فرصت سوزی 10 میلیارد دلاری!

شاید سال 1403، سال مرگ گردشگری سلامت در ایران باشد؛ صنعتی که دست ما را از درآمد سالانه 10 میلیارد دلار کوتاه خواهد کرد.

صنعت پرسود، بعد از خودروسازی و نفت

اخبار سبز کشاورزی ؛ خراسان | کارشناسان، گردشگری را سومین صنعت بزرگ جهان می‌دانند و معتقدند در سال‌های آینده، به رتبه اول هم صعود خواهد کرد. کشور ما با وجود داشتن جاذبه های گردشگری متعدد، موفقیت چندانی در این صنعت نداشته که بخشی از آن مربوط به ایران‌هراسی‌های مستمر و بخشی هم مربوط به قوانینی است که به مذاق برخی از گردشگران خارجی خوش نمی‌آید. با وجود این، «گردشگری سلامت» در ایران یکی از حوزه‌های گردشگری است که می‌تواند بازار اقتصادی خوبی برای کشور باشد.

رتبه 46 از 110، تا قبل از شروع کرونا

تخصص پزشکان و روش های نوین درمانی، هزینه های پایین‌تر و سرعت بالای رسیدگی، از مهم‌ترین ملاک ها در گردشگری سلامت است و سبب شده کشورهایی مانند تایلند، سنگاپور، ترکیه، هند و کره جنوبی، جزو مقصدهای محبوب این گردشگری باشند. آمار رسمی وزارت بهداشت ما هم نشان می‌دهد طبق رده‌بندی سال 2020 (قبل از کرونا)، ایران رتبه 46 در بین 110 کشور این صنعت را داشته و پس از افت 70 درصدی به دلیل همه‌گیری جهانی، حالا باید منتظر رتبه‌بندی جدید بود.

مزیت ایران، پزشکان متخصص

مهم‌ترین دلیل این موضوع ، توانمندی بالای پزشکان ایرانی و به‌روز بودن تجهیزات پزشکی در کشور ماست که سبب می‌شود، بسیاری از مردم کشورهای منطقه، روند درمان یا انجام جراحی های زیبایی خود را در ایران پیگیری کنند. البته به صرفه بودن هزینه هم یک دلیل مهم برای انتخاب ایران به عنوان مقصد گردشگری سلامت و درمان است.

ظرفیت درآمدزایی سالانه 10 میلیارد دلار

این که چرا گردشگری سلامت می‌تواند برای ما کلیدی باشد، پاسخی روشن دارد: به گفته محمدرضا ترجمان رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت «هر گردشگر درمانی، بین ۳ تا ۵ هزار دلار ارزآوری دارد» و طبق تحلیل «حسین نیکونام» رئیس جامعه حرفه‌ای گردشگران سلامت، «ایران ظرفیت جذب و درآمدزایی سالانه 10 میلیارد دلار از گردشگری سلامت، از جامعه هدف 57 کشور اسلامی را دارد.

دلالان گردشگری سلامت؛ مفید یا مضر؟

اما یک موضوع مهم در گردشگری سلامت، حضور دلالان است که بودن یا نبودنشان محل اختلاف است. آن‌طور که ترجمان اعلام کرده «حدود یک میلیون گردشگر درمانی وارد کشور می‌شوند که بیش از ۵۰ درصد آن‌ها توسط دلالان سلامت گردشگری جذب می‌شوند؛ بنابراین وجود دلالان سلامت از یک نگاه فرصت است».

اما در آن سوی ماجرا هم، نیکونام معتقد است «یکی از مهم‌ترین علل و موانع جلوگیری از رشد گردشگری سلامت در ایران، جولان دلالان است». تجربه ثابت کرده است معمولا فعالان بخش خصوصی اطلاعات و تحلیل‌های کاربردی‌تری نسبت به مسئولان دولتی دارند و به همین دلیل نمی‌توان پیش‌بینی نگران‌کننده نیکونام، در گفت‌وگو با تسنیم را هم نادیده گرفت: «شاید تا دو سال آینده نه تنها این صنعت سیر صعودی خود را طی نکند، بلکه دیگر چیزی به اسم گردشگری سلامت در کشور وجود نداشته باشد.

اقدامات ترکیه و خطر از دست دادن مزیت تخصصی

یک نگرانی دیگر، خطر از دست رفتن مزیت نسبی ما در این صنعت است. رئیس شورای عالی سازمان نظام پزشکی، اگرچه از ارائه آمار مهاجرت پزشکان خودداری کرده، اما این واقعیت را گفته است که «تعداد مهاجرت پزشکان متخصص و فوق تخصص از پزشکان عمومی پیشی گرفته است». نیکونام درباره تلاش کشورهایی مانند ترکیه برای جذب پزشکان ایرانی و تصاحب سهم ما از گردشگری سلامت هم هشدار داده است: «ترکیه با شروط حداقلی و تنها با پرداخت 400 هزار دلار، منزل و گذرنامه پزشکان مطرح ایرانی را تامین می‌کند و با طرح‌های تشویقی مانند ایجاد کلینیک و تسهیل فرایند کسب‌و‌کار، زمینه مهاجرت پزشکان ایرانی را فراهم کرده که اگر همین روند ادامه پیدا کند، ترکیه می‌تواند کل بازارهای هدف ما را جذب کند.

رئیس جامعه حرفه‌ای گردشگران سلامت خواستار شد: سامان‌دهی دلال ها، بازاریابی حرفه ای، نظارت بر اجرا

حسین نیکونام رئیس جامعه حرفه‌ای گردشگران سلامت به راهکارهای توسعه صنعت گردشگری سلامت در کشور اشاره کرده است: - معتقدیم نه 50 درصد، بلکه بالای 70 درصد جذب گردشگر سلامت توسط دلال‌ها انجام می‌شود، ما هم نمی‌گوییم دلال‌ها حذف شوند اما حرفمان این است که باید سامان‌دهی شوند.

وی گفت: علتش هم این است که شاید حداکثر 10 درصد بیمارانی که توسط این دلالان جذب می‌شوند، واقعا حاصل عملکرد خودشان باشد، اما باقی آن را از بی‌نظمی و بی‌برنامگی کشور ما و مستقیما در مکان‌هایی مانند فرودگاه های تهران، مشهد، قم و شیراز جذب می‌کنند. - وزارت بهداشت باید ساز و کاری را تعریف کند که پذیرش گردشگران سلامت تنها از مسیر شرکت های قانونی صورت بگیرد، در این صورت شاید باز هم دلال ها با این شرکت ها کار کنند اما نظارتی که روی عملکرد شرکت ها وجود دارد، آن‌ها را ملزم به رعایت ضوابط و مقررات می کند. - بازاریابی در کشورهای هدف یک راهبرد بسیار مهم است که هم‌اکنون به دلیل ناکارآمدی بخش دولتی و حضور بخش خصوصی غیرحرفه‌ای ما، خروجی مناسبی نداشته است.

وی افزود: برای حل این مشکل، پیشنهاد اجرای طرح مشترک بین چند وزارتخانه را داده‌ایم تا با آموزش های کوتاه مدت ظرفیت جذب حرفه‌ای گردشگر سلامت در کشور ارتقا یابد و امیدواریم پیشنهاد جامعه حرفه‌ای گردشگران سلامت را مدنظر قرار دهند.