فروشگاه های زنجیره ای و کشاورزی قراردادی
درحال حاضر بیشتر فروشگاههای زنجیرهای (فیزیکی یا شبکه مجازی) مانند دی جی، رفاه، شهروند، اتکا، هایپرمی، اوکالا، هفت، ایوان، یاران دریان، جانبو و...در رقابتی تنگ و فشرده، روزانه رقمی حدود 2هزارتن و سالانه نزدیک به 700 هزارتن سبزی، صیفی، میوه و ترهبار را در تهران و شهرستانها توزیع میکنند
درحال حاضر بیشتر فروشگاه های زنجیره ای (فیزیکی یا شبکه مجازی) مانند دی جی، رفاه، شهروند، اتکا، هایپرمی، اوکالا، هفت، ایوان، یاران دریان، جانبو و…در رقابتی تنگ و فشرده، روزانه رقمی حدود 2هزارتن و سالانه نزدیک به 700 هزارتن سبزی، صیفی، میوه و تره بار را در تهران و شهرستان ها توزیع می کنند. در حالیکه نه مدیران کنترل کیفی، نه ارزیابان فروشگاه ها، نه سازمان میادین میوه و تره بار و حتی وزارت جهاد کشاورزی در پی آسیب شناسی سفارش خرید، بسته بندی، ارسال، حتی نحوه عرضه این محصولات سریع الفساد برنیامده اند، محصولاتی که با کمترین افزایش درجه حرارت می پلاسد یا ضایع میشود.
چرا عرضه میوه و تره بار در فروشگاه های زنجیره ای موفقیت آمیز نیست
گرچه این فروشگاه ها از غرب کپی برداری شده اند اما کاستی ها به شرح زیر دارند:
- تقریبا هیچکدام از این فروشگاه ها در مراکز عمده تولید و یا حتی در میادین میوه و تره بار کارشناس کشاورزی کاردان و با تجربه محصول شناسی و مسلط به بازرگانی میوه و تره بار ندارند.
- تمامی این فروشگاه ها میوه و سبزی و صیفی مورد نیاز خود را از طریق دلال ها و واسطه ها تامین می کنند، که افزایش نرخ، پورسانت دو طرفه، عدم شناخت بازار و سطوح عرضه در بالای شهر یا مناطق متوسط و ضعیف و زد وبند، درانتخاب محصول مناسب و… موجب افزایش کاذب قیمت و رویگردانی مردم از خرید چنین محصولاتی در این فروشگاه ها میشود.
-در اروپا کمتر فروشگاه زنجیره ای مشاهده میشود که همه محصولات آن به صورت فله ای عرضه شود اکثر محصولات گرید بندی و بسته بندی شده با درج تاریخ و محل تولید و (ضمن اینکه زیر و روی محصول یکسان است) عرضه میشود.
- هیچ یک از این فروشگاه ها، از ساده ترین آزمایشگاه تجزیه و آنالیز مواد موجود در محصولات (مانده سم و کود، نیترات و دیگر فلزات سنگین) برخوردار نیستند تا در مبادی و میادین به صورت رندوم سلامت حداقلی محصول را چک کنند درحالیکه مشاهده میشود برخی از خریداران با خود دستگاه بسیار ساده تشخیص میزان نیترات را به همراه دارند.
- تاکنون فروشگاه های زنجیره ای اقدام به عقد قرارداد برای محصولی مشخص، مثلا گوجه، پیاز، سیب زمینی، خیار سبز و… با کشاورزان ننموده اند تا میزان و زمان مورد نیاز خود را سفارش داده، همانند صنایع ماکارونی که طی کشاورزی قراردادی با زارعین سفارش گندم دوروم را داده و موفق عمل کردند، با مشخص کردن واریته مورد نظر کارشناس و مدیر تولید فروشگاه که در مزارع مستقر هستند بر تولید و نحوه سمپاشی و کوددادن نظارت کند. زمان تدریجی تحویل، نوع بسته بندی، نحوه بارگیری در کامیون، کانکس یا کامیون یخچالدار را به صورت قراردادی با کشاورز و سایر عوامل امضا کنند تا فرضا یک فروشگاه زنجیرهای با 1500 شعبه مطمئن باشد، طی 6 ماه مثلا 30 هزار تن، ماهانه 5 هزار تن و روزانه 170 تن خیار سبز قلمی، هر 12 عدد یک کیلو در بسته بندی مقوایی یا پلاستیکی، در انبار و سردخانه خود در مرکز 12 استان تحویل گیرد.
در این صورت، در هر شرایطی تعهد تولید و تحویل و پرداخت بین فروشگاه های زنجیره ای و زارع پابرجاست. ضمنا کشاورز، از فروش محصول خود و دریافت وجه مطمئن است. کشاورزی قراردادی هم به نفع فروشگاه زنجیره ای است که محصول مطابق سلیقه مشتری خود را سفارش داده و هم تعهد گرفته محصول تولیدی شامل افزایش قیمت نشود و حتما به موقع تحویل گردد. علاوه بر این، نظارت و کنترل کارشناس یا نماینده باتجربه و کاردان فروشگاه زنجیره ای، مانع سمپاشی غیر استاندارد و بی رویه و دادن کود اضافی می شود تا محصول سالم به جامعه عرضه کند.
امید است فروشگاه های زنجیره ای عرضه میوه و تره بار، سبزی و صیفی با رفتن به سوی کشاورزی قراردادی دقت وافری در این زمینه به خرج دهند.
مهدی گلباف بنادکی
