دریاچه‌ای که شوره‌زار شد

دریاچه ارومیه حال خوبی ندارد

دریاچه ارومیه این روزها حال خوشی ندارد و بدترین روزهای خود را سپری می‌کند؛ دریاچه‌ای که شوره‌زاری بیش نیست و صرفاً نام دریاچه را یدک می‌کشد.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از مهر ؛ دریاچه ارومیه که به «شوردریا» نیز معروف است، در شمال غرب ایران قرار دارد و یکی از بزرگترین دریاچه‌های دائمی زیاده‌شور جهان، بزرگترین دریاچه خاورمیانه و ششمین دریاچه بزرگ نمکی روی زمین است که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار داشت.

اما سال‌ها است این دریاچه روی خوش به خود ندیده است، روزی این دریاچه ۳۰ میلیارد متر مکعب آب داشت و شاهد مهاجرت پرندگان مهاجر بود اما اکنون نه خبری از ۳۰ میلیارد مترمکعب آب بوده و نه پرندگان مهاجر؛ کویری است از نمک که از آب خبری نیست.

البته در طی این سال‌ها مسئولین هم بیکار ننشسته و اقداماتی را انجام دادند، از ستاد احیا گرفته تا هیأت تحقیق و تفحص، از انتقال آب ارس تا رودخانه زاب؛ اما هیچکدام دردی را دوا نکردند چراکه نوش دارو بعد از مرگ سهراب هیچ فایده‌ای ندارد!

به گفته مسئولین خشکی دریاچه ارومیه ناشی از تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌هایی است که در سالهای اخیر شاهد آن هستیم و به قولی آسمان مقصر است اما کارشناسان و اساتید دانشگاه دلیل اصلی آن را سدسازی‌ها، فرهنگ اشتباه کشاورزی و… می‌دانند که هیچکدام مربوط به خشکسالی نیست.

ناگفته نماند بنابه گفته‌ی سخنگوی صنعت آب، دریاچه ارومیه هنوز به پایین‌ترین تراز خود که در سال ۹۴ ثبت شده، نرسیده است و خبر خشک شدن آن کذب است!

از وزیر نیرو پرسیدیم چرا حقابه را رعایت نمی‌کند!

رئیس سازمان محیط زیست در سفر خود به آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با خبرنگاران در رابطه با وضعیت دریاچه ارومیه می‌گوید: مقرر بود در ۲۲ بهمن پارسال رئیس جمهوری سد کانی سیب را افتتاح کند اما به نتیجه رسیدیم که تونل آب انتقال باید تعمیر شود که اگر تعمیر نمی‌شد، تمام هزینه‌ها از بین می‌رفت.

علی سلاجقه ادامه می‌دهد: تکمیل تصفیه خانه‌های شهرهای پیرامونی دریاچه ارومیه ۴۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که دولت در سال ۱۴۰۱ آن را تأمین می‌کند و وزیر نیرو هم قول داده از این پروژه‌ها حمایت کند.

او می‌افزاید: از وزیر نیرو پرسیدیم چرا حقابه را رعایت نمی‌کنید؛ با شماره نامه‌ها بازی نکنید؛ ریاست جمهوری هم بر این موضوع تاکید کردند چرا که این دولت به دنبال روش‌های عملیاتی است.

سلاجقه خاطرنشان می‌کند: فاز دوم طرح دریاچه ارومیه نرم‌افزاری است اما آب فاضلاب، آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی استان‌های آذربایجان شرقی و غربی باید پای کار باشند، این پروژه سرمایه ملی کشور است و اعتبارات کافی تخصیص داده شده است.

وضعیت دریاچه ارومیه خوب نیست

رئیس هیأت تحقیق و تفحص دریاچه ارومیه از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در گفت‌وگویی در این خصوص اظهار می‌کند: با نماینده‌ای که خبر صفر شدن ورودی دریاچه ارومیه را مطرح کرده بود، صحبتی داشتم تا مستندات را ارائه کند؛ او گفت که چنین چیزی نگفته و این خبر را تکذیب کرد.

روح‌اله متفکر آزاد می‌افزاید: وضعیت دریاچه ارومیه خوب نیست، مساحت فعلی دریاچه با مساحت آن در سال ۱۳۹۴ یکی است و این یعنی دریاچه خشک نشده منتها وضعیت خوبی هم ندارد.

او متذکر می‌شود: ما در حال پیگیری اجرای دو پروژه زاب و انتقال آب از سد کانی‌سیب هستیم که می‌تواند ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب را تأمین کند.

متفکرآزاد ادامه می‌دهد: پروژه تصفیه خانه‌های تبریز و ارومیه به شهرستان‌ها رو به اتمام است که با تمام شدن این پروژه‌های تصفیه خانه‌ها نزدیک به ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون مترمکعب انتقال آب انجام می‌شود.

او یادآور می‌شود: موضوع انتقال آب از حقابه زیستی دریاچه که باید از سدها آزادسازی شود را در سال آبی جدید پیگیری می‌کنیم.

او تاکید می‌کند: امیدواریم کمتر از یک سال آینده به تراز هیدرولوژیک در دریاچه ارومیه برسیم اما دست یابی به تراز اکولوژیک در فاصله چند ساله میسر خواهد شد.

مسئولین فکر می‌کنند اکوسیستم نیز تابع دستورات پادگانی است

رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز نیز در رابطه با وضعیت دریاچه ارومیه می‌گوید: باتوجه به سپری شدن فصل تابستان، از اواخر بهار و کل تابستان بارشی نداشته‌ایم البته این به منزله خشکسالی نیست چرا که معمولاً رژیم بارشی منطقه آذربایجان، رژیم بارش تابستانه نیست.

دکتر بهروز ساری صراف ادامه می‌دهد: رژیم بارندگی در آذربایجان بارش بسیار کم در تابستان و با افزایش مقادیر تبخیر بوده که وضعیت عادی اقلیم منطقه است اما مشکل دریاچه ارومیه مربوط به سه ماه خشکی نیست؛ از سال ۱۳۷۴ به دلیل برنامه‌های بلند پروازانه و غیر محیط زیستی توسعه کشاورزی، سطح آب دریاچه روند نزولی پیدا کرد که گاه در فصولی نسبت به سال قبل بهبود پیدا می‌کرد اما در کل دریاچه بدترین وضعیت خود را سپری می‌کند.

او خاطرنشان می‌کند: مشکل اصلی دریاچه بهره‌وری غیر اصولی، استفاده از تکنیک‌های سنتی انتقال آب، عدم استفاده و سرمایه گذاری در تجهیزات و تکنیک‌های برداشت آب، فرهنگ کشاورزی غیر علمی، کاشت گونه‌های پر نیاز به آب در محدوده دریاچه و تشویق به کشاورزی غیر اقتصادی است که این عوامل بارها گفته شده و بارها هم فراموش شده است.

او متذکر می‌شود: مسئولین می‌گویند باتوجه به خشکسالی‌های اخیر دریاچه به این روز افتاده است اما درست نیست؛ تکنیک‌های بهره‌وری و فرهنگ کشت باید ساماندهی می‌شد که ارتقا تکنیک‌های بهره‌وری محصول یکسال دوسال نیست، چراکه مسئولین مربوطه قدرت و توانایی اصلاح فرهنگ کشاورزی و سیستم‌های آبرسانی را ندارند، این امر هزینه می‌خواهد و اراده‌ای هم به سرمایه‌گذاری ندارند؛ بنابراین کاری برای احیای واقعی انجام نشده است.

صراف همچنین می‌افزاید: دریاچه ارومیه قابلیت احیا دارد و به لطف الهی احیا هم خواهد شد مشروط به اینکه مداخلات انسانی در جهت منفی نباشد اما اگر رفتارهای نادرست مردم و مسئولین ادامه پیدا کند، نباید امیدوار به احیا بود.

مسئولانی که هنوز هم در حال فکر کردن هستند!

او خاطرنشان می‌کند: دریاچه ارومیه سالانه سه میلیارد متر مکعب به آب نیاز دارد تا احیا شود درحالیکه تصفیه خانه‌ها و رودخانه زاب (در صورت اتصال به دریاچه با عنایت مسئولانی که هنوز هم در حال فکر کردن هستند) ۷۰۰ میلیون متر مکعب از این مقدار را تأمین می‌کنند که تنها یک چهارم نیاز آن را برطرف می‌کند و به قول حضرت حافظ این جرعه‌ها کفاف نمی‌دهد به مستی‌ما!

او بیان می‌کند: دریاچه مانند قلبی است که توسط شریان‌های مختلف به حیات می‌رسد، شریان‌ها وقتی قطع شوند نمی‌توان به احیا رسید؛، احداث سدهای متعدد در حوضه‌های فرعی و رودخانه‌های ۱۱ گانه، مانع احیای دریاچه ارومیه است اما هستند نمایندگانی که این امر را نمی‌پذیرند و در حال تلاش برای احداث سدهای دیگری در حوضه دریاچه هستند.

این استاد دانشگاه همچنین یادآور می‌شود: مسئولین اکنون ما را وارد جنگ زرگری کرده‌اند تا باور کنیم صرفاً سازمان محیط زیست یا سازمان آب مسئول احیای دریاچه است درحالیکه همه مسئول هستند، سازمان آب مسئول افزایش جمعیت نیست با سیاست‌های افزایش جمعیت، با ازدیاد مصرف و نیازهای مختلف جمیعت، نیاز به آب هم افزایش پیدا می‌کند اما سازمان آب مجبور است و باید به هر وسیله‌ای آب مورد نیاز را تأمین کند که نمونه آن، ندادن حق آبه دریاچه است.

حرف از احیای اکوسیستم شوخی به نظر می‌رسد

او در رابطه با ستاد احیا نیز اضافه می‌کند: ستاد احیا در دوره ریاست جمهوری جناب آقای رئیسی به شکل دیگری احیا شد که دیگر آن نیرو، اختیارات و اراده را ندارد، در مجموع دریاچه ارومیه و تمامی واحدهای طبیعی نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و صادقانه دارند و حاکمیت باید تمامی مسئولین امر (چه در زمان و دوره‌های گذشته و چه در زمان و دوره فعلی) را مورد سوال قرار دهد و مطالبات مردمی نیز باید به این سمت برود.

او متذکر می‌شود: سازمان جهاد کشاورزی مسئول افزایش تولید محصولات کشاورزی است و زمانی که قانون افزایش محصولات را دستور داده است، دیگر حرف از احیای اکوسیستم شوخی به نظر می‌رسد چراکه احیای اکوسیستم در برنامه دیگر سازمان‌ها، در نظر گرفته نشده است.

صراف اظهار می‌کند: سطح آب دریاچه ارومیه تا یک ماه گذشته مانند سال ۱۳۹۴ بود که به کمترین حد خود رسیده بود، مسئولین ادعا می‌کنند نسبت به ۱۳۹۴ در وضعیت بهتری قرار داریم در حالی که این مقدارها نمی‌تواند جای ۳۰ میلیارد متر مکعب آب را بگیرد.

او با اشاره به وقوع ریزگردها می‌گوید: در حال حاضر ریزگردها و غبارهای نمکی، تمامیت کشور ما را درگیر نکرده‌اند اما در آینده نه چندان دور با آنها مواجه می‌شویم و هر روز خشکی که سپری می‌شود، بر احتمال وقوع غبارهای نمکی می‌افزاید.

از دوران اشک ریختن بر دریاچه عبور کرده‌ایم

او تاکید می‌کند: همه‌ی مسئولین ما در امر احیای دریاچه پاسکاری می‌کنند واقعیت‌ها را بیان نمی‌کنند چراکه احیای دریاچه از توان اجرایی آنها دورشده است؛ بنابراین نسل آینده ما باید یاد بگیرد که دریاچه ارومیه را باید روی نقشه سفید ترسیم کند.

رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز یادآور می‌شود: وعده وعیدها و برنامه‌های مسئولین برای احیای دریاچه آنچنان ضعیف است که حتی برای خوشحالی یک روزه هم کافی نیست؛ باید سالانه سه میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه شود تا با مقدار تبخیر آب از سطح دریاچه مقابله کند اما با ۷۰۰ میلیون متر مکعب آبی که هنوز وارد دریاچه نشده و با میزان تبخیری که هنوز با آن مقابله نشده‌، نمی‌توان به احیا امیدوار بود.

او در ادامه بیان می‌کند: همه ساله بلافاصله در پایان شهریور ماه هوا سرد شده و بارش پاییزه شروع می‌شد و سبب می‌شد تا کشت دیم پاییزه هم بهتر شود اما پاییز امسال از نظر بارندگی ضعیف بوده و احتمالاً زمستان با بارش ضعیف را هم به همراه خواهد داشت.

او متذکر می‌شود: اکنون از اشک ریختن بر دریاچه عبور کرده‌ایم، دریاچه نمادی از سلامت حوزه بود، آب‌های زیرزمینی و سطحی موجود، توانایی مقابله با افزایش جمعیت را ندارند، معادلات و قوانین حاکم بر اکوسیستم با مسائل سیاسی و فرهنگی ما همخوانی ندارد و بشر باید به قانون انرژی و ماده سرخم کند اما مسئولان هنوز هم فکر می‌کنند اکوسیستم تابع دستورات پادگانی است!

صراف تاکید می‌کند: باید مطابق قانون طبیعت حرکت کنیم تا فردا سرزمین را سالم به فرزندان خود تحویل دهیم.

همه ما می‌دانیم دریاچه ارومیه حال خوشی ندارد، اما سوال مهم این است که چه زمانی وعده دادن‌های مسئولین تمام شده و به آنها جامه عمل پوشانده می‌شود؟