مرگ تالاب‌ها
تالاب‌ها همچون رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، دریاها و هر آنچه منبعی از آب باشد، رابطه جدایی‌ناپذیری با حیات نه‌فقط انسان که سایر جانوران و جانداران دارند.
مزرعه سبز : تالاب‌ها همچون رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، دریاها و هر آنچه منبعی از آب باشد، رابطه جدایی‌ناپذیری با حیات نه‌فقط انسان که سایر جانوران و جانداران دارند.
از جانوران تک‌سلولی گرفته تا گیاهخواران و گوشتخواران عظیم‌الجثه هر یک به‌نوعی وابسته به منابع آب و ازجمله تالاب‌ها هستند.
همه ساله میلیون‌ها پرنده مهاجر برای زمستان‌گذرانی و تولیدمثل از مناطق سردسیر کره زمین با طی هزاران کیلومتر و مواجه شدن با خطرات بسیار، خود را به تالاب‌های مناطق گرم می‌رسانند. سرزمین ایران، به‌دلیل تنوع جغرافیایی و داشتن دو رشته کوه سراسری که تقریبا در تمام مناطق به غیر از حوزه‌های کویری دیده می‌شوند از 42 نوع تالاب‌های جهانی، دارای 41 نوع از آنها و اندازه‌های آنها از چند هکتار تا 500هزار هکتار متغیر است.
مساحت کل تالاب‌های ایران در حدود 3 میلیون و چهارصد هزار هکتار است که طی دوره‌های خشکسالی سال‌های اخیر، احداث سد روی روان‌آب‌های جاری به سمت این تالاب‌ها، برداشت‌های بی‌رویه و بدون ضابطه‌ای برای فعالیت‌های کشاورزی در اراضی مجاور آنها، بیش از نیمی از مساحت آنها مبدل به کانون‌های تولید گردوغبار گردیده که از نمونه‌های بارز آن می‌توان از هورالعظیم، تالاب گاوخونی، دریاچه ارومیه، هامون و … نام برد.
تا قبل از بحران آب کنونی، بیش از 140 تالاب در کشور شناسایی شده بود که 36 فقره از آنها در فهرست جهانی کنوانسیون رامسر قرار داشتند.
در 13 بهمن سال 1349(2 فوریه 1971) در هتل رامسر، کنوانسیون حفاظت از تالاب‌های مهم بین‌المللی و به‌ویژه آن‌هایی که به‌عنوان زیستگاه پرندگان آبزی و بیشتر مهاجر هستند، تشکیل شد و اگر چه در آغاز فقط 18 کشور این معاهده جهانی را امضا کردند، اما به‌تدریج تعداد این کشورها به 171 رسید و تقریبا تمامی کشورهایی که به نوعی با موضوعات این کنوانسیون مرتبط بودند، به عضویت آن در آمدند.
مبتکر برگزاری این کنوانسیون، اسکندر فیروز، رئیس سازمان محیط‌زیست در آن دوره زمانی بود. یکی از دلایل عمده تشکیل این کنوانسیون جهانی که پیامد کنفرانس MAR در سال 1962 بود، به‌منظور حفاظت از تالاب‌ها، جانوران آبزی و منابع‌طبیعی بود.
ماموریت کنوانسیون رامسر عبارت بود از: «حفاظت و استفاده معقول از همه تالاب‌ها از راه اقدامات محلی، منطقه‌ای، ملی و همکاری بین‌المللی به‌منظور کمک به دستیابی توسعه پایدار در سرتاسر جهان».
تعریف «تالاب» در موضوع کنوانسیون رامسر بسیار گسترده بوده و تمامی مرداب‌ها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، لجن‌زارها و هرگونه محل دارای آب طبیعی یا مصنوعی را در بر می‌گیرد.
به جرات می‌توان گفت که تالاب‌ها از مولدترین مکان‌ها و زیست‌گاه‌ها برای جانوران و انسان‌ها هستند که ادامه زندگی‌شان به این آبگیرها وابسته است.
تالاب‌ها نقش انکارناپذیری در بقای گونه‌های جانوری و گیاهی دارند و بسته به حوزه‌های جغرافیایی، جوامع بسیار متنوعی از پستانداران، خزندگان، پرندگان، ماهیان، دوزیستان و … به نوعی، مستقیم یا غیرمستقیم در آنها زندگی می‌کنند.
اگر چه کشور ایران از همان آغاز تشکیل این کنوانسیون یکی از اعضای اصلی آن بوده است؛ اما در تاریخ 14 /3/ 1364، مجدد به پروتکل الحاقی آن پیوست و در تاریخ 28/ 3/ 1364 طی نامه ریاست‌جمهوری به نخست‌وزیر وقت، عضویت خود را در آن تثبیت کرد.
سازمان حفاظت محیط‌زیست در آن تاریخ، کمیته‌ای به نام «کمیته ملی کنوانسیون رامسر با حضور نمایندگانی از وزارتخانه‌های علوم، نفت، امورخارجه، کشاورزی و دو نماینده از سازمان غیردولتی در این عرصه»، تشکیل داد.
حال در کشوری که خود پایه‌گذار کنوانسیون رامسر بود به‌گفته سازمان فضایی کشور و پایش‌های ماهواره‌ای، تالاب‌های آن در شرایط بحرانی به سر می‌برند و می‌رود تا یکی پس از دیگری خشک شوند. سازمان حفاظت محیط‌زیست مدعی است که یکی از دلایل عمده خشک شدن تالاب‌ها، ندادن حقابه تعیین‌شده توسط وزارت نیرو و همچنین کاهش میزان بارندگی‌ها است.
بر اساس قانون حفاظت و احیاء تالاب‌ها حقابه زیست‌محیطی باید پس از تامین آب شرب در اولویت‌های وزارت نیرو باشد اما این قانون توسط آن وزارتخانه زیر پا نهاده شده است.
به گفته اسماعیل کهرم، کارشناس مسائل زیست‌محیطی: تمامی تالاب‌های ایران زیر خط قرمز قرار دارند. مدیریت غلط و تصمیم‌گیری‌های فاقد کارشناسی پشت درهای بسته، تالاب‌ها را با بحران جدی روبرو کرده است.
در سالگرد جهانی حفاظت از تالاب‌ها، لازم است تا مسئولان محیط‌زیست و وزارت نیرو در روش‌های آسیب‌زننده به تالاب‌ها تجدیدنظر کنند.
ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۶۰ - بهمن ۱۴۰۰
