گام‌هایی به‌سوی پیچیده‌تر شدن پرونده هسته‌ای ایران

حدود پنج‌ماه پیش و در خردادماه امسال، همکاری تروئیکای اروپایی و ایالات متحده در آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به صدور قطعنامه‌ای علیه ایران منجر شد که با لحنی نرم از ایران می‌خواست تا به تقاضای آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای بازرسی‌های بیش‌تر و نظارت دقیق‌تر بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان پاسخ مثبت دهد و امکان مسافرت‌های بیش‌تر و نظارت دقیق‌تر کارشناسان و بازرسان آژانس را فراهم کند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ نادر کریمی جونی | اما ایران در این مدت نه فقط دسترسی‌های بیش‌تر و دقیق‌تر را برای کارشناسان مذکور فراهم نکرد؛ بلکه آن 27 دوربین نظارتی آژانس را که در دولت حسن روحانی خاموش شده بود و روشن هم نشده و سامانه برخطی را که درمورد غنی‌سازی اورآنیوم به آژانس گزارش دقیق می‌داد را هم قطع کرد و به این ترتیب تقریباً هر آنچه تروئیکای اروپایی تقاضا کرد، بدون پاسخ گذاشت.

مقامات ایرانی نشان می‌دهند که علاقه چندانی به برآورده کردن تقاضا و درخواست‌های اروپا و ایالات متحده ندارند.

حالا دوباره آمریکا و سه کشور اروپایی دست به دست هم داده‌اند تا قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب کنند. این چهار کشور، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را تقدیم حکام آژانس و اعضای شورای حکام کرده‌اند که در آن از ایران خواسته‌اند تا درمورد پیدا شدن ذرات اورآنیوم بسیار غنی شده در سایت‌هایی ازجمله در مریوان و تورقوزآباد توضیح دهد و با بازرسان آژانس در این باره همکاری کند.

پیش از این اقدام، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تصریح کرده بود که ایران درباره فعالیت‌های هسته‌ای همکاری لازم را با آژانس انجام نمی‌دهد و به‌ویژه درمورد پیدا شدن ذرات اورآنیوم به‌شدت غنی شده در سایت‌های اعلام نشده هیچ توضیحی نداده است.

این گزارش و اظهارات آقای مدیرکل در واقع مبنا یا بهانه‌ای برای تهیه این پیش‌نویس قطعنامه علیه کشورمان شده و گمان می‌رود که در چهارشنبه آینده که نشست فصلی آژانس آغاز خواهد شد؛ این قطعنامه که پیش‌نویس آن میان اعضای شورای حکام توزیع شده، تصویب گردد.

با این قطعنامه دومین قطعنامه ظرف کمتر شش‌ماه علیه ایران در شورای حکام آژانس به تصویب می‌رسد که اگرچه هر دو لحنی بسیار ملایم داشته و از ایران خواسته‌اند که همکاری‌های خود با آژانس را تقویت و دقیق‌تر کند؛ اما بالاخره این قطعنامه‌ها می‌توانند مقدمه انجام اقدامات شدیدتر آژانس به ضرر کشورمان باشد.

دقیقا به همین دلیل است که نه فقط ناظران و تحلیلگران که مقامات ایرانی هم این قطعنامه‌ها را بی‌اهمیت ارزیابی نمی‌کنند و از کنار آن به سادگی عبور نمی‌کنند؛ به‌ویژه که یک هدف نهایی و تعریف شده برای اقداماتی از این دست می‌تواند خروج ایران از آژانس و ارجاع آن به شورای امنیت و فعال شدن مکانیزم ماشه باشد.

البته نه مقامات کشورهای ارائه دهنده قطعنامه و نه مدیرکل آژانس تاکنون درباره خروج پرونده ایران از این نهاد بین‌المللی و ارجاع آن به شورای امنیت سخنی بر زبان نیاورده‌اند؛ اما ناگفته پیداست که راهبرد کشورهای ایالات متحده، فرانسه، انگلستان وآلمان مشروع‌سازی و اقناع افکار عمومی برای فعال ساختن مکانیزم ماشه است.

گمان نمی‌رود که این روند خواسته مقامات جمهوری اسلامی ایران باشد؛ تهران از آژانس و نیز در مذاکرات وین خواسته است که مطالعات ادعایی پادمانی و فراپادمانی به پایان برسد و متوقف شود.

همچنین ایرانیان تقاضا کرده‌اند که یکبار برای همیشه این مطالعات و ادعاها حل و فصل شود؛ اما این تقاضای ایران چندان مورد قبول و تایید کشورهای تروئیکای اروپایی ایالات متحده و آژانس قرار نگرفته است؛ چه همواره این گمان درمورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران وجود دارد که فعالیت‌های مذکور از دایره اقدامات صلح‌آمیز خارج شود.

البته مهم نیست که جمهوری اسلامی برای پای‌بند بودن با ماندن به صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای چه تضمین‌هایی می‌دهد، مهم آن است که در موقعیت فعلی نه فقط کشورهای ارائه دهنده قطعنامه که آژانس هم نمی‌خواهد این تضمین‌ها را بپذیرد و ترجیح می‌دهد به تداوم بازرسی‌ها ادامه دهد.

در این موقعیت، البته کار زیادی از ایران برنمی‌آید؛ مقاومت کشورمان در برابر بازرسی‌های آژانس و عدم‌همراهی با اقدامات نظارتی ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد؛ اگرچه امیر عبداللهیان در اظهارات گذشته و احتمالا روزهای آینده خود به روشنی اروپا و آمریکا را تهدید به تلافی‌جویی ـ‌یا زیر بار خواسته به گفته ایشان نامشروع‌ـ نرفتن می کند اما همه رهبران جمهوری اسلامی و از جمله وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران می‌دانند که این لفاظی‌ها برد چندانی ندارد و چنانکه تاکنون نیز موفقیتی در این زمینه‌ها نصیب ایران نشده است.