روز عجیب بازار آزاد ارز ایران

خطر افتادن در تله دلار

یکشنبه، روزی عجیب در بازار آزاد ارز ایران بود. درحالی‌که ظهر دیروز قیمت هر دلار آمریکا در معاملات فردایی به بالای ۶۰ هزار تومان رسیده بود، از ساعت ۱۵ با ورود صرافی‌ها به خرید و فروش با نرخ توافقی قیمت دلار مسیر بازگشت را تجربه کرد و هر دلار تا ۵۵ هزار تومان پایین آمد.

اخبار سبز کشاورزی به نقل از همشهری آنلاین ؛ حاکم شدن هیجان بر رفتار خریداران خرد و تلاش معامله‌گران پشت صحنه معاملات فردایی باعث شد تا ظهر دیروز بازار ارز با تلاطم شدید قیمتی مواجه شود، اما با مداخله غیرمستقیم بانک مرکزی به‌عنوان بازارساز و صدور اجازه معاملات واقعی ارز، با نرخ توافقی به صرافی‌های مجاز، همه در انتظار یک شوک بودند.

بیشتر بخوانید: آغاز خرید ارز با کارت ملی

ساعت ۱۵عصر روز یکشنبه زمان ریزش نرخ دلار و طلا بود. بر اساس آخرین آمار منتشره دیروز معادل ۷۰۰میلیون دلار ارز با کیفیت به صورت درهم امارات به بازار تزریق شده است.

شرط ثبات ارزی

تلاش دولت و بانک مرکزی برای بازگرداندن ثبات به بازار ارز وارد فاز تازه‌ای شده ولیکن پیش‌بینی اینکه سرانجام این ثبات روی چه قیمتی ایجاد خواهد شد، سخت است و باید منتظر سیاست‌ها و برنامه‌های ارزی روزهای آینده ماند.

افزون بر صدور اجازه به صرافی‌ها برای خرید و فروش ارز به نرخ توافقی، نرخ اسکناس دلار در مرکز مبادله ارز و طلای ایران حدود ۱۰۰۰تومان در روز گذشته افزایش یافت که به‌نظر می‌رسد با ادامه روند واقعی‌سازی نرخ ارز در این مرکز و همچنین نقش فعال‌تر صرافی‌های مجاز در روزهای آینده، از شکاف هرچه بیشتر نرخ در بازار ارز جلوگیری شود.

وقتی شنبه شب، امیر هامونی، مدیر پروژه مرکز مبادلات ارز و طلای ایران در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد ریزش قیمت دلار دور از انتظار نیست، کمتر کسی تصور می‌کند که صبح قیمت با هیجان، روند صعودی پیدا کند، اما در میانه روز ورق برگشت تا این سؤال مطرح شود که سرانجام قیمت ارز آرام می‌گیرد؟

عقب‌نشینی بانک مرکزی از سیاست تثبیت نرخ ارز ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی و محدود شدن این نرخ به واردات کالاهای اساسی یک گام به جلو بود، اما اعلام نرخ پایین‌تر از نرخ بازار در مرکز مبادله ارزی نشان داد که ایستادگی سیاستگذار بر نرخ جواب نمی‌دهد و در روز سوم مبادلات این مرکز، نرخ ارز خدماتی شناور شد و افزایش ۱۰۰۰تومانی اسکناس دلار در مرکز مبادله ارزی بیانگر واقع‌نگری بیشتر بانک مرکزی است.

جایگزین دلار چیست؟

هرچند بانک مرکزی تلاش دارد تا به نیازهای واقعی ارز تجاری و خدماتی در ۲تالار جداگانه مرکز مبادله ارزی پاسخ دهد و اعتقاد دارد نرخ خارج از مرکز یادشده را به رسمیت نمی‌شناسد، اما تغییر ریل این نهاد و اجازه دادن به صرافی‌ها برای خرید و فروش ارز با نرخ توافقی نشان داد که هرگونه سیاست تثبیت نرخ با شکست مواجه می‌شود.

از این جهت سؤال مهم این است که گزینه جایگزین برای تقاضاهای احتیاطی مردم چیست و اگر افرادی بخواهند در بازار طلا و ارز سرمایه‌گذاری و ارزش دارایی‌شان را حفظ کنند، چه مسیری را باید در پیش بگیرند.

امیر هامونی، مدیر پروژه مرکز مبادله ارز و طلا می‌گوید: طبیعی است که یکسری با نگاه سفته‌بازانه وارد بازار شوند. در چنین شرایطی به مردم عادی توصیه می‌شود به نوسانات نرخ بازار ارز و ریسک‌های حضور در چنین بازاری توجه کنند.

او می‌افزاید: در حال حاضر برنامه مرکز یادشده پاسخ دادن به تقاضاهای واقعی است اما تقاضای سرمایه‌گذاری و احتیاطی هم در بازار وجود دارد که برای آنها می‌توان ابزار خاص سرمایه‌گذاری را از طریق صندوق‌های ارزی، صکوک ارزی و ابزارهای مصون از تورم ارائه کرد.

او تأکید می‌کند: گواهی سپرده ارزی از مدت‌ها پیش راه‌اندازی شده و اکنون در شعب بانک‌ها مورد فروش و عرضه قرار می‌گیرد که امیدواریم بتوانیم با کمک بانک مرکزی این را در مرکز مبادله آوریم و شاهد انجام معاملات گواهی سپرده ارزی باشیم.

اثر بازار توافقی

دبیر کل کانون صرافان هم گفت: در دوره‌ای که معاملات ارز توافقی راه‌اندازی شده شاهد ریزش‌ قیمت‌ها در بازار بودیم، اما متأسفانه پس از اینکه معاملات توافقی متوقف شد تنها در یک هفته بیش از ١۵ درصد نرخ ارز افزایش پیدا کرد. این تغییر قیمت‌ها نشان می‌دهد وجود بازار توافقی عامل مؤثری برای مدیریت نرخ ارز است.

کامران سلطانی‌زاده افزود: تصمیم بانک مرکزی برای از سرگرفته شدن معاملات ارزی و عرضه در صرافی‌ها باعث شد تا جلوی افزایش مجدد ارز گرفته شود زیرا عرضه ارز از صرافی‌ها باعث ایجاد تعادل در عرضه و تقاضای ارز می‌شود.

او در عین حال تأکید می‌کند: فعلا مردم فروشنده ارز نیستند زیرا همواره در بازار ارز ایران اینگونه بوده که وقتی قیمت‌ها صعودی باشد مردم سعی می‌کنند ارز را ذخیره کنند و زمانی مردم فروشنده خواهند شد که روند قیمت ارز در بازار کاهشی و نزولی شود و اگر روند کاهشی ادامه داشته باشد مقاومت مردم و مدت زمان عرضه شکسته می‌شود و کاهش نرخ هم به حجم عرضه بستگی دارد.

خطر افتادن در تله ارزی

هرچند برخی بر این باورند که تا شفاف‌تر نشدن سیاست‌های ارزی نمی‌توان انتظار ثبات در بازار را داشت، اما برخی دیگر اعتقادشان این است که قیمت‌ها در سراشیبی قرار گرفته است.

صمد عزیزنژاد، عضو هیأت مدیره بانک ملی و کارشناس پولی و ارزی می‌گوید: ارز کالایی قابل مبادله و دارای بازاری تخصصی است و حتی با درنظر گرفتن تورم ارز ۲۰درصد حباب دارد که این حباب به اشخاص حقیقی که به امید سود وارد این بازار شدند ضرر می‌رساند.

او با بیان اینکه قیمت واقعی ارز ۴۰ تا ۴۱هزار تومان است، گفت: قیمت غیرواقعی ارز را سوداگران به بالای نرخ کشف شده در بازار رساندند و نرخ بالاتر از قیمت کشف شده در بازار مبادله طلا و ارز که براساس بنیان‌های اقتصادی است دارای حباب است. در این شرایط ریسک شامل افرادی است که تخصص و اطلاعات کافی ندارند.

او با بیان اینکه بانک مرکزی باید در سیاست‌های پولی و ارزی منافع مردم را به منافع ملی پیوند بزند، تأکید کرد: باید ابزارهای سرمایه‌گذاری مانند دلار فردایی، صکوک ارزی همراه با سود وارد بازار شوند و مردم نیز نباید در این حباب قرار بگیرند، چون تجربه تلخ بورس تکرار می‌شود و توصیه می‌کنیم به نرخ مرکز مبادله ارز و طلا اعتماد کنند، چون براساس یک تخصص و ابزارهایی آنجا کشف می‌شود.

آرایش ارزی تغییر می‌کند؟

یکی از پیچیدگی‌های بازار ارز ایران به جریان ورودی و خروجی ارز بستگی دارد؛ چنان‌که همچنان نرخ درهم امارات نسبت به نرخ دلار کاهش هم‌وزن را تجربه نکرده و این یک علامت مهم برای سیاستگذاران ارزی است که متناسب با انتظارات تورمی و همچنین متغیرهای بنیادین اقتصادی نظیر نرخ تورم، نرخ رشد اقتصادی و کسری بودجه دولت آرایش جدیدی را بگیرند تا اعتماد عمومی به نهاد سیاستگذار ارزی تقویت شود.

هرگونه تغییر در نرخ ارز در آینده بستگی به آرایش ارزی بانک مرکزی دارد و البته سیاست‌های مالی دولت و اگر بین سیاست‌های پولی و ارزی با سیاست‌های مالی و نقشه تجاری کشور یک هماهنگی ایجاد شود که نشان‌دهنده روند نزولی تورم و تقویت ریال باشد، می‌توان انتظار داشت که ثبات به بازار ارز بازگردد.

افزایش مراجعه مردم برای فروش دلار پس از تعدیل قیمت‌ها

قیمت دلار که در هفته‌های اخیر صعودی شده بود، از عصر دیروز پس از اعمال سیاست‌های جدید بانک مرکزی روند نزولی به‌خود گرفت. مشاهدات میدانی از صرافی‌های میدان فردوسی نشان می‌دهد از عصر دیروز برخی صرافی‌ها قیمت ۵۲هزار تومان را برای خرید ارز و ۵۲هزار و ۵۰۰تومان را برای فروش ارز درج کردند.

مشاهدات خبرنگار ایرنا از خیابان منوچهری که یکی از مراکز خرید و فروش دلالان و سوداگران دلار است نیز نشان می‌دهد افراد عادی که به‌دنبال کسب سود از بازار ارز بودند، دیروز بیشتر برای فروش ارز به بازار مراجعه کرده‌اند.

به‌گفته کارشناسان اقتصادی، تجارت ارز در شرایط فعلی یک نوع سوداگری مستقیم اقتصادی محسوب می‌شود و ریسک سرمایه‌گذاری در بازار ارز بسیار بالا رفته است.

مسعود توکلی، معاون مرکز مبادله ارز و طلای ایران ضمن اشاره به برخی فضاسازی‌ها در زمینه ارز گفت: باید این را بپذیریم که کشور در شرایط خاصی بوده و دشمن به‌دنبال سوءاستفاده از فضاسازی‌هاست تا بتواند به کشور لطمه بزند که بخشی از آن مربوط به فعالیت رسانه‌ها و فضای مجازی می‌شود.

اما اینکه در روزهای تعطیل این افزایش را شاهد هستیم یک اتفاق نادر در کشور است که جای تامل دارد. انتظارات تورمی که القا می‌شود یک عامل مؤثر در روند افزایشی نرخ ارز است.

سیاوش غیبی‌پور، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه ارزی نیز در زمینه سرمایه‌گذاری در بازار ارز و میزان ریسک این نوع سرمایه‌گذاری گفت: تجارت ارز در شرایط فعلی یک نوع سوداگری مستقیم اقتصادی محسوب می‌شود؛ زمانی که همه افراد به‌دنبال سرمایه‌گذاری در بازار ارز باشند تقاضا در این بازار افزایشی می‌شود و این یعنی دامن زدن به التهابات این بازار و کاهش قدرت ارزش پول ملی.

به‌گفته این کارشناس اقتصادی، ریسک بازار ارز بسیار بالاست و همانطور که ضریب افزایش آن بالا بوده، جهش و سقوط آن نیز ضریب بالایی دارد و به‌عبارتی زیان و سقوط در این بازار از سودهای گذرا قطعا بیشتر است و بازار ارز اصلا برای سرمایه‌گذاری توصیه نمی‌شود.

آلبرت بغزیان، یک کارشناس اقتصادی دیگر در این‌باره گفت: اقدامات بازرگانی ما انتظارات تورمی را ایجاد کرده که باعث می‌شود افراد برای اینکه خود را از تورم نجات دهند سراغ بازارهای دیگری بروند.

او افزود: مردم باید بدانند بازاری که یک روزه می‌تواند ضرر زیادی به یک فرد بزند، ارز و طلاست. توصیه من این است که با سرمایه خود وارد بازار ارز نشوند.

محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز پیش از این گفته بود: فضای روانی که به‌وجود آمده است با آنچه در دنیای واقعی طی این روزها محقق شده بسیار متفاوت است. آمار ۹‌ماهه بانک مرکزی نشان می‌دهد حساب کالایی کشور یعنی صادرات منهای واردات ۲۰میلیارد و ۵۰۰میلیون دلار مثبت است.

حال و روز بازار ارز این‌روزها خوب نیست و برای بازگرداندن ثبات به بازار نیاز به یک عزم ملی دارد و ضرورت ایجاب می‌کند تا هر چه زودتر تدابیر لازم برای مدیریت بازار اندیشیده شود.

تغییرات جدید ارز مسافری

در جدیدترین مجموعه مقررات ارزی ابلاغ شده از سوی بانک مرکزی، تعداد سرفصل‌های مصارف ارز خدماتی (غیربازرگانی) از ۳۸مورد به ۶۳مورد افزایش پیدا کرده و تغییراتی در این سرفصل‌ها اعمال شده است. یکی از سرفصل‌های مصارف ارزی ۶۳گانه مرکز مبادله ارز و طلای ایران ارز مسافرتی است که با تغییراتی از سوی بانک مرکزی نسبت به آخرین به‌روزرسانی قوانین و مقررات که در مردادماه امسال انجام شده بود، مواجه شده است.

مهم‌ترین تغییر در این زمینه، تفکیک ارز مسافرتی هوایی و زمینی - ریلی و دریایی است که در به‌روزرسانی جدید که در دوم اسفندماه امسال انجام شد، اتفاق افتاده است. از سوی دیگر مسافران هوایی یک‌بار در سال می‌توانند به میزان ۵۰۰ یورو یا معادل آن نسبت به سایر ارزها، ارز دریافت کنند.

همچنین مدارک مورد نیاز در زمان مراجعه به بانک و ارائه درخواست خرید ارز، گذرنامه معتبر، بلیت مسافرت هوایی اعم از یکسره یا ۲سره (کاغذی یا الکترونیکی) و رسید پرداخت عوارض خروج از کشور است.

یکی دیگر از تغییراتی که در ارز مسافرتی اعمال شده کاهش سن قانونی برای دریافت ارز است که در مقررات ارزی گذشته، مسافران با سن قانونی کمتر از ۱۸سال نمی‌توانستند این ارز را دریافت کنند، اما در قوانین جدید این سن به ۵سال کاهش پیدا کرده است.

این تغییرات در حالی اتفاق افتاده که در مقررات ارزی گذشته که از مردادماه امسال ابلاغ شده بود ۵۰۰یورو ارز مسافرتی برای کشورهای با ویزا بود و همه ارزها براساس آنچه اعلام شده برای مسافران هوایی درنظر گرفته شده بود.

همچنین مسافران هوایی می‌توانستند برای کشورهایی که نیازی به ویزا ندارند ۳۰۰یورو یا معادل آن نسبت به سایر ارزها دریافت کنند.

اما در تغییرات جدید صورت گرفته که هفته گذشته انجام شد، مسافران زمینی، ریلی و دریایی می‌توانند تا ۳۰۰یورو یا معادل آن نسبت به سایر ارزها به‌صورت اسکناس ارز دریافت کنند، مدارک مورد نیاز برای مسافران با مسافران هوایی تفاوتی ندارد و هر دو نوع ارز مسافرتی از هوایی تا زمینی، ریلی و دریایی درصورت امکان قابلیت پرداخت به‌صورت کارت، حواله و… را نیز دارند.