمصرف» و «بد مصرف» قرار داشته‌اند. بر اساس این آمار ۵۹ درصد مشترکان پرمصرف‌اند و مصرف ۱۴ تا ۲۸ مترمکعب یعنی تا دو برابر الگو داشته‌اند و چهار درصد مشترکان نیز اساساً بد مصرف به شمار می‌روند و مصرف آب شرب آن‌ها از ۲۸ مترمکعب در ماه نیز فراتر رفته است و بنا بر آمارها، این دسته از مشترکان به‌تن‌هایی ۱۰ درصد از کل آب شرب بخش خانگی تهران را مصرف می‌کنند.

بحران در وروردی آب به سدهای کشور

وضعیت سد‌های نیز بیانگر کاهش ۱۸ درصدی ورودی به سد‌های تهران در سال آبی جاری است، مخازن سد‌های پنج‌گانه تهران با کسری ۸۱ میلیون متر مکعبی نسبت به سال گذشته روبه‌رو شده‌اند. میزان حجم کل مخازن سد‌های استان تهران در حال حاضر ۲۴۴ میلیون متر مکعب بوده که این میزان در سال گذشته ۳۲۵ میلیون متر مکعب بوده است.

هم اکنون حجم آب موجود در مخزن سد امیرکبیر حدود ۲۶ میلیون مترمکعب است که این میزان در روز مشابه سال گذشته ۴۲ میلیون مترمکعب بوده، همچنین حجم ذخیره آب سد طالقان از ۱۷۹ میلیون مترمکعب سال گذشته به ۱۴۷ میلیون مترمکعب کاهش پیدا کرده است.

حجم ذخیره آب سد لار سال گذشته ۱۴ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با موجودی ۱۲ میلیون مترمکعبی فعلی، ۲ میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد و حجم آب سد ماملو نیز از ۷۱ میلیون مترمکعب سال گذشته، به ۴۵ میلیون مترمکعب رسیده و این درحالیست که حجم ذخیره آب سد لتیان در مقایسه با روز مشابه سال گذشته با ۵ میلیون متر مکعب کاهش به ۱۴ میلیون مترمکعب رسیده است.

میزان بارش‌ها از ابتدای سال آبی تاکنون ۵۰.۷ میلی‌متر ثبت شده که این میزان در سال گذشته ۸۶.۸ میلی‌متر بود؛ بر این اساس میزان بارش‌ها نسبت به سال آبی قبل آن ۴۲ درصد و نسبت به بلندمدت ۵۴.۳ درصد کاهش یافته است.

کاهش آب همه سدهای تهران

هم اکنون حجم آب موجود در مخزن سد امیرکبیر حدود ۲۶ میلیون مترمکعب بوده که این میزان در روز مشابه سال گذشته ۴۲ میلیون مترمکعب بوده، همچنین حجم ذخیره آب سد طالقان از ۱۷۹ میلیون مترمکعب سال گذشته به ۱۴۷ میلیون مترمکعب کاهش پیدا کرده است.

حجم ذخیره آب سد لار سال گذشته ۱۴ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با موجودی ۱۲ میلیون مترمکعبی فعلی، ۲ میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد و حجم آب سد ماملو نیز از ۷۱ میلیون مترمکعب سال گذشته، به ۴۵ میلیون مترمکعب رسیده و این درحالیست که حجم ذخیره آب سد لتیان در مقایسه با روز مشابه سال گذشته با ۵ میلیون متر مکعب کاهش به ۱۴ میلیون مترمکعب رسیده است.

میزان بارش‌ها از ابتدای سال آبی تاکنون نیز ۵۰.۷ میلی‌متر ثبت شده که این میزان در سال گذشته ۸۶.۸ میلی‌متر بود؛ بر این اساس میزان بارش‌ها نسبت به سال آبی قبل آن ۴۲ درصد و نسبت به بلندمدت ۵۴.۳ درصد کاهش یافته است.

چندین سال است که تغییر اقلیم و کاهش بارش‌ها تهران را با مشکلات آبی مواجه کرده است، هرچند که طرح‌هایی در این حوزه اجرایی شد و تاکنون پایتخت بی آب نشده است، اما باید توجه داشت که حفظ این وضعیت بدون اجرای برنامه‌های درست و به موقع و همچنین مدیریت مصرف امکان‌پذیر نیست.

امید به بارندگی در 3 ماه آینده

اما مهدی قمشی، استاد دانشکده مهندسی آب و محیط زیست، در گفت‌وگو با ایلنا، درباره بارندگی‌ها و تاثیر آن بر حل مشکل کم‌آبی در کشور اظهار داشت: پیش‌بینی اقلیمی در اکثر نقاط کشور نشان می‌دهد که سال نرمال و فرانرمال خواهیم داشت و امیدواریم که بارندگی‌های خوبی در 3 ماه آینده داشته باشیم، اما پیش‌بینی‌ها وضعیت را در حوضه کرخه همچنان بحرانی نشان می‌دهد، یعنی علیرغم اینکه وضع عمومی حوضه‌ها فرانرمال است در این حوضه بارش‌ها زیر نرمال و تداوم خشکسالی نسبی را خواهیم داشت. به نظر می‌رسد اگر بخواهیم از هم اکنون به فکر باشیم باید به کرخه فکر کنیم که به خاطر خشکسالی دو سال گذشته وضعیت فوق بحرانی داشته و امسال هم حتی اگر بارش‌های خوبی داشته باشد اوضاع بهتر نخواهد شد.

وی افزود: اگر شرایط کشور به سمت زیر نرمال باشد و بارش‌ها خوب نباشد باید از اکنون برنامه‌ریزی کنیم، یعنی در مناطقی که پیش‌بینی می‌شود با خشکسالی مواجه باشیم باید به اندازه مصارف حوزه آب داشته باشیم و اولویت‌بندی شود. در مورد آب شرب، بهداشت و صنایع نمی‌توانیم محدودیت اعمال کنیم، مسائل زیست محیطی هم با سلامت جامعه بشری و طبیعت گره خورده و باید حقابه‌اش تامین شود، بنابراین خود به خود مدیریت را باید به سمت کشاورزی ببریم و کاهش مصرف داشته باشیم.

باید هماهنگی بین دستگاهی وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، وزارت کشور، استانداری و نیروی انتظامی داشته باشیم تا مسئله مصرف آب این بخش را مدیرت و نظارت کنند و به سمت الگوی کم‌مصرف و یا کاهش سطح کشت بروند و سعی کنند آب را در حوضه مدیریت تا به تلاطم اجتماعی نرسد و مردم هم تکلیف خود را بدانند.

استاد دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: پیش‌بینی این است که ما فقط در حوضه کرخه مشکل خواهیم داشت و بقیه کشور در حد خودش آب دریافت خواهد کرد. ولی اینکه این پیش‌بینی چقدر محقق شود؛ مشخص نیست، زیرا پیش‌بینی‌های اقلیمی حداکثر 70 درصد محقق می‌شود و 30 درصد خطا دارد، همانگونه که سال‌های قبل هم این اتفاقات افتاده به طوری که پیش‌بینی‌ها ترسالی بوده اما خشکسالی داشته‌ایم، در هر صورت مجبوریم اعتماد کنیم و امید داشته باشیم که تحقق یابد.

در صورت درست بودن پیش‌بینی کرخه مشکل دارد بنابراین استان‌های همدان، کرمانشاه، ایلام، لرستان و خوزستان که در حوضه کرخه هستند، چالش خواهند داشت، باید همه دستگاه‌ها مدیریت کنند تا در انتهای حوضه که هورالعظیم است صدمه جدی وارد نشود و همه بتوانند به صورت نسبی از حوضه بهره‌مند شوند.

وی با بیان اینکه وضعیت هوا و جبهه‌های ابری به نحوی است که در بهمن و اسفند هم بارش‌های خوبی داشته باشیم، خاطرنشان کرد: حوضه‌هایی هم که کاهش آورد داشته‌اند از حد نرمال زیاد فاصله ندارند و خیلی مناطق بالای نرمال هستند که امیدواریم همین وضعیت حفظ شود و در ادامه فصل بارش هم باران‌های خوبی دریافت کنند.

تزریق 90 درصد آب کشور به بخش کشاورزی

قمشی در ادامه تاکید کرد: در حال حاضر 90 درصد آب کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود در کشور ما بصورت جهانی، هدررفت آب بخش کشاورزی زیاد و حدود 20 تا 25 درصد و راندمان بکارگیری آب در حوزه کشاورزی حدود 30 درصد است، در حالی که حد قابل قبول باید به 50 تا 55 درصد برسد. اگر راندمان را بالا ببریم و با بالا بردن الگوی کشت و راندمان، 15 تا 20 درصد در مصرف کشاورزی کم کنیم بدون اینکه لطمه‌ای به کشاورزان وارد شود می‌توانیم بحران آب را حل کنیم.

وی همچنین به موضوع آب در تهران اشاره و تصریح کرد: مسئله تهران بیشتر شرب است باتوجه آب‌هایی که منتقل می‌شود فعلا مشکلی ندارد اما از نظر تامین آب شرب و بهداشت یکی از استان‌های بحرانی کشور است، یعنی اگر بحرانی‌ترین استان را از نظر شرب و بهداشت اعلام کنیم حتما تهران است. کمترین آب را نسبت به جمعیت دارد و برای تامین نیاز شهر باید فکر جدی شود، در هر صورت فعلا از اطراف تهران انتقال صورت گرفته و فعلی مشکلی نیست به شرطی که در اطراف از مدیریت آب کشاورزی نهایت استفاده شود.

منبع روزنامه ابتکار