خزندگان کشور در مسیر انقراض

خطر انقراض که امروزه بخش عمده‌ای از گونه‌های جانوری از جمله خزندگان را تهدید می کند و عواملی مانند تخریب زیستگاه آنان و نیز وضعیت حفاظتی این خزندگان باعث شد تا گزارشی در این زمینه تهیه کنیم.
اصغر مبارکی، کارشناس خزندگان دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش در این رابطه اظهار کرد: خزندگان از نظر تنوع زیستی در جهان گروهی بسیار متنوع و دارای اهمیت هستند و تنوع بسیار زیاد و جالبی دارند بنابر این از نظر جانورشناسی و ارزش تنوع زیستی گروه حائز اهمیتی هستند و دارای انواع ارزش‌های فرهنگی، اقتصادی، جانور شناسی و علمی هستند. خزندگان همچنین کارکرد‌های زیست بومی بسیار بسیار زیادی دارند که متاسفانه چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

ثبت بیش از ۹ هزار گونه از خزندگان در جهان

مبارکی بیان کرد: ما در جهان بیش از ۹ هزار گونه ثبت شده داریم که در زیستگاه‌های مختلف مانند زیستگاه‌های آب شیرین، آب شور، جنگل، مرتع، بیابان و انواع و اقسام زیستگاه‌ها قابل مشاهده هستند پس میتوان نتیجه گرفت گونه‌های بسیار مهمی هستند که در زیستگاه‌های مختلف و با اشکال متفاوت قابل رویت هستند؛ در ایران از انواع گونه‌های خزندگان، کروکودیل ها، لاکپشت ها، مار‌ها و مارمولک‌ها و کرم سوسمار‌ها را داریم.
این کارشناس خزندگان ادامه داد: اگر ما از نظر ظاهری این خزندگان را با یکدیگر مقایسه کنیم متوجه تفاوت آن‌ها و فراوانی تنوع در این گونه‌ها خواهیم شد. متاسفانه عوامل متعددی در سطح جهان و ملی خزندگان را تهدید میکند، اما به عنوان مهمترین عامل تهدید کننده این گونه‌ها میتوان به مانند سایر گونه ها، از تخریب زیستگاه نام برد. اتفاقاتی که در مناطق جنگلی، رودخانه ها، دریا‌ها و اکوسیستم‌های خشکی به اشکال مختلف مانند آلودگی دریا، برداشت آب، تغییر سیستم هیدرولوژی رودخانه ها، برداشت چوب، تخریب جنگل و… رخ می دهد منجر به تخریب زیستگاه می شود.
مبارکی تصریح کرد: پس از تخریب زیستگاه عوامل دیگری مانند برداشت غیرمجاز وجود دارد که بسیاری از گونه‌ها را به شکل مستقیم و غیرمستقیم تهدید میکند البته این برداشت به جهت اهداف و مقاصد مختلفی مانند برداشت مار‌های سمی، مارمولک‌ها وحتی لاکپشت‌ها صورت می گیرد.

۱۵ گونه از خزندگان کشورمان در فهرست سرخ IUCN

این کارشناس همچنین گفت: بر اساس فهرست سرخ IUCN ما ۱۵ گونه خزنده در معرض تهدید انقراض داریم که در ۳ رده بحرانی، در معرض خطر و آسیب پذیر طبقه بندی شده اند، اما شاید در بین این ۱۵ تعداد بتوان گفت شاخص ترینشان لاکپشت‌های دریایی هستند که همه آن‌ها در رده‌های بالا در معرض خطر انقراض هستند.
وی بیان کرد: بحث قاچاق و ورود گونه‌های غیر بومی از عوامل تهدید کننده دیگر است که در اغلب موارد به بحث رهاسازی این موارد در طبیعت منتهی میشود مانند اتفاقی که برای لاکپشت گوش قرمز افتاده که به عنوان یک گونه غیر بومی آمده و برخی هموطنان آن‌ها را خریداری میکنند و پس آنکه متوجه می شوند نمی توانند از آن نگهداری کنند آن را در طبیعت رها می کنند که این عامل تهدیدکننده بسیار مهمی است.

تاثیر عوامل ژنتیکی بر جنسیت نوزاد خزندگان

این کارشناس ادامه داد: عوامل ژنتیکی تاثیر بسیار کمی در تعیین جنسیت نوزاد خزندگان دارند؛ در حوزه این اتفاق و درمورد لاکپشت‌های دریایی، کروکودیل‌ها و بعضی گونه‌های مارمولک‌ها مطالعات وسیعی شده است. وی بیان کرد: تغییر یک الی دو درجه‌ای دما میتواند جنسیت نوزاد این خزندگان را از نر به ماده و یا از ماده به نر تبدیل کند یعنی افزایش دما در حد یک درجه ممکن است همه تولید مثل در یک کشور، منطقه و یا حتی یک قاره را در لاکپشت‌های دریایی از نر به ماده تغییر دهد البته این اتفاق در طی سالیان متوالی رخ میدهد؛ اینکه تعداد آن گونه حفظ میشود صحیح است، اما در نهایت از نظر بوم شناختی این ترکیب بسیارشکننده و با تاثیر کم است.
مبارکی در رابطه با برنامه‌های حفاظتی گفت: بحث اجرای برنامه‌های حفاظتی درمورد حفاظت از گونه بسیار مهم است، ما باید مطالعات وسیعی درباره گونه‌های در معرض تهدیدمان و سایر گونه‌های دارای اهمیت داشته باشیم البته که این تهدیدات ملموس و قابل رویت است به طوری که روند جمعیتی بسیاری از گونه‌های ما در سال‌های اخیر روند خوبی نبوده و افزایش یا گسترش عوامل تهدیدکننده از نظر تحلیل و استدلال میتواند زنگ خطری برای ما باشد که ما قطعا مواجه با روند مناسبی از افزایش یا بقاء گونه هایمان نباشیم.
با توجه به دلایل ذکر شده که دال بر انقراض انواع گونه‌های جانوری در کشورمان است باید چاره اندیشی‌هایی صورت بپذیرد تا همه جانداران به خصوص حیوانات اعم از خزندگان، پرندگان، پستانداران، دوزیستان و… بتوانند به حیات بر روی این کره خاکی با وجود تمام بی رحمی‌هایی که از سوی برخی انسان‌ها آنان را تهدید میکند ادامه دهند.