چند نکته در پرورش گاوهای شیری

اگر چه این روزها وضعیت زیربخش دامپروری حال و روز خوبی ندارد و گاوهای شیری و دام‌های اصیل و به ویژه دام‌های مولد به کشتارگاه‌ها روانه می‌شوند،اما همان تعداد باقی مانده از گاوهای شیری، با تمامی تنگناها، همچنان به مراقبت و نگهداری نیاز دارند تا بتوانند هزینه‌های زنده‌بودن خود را تامین نمایند. توان تولید گاوهای شیری به موازات تامین نهاده‌‎های غذایی، دارویی، تاسیسات و … نیازمند یک مدیریت با تجربه و آگاه به دانش روز است.
یک گله از گاوهای شیری امکان دارد که به‌طور روزانه با مشکلاتی مواجه گردد، اما رعایت برخی نکات می‌تواند موجب ارتقاء راندمان و بهبود کیفیت شیر گردد.
از موارد مهم در پرورش گاوهای شیری، در ابتدا حفظ سلامت و تغذیه مناسب و کافی دام است تا بتواند شیر با کیفیتی تولید نماید، بنابراین هرگونه کاهش در مواد غذایی آن می‌تواند نتایج نامطلوبی در پی داشته باشد

اما چند نکته ضروری:

جیره‌های کم انرژی و دارای مواد خشبی زیاد موجب کاهش پروتئین شیر بین 1/0 تا 3/0 واحد می‌شود. اما از آنجائیکه یکی از واحدهای سنجش کیفیت شیر میزان چربی آن است، نوع تغذیه گاو می‌تواند در میزان پروتئین و شیر موثر باشد. میزان مواد خشک در جیره غذایی گاوها از 40 تا 60درصد توصیه می‌شود. هر گاو شیری به ازاء 450 گرم مصرف ماده خشک، 900 گرم شیر تولید می‌کند.
باید توجه داشت که میزان مصرف مواد خشک توسط دام آن مقداری است که خورده می‌شود و نه هر مقداری که در آخور ریخته می‌شود، چرا که امکان دارد دام به هر دلیلی مقداری از آن را مصرف نکند.
مصرف نکردن موادغذایی توسط دام می‌تواند به دلیل:
• خوش‌خوراک نبودن علوفه و وجود علوفه بی‌کیفیت؛
• استرس گرمایی در فصول گرم سال و نبود وسایل تهویه در اصطبل؛
• تراکم بیش از اندازه دام و نداشتن فضای کافی برای تغذیه؛
• تعداد ناکافی آبخوری و دسترسی نداشتن دام به مقدار آب موردنیاز؛
• کپک‌زدگی و نامطلوب‌بودن مواد غذایی.

دسته‌بندی گاوها

یکی از روش‌های موثر در تغذیه گاو شیری، دسته‌بندی کردن آنها براساس توان تولید شیر است. وجود آب تمیز و کافی که همیشه در اختیار گاو باشد از عوامل بسیار مهم در تولید شیر است.
گاوها برای تولید شیر به آب زیادی نیاز دارند و به‌ویژه پس از شیردوشی باید راهروهای حرکتی آنها به‌گونه‌ای باشد که بتوانند آب مورد نیاز خود را بنوشند.
یک گاو امکان دارد پس از شیردوشی تا 50 لیتر آب نیاز داشته باشد. آب تمیز در تولید شیر سالم نقش مهمی دارد و آبخوری‌ها باید حداقل هفته‌ای دو نوبت و برای جلوگیری از ازدیاد آلودگی به میکروب و باکتری‌ها کاملا تمیز و آبگیری شوند.
تنش حرارتی در فصول گرم سال عامل بازدارنده‌ای در سلامت، تغذیه و باروری گاوها است، بنابراین باید پیوسته دمای مناسب را برای آنها به وجود آورد.
دامنه درجه حرارت برای گاوهای شیری بین 3 تا 19 درجه سانتی‌گراد است و اگر درجه حرارت بالاتر از 27 درجه باشد، روند تغذیه و استفاده از مواد خشک کاهش می‌یابد. در دمای بیشتر از 37 درجه، تولید شیر کاهش می‌یابد که ارتباط مستقیمی با کاهش غذاخوردن دام دارد.
این روزها در بسیاری از موارد از موادغذایی کنسانتره برای تغذیه گاوها استفاده می‌شود. باید توجه داشت که نسبت موادکنسانتره به علوفه در جیره غذایی نباید بیش از 60درصد شود، چرا که موجب کاهش pH شکمبه شده و ایجاد اختلالات متابولیکی می‌کند که بر میزان تولید شیر و حتی باروری و تولیدمثل اثر منفی می‌گذارد. از سویی موادغذایی بسیار مرطوب و علوفه تر، تولید بزاق را کاهش و با افت pH شکمبه، حالت اسیدی در آن به وجود می‌آید.
گاوهای خشک و آن دسته از گاوهایی که بیشتر از معمول چاق شده‌اند؛ باید مورد تیمار ویژه قرار گیرند و موادغذایی کم انرژی به آنها داده شود. همچنین تلیسه‌هایی که در هنگام بلوغ، دچار چاقی شده‌اند پس از زایمان به میزان قابل انتظار شیر تولید نخواهند کرد.
مدیریت یک گاوداری، توجه به تمام گاوها و بررسی احوالات و نیاز آنها است. در این شرایط سخت، هر گاو می‌تواند یک سرمایه به‌شمار آید پس باید به اندازه کافی از آنها مراقبت نمود.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۵۷- مهر سال ۱۴۰۰