چند پرسش در مورد واکسیناسیون زنبورها

پیش از این مطلبی تحت عنوان « واکسنی برای زنبورها » ارائه شد که به‌نوبه خود یک نوآوری و تحولی در عرصه زنبورداری به‌شمار می‌آید. از آنجایی که مطلب فوق برای اولین‌بار از سوی وزارت کشاورزی آمریکا مجوز توزیع دریافت نموده است، لزوما پرسش‌هایی برای زنبورداران ایجاد کرد که در این جا به تعدادی از آن‌ها پاسخ داده می‌شود.

اخبار سبز کشاورزی ؛ این واکسن اگر چه پس از سال‌ها مطالعه و اقدامات میدانی و آزمایشگاهی تولید گردیده اما مجوزهای بهداشتی توزیع خود را در چهارم ژانویه 2023(15 دی ماه 1401) به‌دست آورد.

در این رابطه پرسش‌هایی مطرح شده که پاسخ به آنها در ذیل ارایه می‌شود.

این واکسن با چه چیزی مقابله می‌کند؟

واکسن Paenibacillus Larvae Bacterin با هدف حفظ زنبورهای‌ عسل در مقابل فساد(گندیدگی) لاروهای زنبورها درست شده است، بیماری مخربی که می‌تواند با از بین بردن لاروهای زنبورها موجبات انهدام و از بین رفتن یک کلنی را به وجود آورد. شیوع و گسترش این بیماری که عامل آن باکتری Paenibacillus Larvae است به شدت قابل انتقال بوده و می‌تواند پس از اولین آلودگی تا چندین دهه در داخل کندوها باقی بماند. پس از اولین آلودگی، زنبورداران ناچار به از بین بردن و نابود کردن هرگونه کلنی آلوده هستند، چرا که این بیماری می‌تواند به سرعت به سایر کندوها منتقل شود.

علاوه بر سوزاندن و از بین بردن کلنی آلوده، اجبارا باید هرگونه وسیله‌ای را که با این کندوها در تماس بوده نیز از بین برد که همین امر موجب تحمیل خسارات زیادی به زنبورداران می‌شود. برای مبارزه با این بیماری، کندوداران چندین دهه از آنتی‌بیوتیک‎‌ها استفاده کرده و با مخلوط نمودن آن‌ها با آب‌شکر، مایع به‌دست آمده را در داخل کندوها اسپری می‌کردند.

طی مرور زمان و به‌دلیل اجبار به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های بیشتر و قوی‌تر، نوعی مقاومت در عامل بیماری به وجود آمد و در این اواخر، معالجات به عمل آمده چندان تاثیری نداشت. در سال 2017، سازمان غذا و داروی آمریکا برای مبارزه با این بیماری یک فراخوان عمومی را صادر نمود که نتایج اقدامات و تحقیقات در ماه قبل به نتیجه رسید.

میزان اثرگذاری واکسن تا چه اندازه است؟

مطالعات و بررسی‌ها هنوز ادامه داشته و اثرگذاری آن را بین 30 تا 50 درصد برآورد کرده‌اند. اگر چه به نظر می‌رسد که این میزان چندان زیاد نیست، اما به دلیل مسری بودن شدید این بیماری، محققان از آزمایش کردن این تحقیقات در خارج از آزمایشگاه تا رسیدن به نتایج مطلوب خوددداری کردند.

زنبورها را چگونه واکسینه کنیم؟

در این جا نیازی به سوزن و آمپول نیست، بلکه کافی است تا این واکسن با غذای زنبورها مخلوط شود. با تغذیه ملکه توسط کارگرها از غذای حاوی این واکسن، تخم‌هایی که توسط ملکه گذاشته می‌شوند نسبت به بیماری مذکور مقاوم بوده و بیمار نمی‌شوند.این واکسن شبیه واکسن‌های غیرفعال مانند فلج‌اطفال است.

برای این که بدانید واکسن چطور فعال می‌شود باید به غذا خوردن ملکه توجه داشته باشید. هنگامی که یک ملکه همراه با تعدادی زنبور کارگر در یک کندو قرار داده می‌شود، با غذای مخصوص به نام «شیرینی ملکه» تغذیه می‌شود. این شیرینی مخلوطی از شکر و شربت ذرت است که کارگرها با خوردن آن، اقدام به ساختن «ژل رویال» کرده و آن را به ملکه می‌خورانند. واکسن از این طریق به ملکه خورانده می‌شود. بنابراین هر زنبورداری می‌تواند از این طریق واکسن را وارد بدن ملکه و تخم‌های آینده را این‌گونه واکسینه نماید.

کاربران واکسن چه افرادی هستند؟

بر اساس اعلام نظر شرکت سازنده واکسن، در حال حاضر مقدار محدودی از این واکسن تولید شده که در بهار 2023 در اختیار زنبورداران قرار داده خواهد شد. در آینده و به تدریج مقادیر بیشتری از این واکسن تهیه و بین زنبورداران توزیع می‌گردد.

طول دوره تاثیرگذاری چقدر است؟

کارهای تحقیقاتی بر روی این واکسن توسط شرکت سازنده ادامه دارد، اما لازم به تذکر است که تا زمان زنده بودن و تخمگذاری ملکه، خواص واکسن پابرجا خواهد بود. در صورت مرگ یا حذف ملکه و لزوم معرفی یک ملکه جدید به کندو، این ملکه باید به روشی که شرح داده شد واکسینه شود.

آیا این یک پیشرفت است؟

قطعا چنین است، چرا که اولین بار است که واکسنی برای حفظ سلامت زنبورها ساخته می‌شود و می‌تواند رهنمودی برای ساختن واکسن‌های دیگری در زمینه‌هایی برای حفظ صنعت زنبورداری گردد.

زنبورهای عسل پیوسته مورد تهدید عواملی چون کنه واروا، تغییرات اقلیمی و تغذیه ضعیف هستند که می‌تواند با ساخت واکسن‌هایی مشابه به ادامه حیات آن‌ها کمک کرد. این شرکت در صدد ساخت یک واکسن برای بیماری مشابه این بیماری در اروپا است، اگر چه زنبورداران اروپایی با آنتی‌بیوتیک‌ها با آن مقابله می‌کنند اما امکان دارد که عامل بیماری به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم می‌شوند. آن‌ها در حدود یک هزار آزمون در این رابطه به عمل آوردند که برخی از آن‌ها بر روی مزارع و باغ‌های محل فعالیت زنبورها بود.

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۷۲- اسفند ۱۴۰۱