آزمون و ورزش‌های سگ محور
بعد از اهلی شدن سگ‌ها، به‌تدریج نژادهای مختلف با توجه به فعالیت‌های مورد نیاز و شرایط فیزیکی و ذهنی برای کارهای تخصصی‌تر تربیت شدند،
بعد از اهلی شدن سگ‌ها، به‌تدریج نژادهای مختلف با توجه به فعالیت‌های مورد نیاز و شرایط فیزیکی و ذهنی برای کارهای تخصصی‌تر تربیت شدند، تا جایی که ژنتیک بعضی از نژادها هم در این جهت دستخوش تغییر شد.
با وجود این که فعالیت‌های تخصصی برخی نژادها از هزاره‌های قبل شروع شده، در صد سال اخیر تلاش بسیاری در کشورهای مختلف صورت گرفته است تا راندمان بالاتری از سگ‌ها گرفته شود و استانداردهای مشخصی برای آنها لحاظ گردد. این موضوع منجر به برگزاری انواع مختلف مسابقه‌های سگ‌محور شده که هر ساله توسط سازمان‌های ملی و بین‌المللی در نقاط مختلف دنیا برگزار و علاقه‌مندان بسیاری را به خود جذب نموده است.
قصد داریم در این مقاله به این مسابقه‌ها و ورزش‌های سگ‌محور بپردازیم.
به‌طور کلی ورزش‌های سگ‌محور فعالیت‌هایی هستند که یا با مربیگری انسان و حضور مستقل سگ انجام می‌شوند یا به‌وسیله همراهی سگ و هندلر در رینگ صورت می‌گیرند. این روش‌ها با توجه به استفاده سنتی یا حرفه‌ای از هر شاخه، تاریخچه و محبوبیت آنها در کشورهای مختلف، متفاوت هستند و ممکن است بعضی از عنوان‌های مسابقه‌ها با تفاوت‌های کوچک و روال‌های کمی متفاوت به‌عنوان رشته‌ای جداگانه محسوب شوند.
تقسیم‌بندی کلی این ورزش‌ها شامل: مسابقه‌های چوپانی، فرمان‌پذیری، محافظت، کشیدن اجسام، کورس‌های سرعت، ردگیری، شکار و ورزش‌های آبی است.
شماری از این ورزش‌ها دارای سابقه‌ای بیش از صد سال و بعضی کمتر از ۱۰ سال هستند که در ادامه به معرفی اجمالی برخی از آنها می‌پردازیم.
مسابقه‌های چوپانی Sheepdog Trial
این مسابقه‌ها که اولین‌بار در سال 1867 در نیوزلند به انجام رسید. در نیمه دوم قرن نوزدهم در انگلستان و نیوزلند طرفداران بسیاری پیدا کرد و در قرن بیستم در نقاط مختلف دنیا به شهرت رسید. قدرت مدیریت و انجام تکنیک‌های چوپانی سگ‌ها در این رشته توسط داوران بررسی شده و بر این اساس امتیازدهی انجام می‌گیرد.
به‌طور معمول از گوسفند به‌عنوان گله هدف استفاده می‌شود، اما استفاده از گاو و اردک نیز در این مسابقه‌ها دارای سابقه است. پرطرفدارترین نژادها برای این رشته پمبورگ کورگی، شتلند، بریارد، سگ گله استرالیایی، کلپی و کولی هستند.
مسابقه‌های چوپانی Treibball
این ورزش جوان که از سال 2003 در آلمان انجام می‌شود و برداشتی نوین از فعالیت‌های چوپانی است، در حقیقت فوتبال سگ‌ها محسوب شده و اکنون در ایتالیا و آمریکا نیز دارای طرفداران بسیاری پیدا کرده است. سگ باید در این مسابقه بتواند 8 توپ به قطر 45 تا 75 سانتی‌متر را که به شکل مثلثی چیده شده‌اند در مدت زمان 15 دقیقه وارد دروازه‌ای به شکل دروازه فوتبال کند.
هندلر در این مسابقه حق همراهی سگ را ندارد و تنها می‌تواند با فرمان‌های مختلف اعم‌از حرکت دست، صوت و فرمان کلامی سگ خود را راهنمایی کند. در حال حاضر این ورزش به نژاد خاصی محدود نیست.
مسابقه‌های فرمان‌پذیری Heelwork to Music
این مسابقه‌ها ابتدا توسط The Kennel Club انگلستان به رسمیت شناخته شد با تمرکز بر حرکات هماهنگ سگ و هندلر انجام می‌گیرد. Heel Work Position به محدوده دایره‌ای شکلی اطلاق می‌شود که هندلر در مرکز آن قرار دارد و سگ در این حوزه مجاز به انجام حرکات ریتمیک در موقعیت‌های مختلف است. محبوب‌ترین نژاد سگ در این رشته، Border Collie شناخته می‌شود.
مسابقه‌های فرمان‌پذیری Musical Cannine Freestyle
در حدود از سال 1989 به‌صورت همزمان در چندین کشور بزرگ(آمریکا، کانادا، انگلستان و هلند) در حال انجام است. مجموعه‌ای از فرمان‌پذیری، حرکات نمایشی و ریتمیک است که همراه با موسیقی اجرا می‌شود.
تفاوت این مسابقه از لحاظ فرمان‌پذیری در موقعیت قرارگیری سگ نسبت به هندلر است(در فرمان‌پذیری کلاسیک، سگ فقط در سمت چپ هندلر قرار می‌گیرد، اما در این رشته سگ باید توانایی اجرا از دو طرف هندلر را دارا باشد).
در بخش حرکات ریتمیک فقط Heel Work Position در نظر گرفته نمی‌شود، به همین دلیل به این مسابقه‌ها نام Musical Freestyle هم اطلاق می‌شود.
در حال‌حاضر سازمان‌های بسیاری فعال هستند و این مسابقه را در کشورهای ذیل برگزار می‌کنند:
• آمریکا
The World Canine Freestyle Organization
Canine Freestyle federation
• کانادا
Pows2dance Canine Freestyle Organization
• انگلستان
Canine Freestyle GB
• ژاپن
Pawfect k9 Freestyle Club
مسابقه‌های فرمان‌پذیری Obedience Trial
مجری اصلی سازمان AKC است، در حقیقت آزمون فرامین مقدماتی برای یک سگ تربیت‌شده است و امتیازدهی براساس سرعت، دقت و کیفیت عکس‌العمل سگ به فرمان صادر شده از هندلر صورت می‌گیرد. این سری مسابقه‌ها براساس سن، تبحر سگ و میزان تجربه هندلر به ۳ بخش و دو کلاس‌بندی تقسیم می‌شود.
مسابقه‌های فرمان‌پذیری Rally-o
این مسابقه توسط چارلز کرامر ابداع شد و بیشتر در آمریکا و سوئد اجرا می‌‌گردد دارای فرق‌های جزئی با دیگر مسابقه‌های فرمان‌پذیری کلاسیک است که مهم‌ترین آنها اجازه تشویق و حمایت سگ توسط هندلر است.
همچنین، اجرای بخش‌های مختلف مسابقه به جای شروع بعد از اعلام داور به وسیله خواندن علامت‌هایی که در بخش‌های مختلف پلن کارگزاری شده انجام می‌شود و دارای 4 بخش مختلف است. شرکت سگ‌های میکس در این مسابقه‌ها بلامانع است.
مسابقه‌های حفاظت، به‌طور کلی شامل سنجش میزان توانایی سگ در حفاظت خود و هندلرش است. همچنین، میزان فرمان‌پذیری و دقت در اجرا دارای اهمیت بالایی است. به این دلیل که این تمرینات در دنیای واقعی برای تربیت سگ‌های پلیس و گارد استفاده می‌شود.
امنیت مردم عادی و حتی هندلر به میزان تسلط فرمان بر رفتار سگ بستگی دارد؛ یعنی تمامی مسابقه‌های این رشته به‌طور اتوماتیک فرمان‌پذیری را در آزمون خود دارند و فرمان‌پذیری یا دارای یک کلاس و عنوان جداگانه مسابقه یا دارای میزان امتیازی بالا است.
مسابقه‌های حفاظت IGP که در گذشته با نام‌های IPO و قبل از آن Schutzhund شناخته می‌شد در حدود سال 1900 در کشور آلمان پایه‌گذاری شد. این مسابقه‌ها که در ابتدا آزمونی برای ارزیابی یادگیری سگ‌های ژرمن شپهرد بود خیلی زود به مدلی برای تمرین 5 نژاد گارد آلمانی(ژرمن شپهرد، باکسر، دوبرمن، اشناوزر و روتوایلر) تبدیل شد.
اگر چه تمامی نژادها مجاز به شرکت در این مسابقه‌ها هستند اما نژادهای پرطرفدار این مسابقه‌ها، ژرمن‌شپهرد و بلژین مانیلویز به‌شمار می‌آیند. هندلرها و صاحبان سگ علاقه‌مند به این رشته در کلاب‌های محلی خود(به‌صورت تمرین باشگاهی) به تربیت سگ‌ها می‌پردازند تا سگ‌ها را ارزیابی نموده و همچنین برنده عناوین مختلف شوند و بهترین سگ‌ها می‌توانند در مسابقه‌های ملی و جهانی این رشته شرکت کنند.
از آنجا که این رشته علاوه‌بر فرمان‌پذیری و محافظت دارای بخش‌های چابکی و ردگیری نیز است، سگ‌هایی که به این روش تعلیم می‌بینند، می‌توانند در کارهایی ازقبیل کارهای پلیس، ردگیری بوهای خاص و عملیات جستجو و نجات مورد استفاده قرار گیرند. این مسابقه‌ها دارای دو بخش(BH و IGP) و سه کلاس IGP یک تا ۳ هستند.
سازمان‌های بسیاری در اجرای این مسابقه‌ها نقش دارند که اصلی‌ترین آنها FCI، VDH، AZG، SV، DVG و USCA هستند.
در مقاله بعد به ادامه معرفی دیگر انواع مسابقه‌ها خواهیم پرداخت.
علی گل‌باف
