زنجیره‌ های تولید و مردم

استاندارد و پایداری تولید

امروزه جهان شاهد قرار گرفتن همه فعالیت‌ها تولیدی به ویژه كشاورزی در زنجیره‌ های تولید است فرقی نمی‌كند كه تولید محصول زراعی، باغی، شیلاتی یا دام و طیور و… باشد. زمانی كه "یونی فروت" در امریكای لاتین به بازرگانی و تجارت موز اقدام می‌كند از مطالعه منطقه، خرید زمین ساخت خانه‌های كارگری برای سهولت دسترسی، تا تأمین نهاده‌های كشاورزی، خدمت مكانیزاسیون و كاشت نهال موز تا برداشت، بسته‌بندی، حمل و نقل، سردخانه، رنگ آوری و حتی نمایندگی در كشورهای مختلف و قرارداد با فروشگاه‌های زنجیره‌ای اقدام به ایجاد یك زنجیره می‌نماید.

هنگامی كه پسته كاران كالیفرنیایی در رقابت با ایران، رجزخوانی می‌كنند از صفر تا ۱۰۰ پسته كاری - مسایل قبل از تولید - مراحل تولید و امور بعد از آن و حتی درجه‌بندی، بسته‌بندی، امور تبلیغات، برندینگ، بازاریابی و فروش را در امریكا، اندونزی، استرالیا و كشورهای عربی به صورت یك جا، طراحی و برنامه‌ریزی می‌كند. این حركت و اصولا «نماد زنجیره» گرچه پیش از این در ایران پا گرفته بود.

اما حجتی در دولت یازدهم به صورت پر رنگ به آن پرداخت و توجه دولتمردان و از طرفی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را به آن جلب كرد. زنجیره‌های تولید منسجم و موفق شاید در صنعت طیور بهتر و بیشتر پا گرفته باشد به نحوی كه از تولید جوجه یك روزه تا زمان صدور گوشت و تخم‌مرغ مسیریابی شده و امور آن در یك چرخه كامل و بدون استرس و ریسك امتداد می‌یابد.

"انجمن ملی شركت‌های زنجیره‌ای تولید گوشت مرغ" با حدود 40 - 50 فعال پركار، نمونه موفق این زنجیره‌هاست كه تمام امور در آن‌ها انجام می‌شود.

زنجیره‌ های تولید طیور در مواردی اقدام به تحت پوشش قرار دادن مرغداری‌های خرد نیز كرده‌اند و در مناطقی كه فعال هستند - به‌عنوان نمونه در گیلان - تلفات آن‌ها به 3 الی 4 درصد می‌رسد. در حالی كه تلفات سایر مرغداری‌ها 10 الی 12 درصد است.

امتیاز دیگر به ویژه در مرغداری‌های تحت پوشش زنجیره‌ها این است كه سرمایه‌گذار و تولیدكننده از دامنه امنیت اقتصادی كامل به ویژه در تأمین نهاده‌ها برخوردار است در زمان فروش نیز - كه ریسك بسیار بالایی وجود دارد - زنجیره‌ها و زیرمجموعه‌های آن‌ها با عرضه محصول در شبكه زنجیره با مشكل مواجه نمی‌شوند. همین روال می‌تواند در تولید گیاهان دارویی از مرحله انتخاب زمین و نوع محصول یا محصولات تا صنایع تبدیلی و تكمیلی آن شكل گیرد.

توسعه میوه‌های گرمسیری در جنوب - كه در اثر عدم این توسعه سالانه صدها میلیون دلار ارز از كشور خارج می‌شود - نمونه دیگری از زنجیره‌ های تولید است كه هزاران شغل پایدار در جنوب و مرزهای جنوب شرقی و امنیت همراه با كاهش قاچاق ایجاد می‌نماید.

پرورش ماهی در قفس و ده‌ها حرفه دیگر در حوزه كشاورزی همگی قابلیت قرار گرفتن در چرخه تولید و ایجاد اشتغال پایدار و صادرات را دارند.

حداقل امتیاز زنجیره این است كه مدیریت تولید نسبت به كم و كیف نهاده‌های مورد نیاز، خدمات دامپزشكی و گیاه پزشكی، كنترل طول دوره رشد و نمو، نحوه برداشت، بازاریابی، كسب سهم بازار و… آگاهی و اشراف كامل دارد. موضوع مهمتر اینكه زمان و موقعیت رساندن نهاده‌ها و خدمات در كنترل مدیر زنجیره است - كود قبل از مرحله مورد نیاز، سرزمینی حاضر می‌شود جوجه یك روزه همزمان با آماده شدن سالن وارد مجموعه می‌شود - … و نوسانات قیمت یا تورم و دمپینگ نقشی در تعلل رسیدن نهاده بازی نمی‌كند.

موضوع بعدی تولید، پایداری تولید محصولات سالم و باكیفیت كنترل شده براساس استاندارد و توجه به خواست خریداران طی برنامه دراز مدت می‌باشد، زیرا بزرگترین مشكل عدم موفقیت صدور محصولات این است كه مشتری خارجی برای حداقل یك سال برنامه‌ریزی و درخواست دارد تا روزانه میزان معینی از محصول با استاندارد و آنالیز مشخص، در بندر یا فرودگاه یا پایانه كشور ما یا كشور خودش در بسته‌بندی‌های معین(تعداد محصول با سایز معین یا براساس وزن كیلوی كارتن و … تحویل بگیرد و ضمناً قیمت ثابتی برای آن بپردازد، كه این نوع صادرات تنها در توان زنجیره است - البته اگر دولت با تعرفه‌ها بازی نكند یا اقتصاد را فدای منافع سیاسی و موضوع‌گیری‌ها ننماید - .

در برخی از زنجیره‌ها بخشی از مراحل تولید را برون سپاری می‌كنند تا سرعت عمل و توسعه كار و تولید كیفی به صورت همزمان انجام شود، از جمله در بازدید اخیر وزیر كشاورزی از یك زنجیره تولید شترمرغ در چابهار اعلام شد این مجتمع، بچه شترمرغ‌ها را برای پرورش تا 8 یا 9 ماهگی به خانواده‌ها تحویل می‌دهد كه ضمن ایجاد اشتغال برای افراد مناطق محروم، مردم یك شهر در تولید مساعدت و مشاركت می‌كنند. در گذشته كشت و صنعت‌ها و «كشت و صنعت مغان» و برخی از شركت‌های تعاونی روستایی با این هدف بنا نهاده شدند كه متأسفانه رسالت و وظایف آن‌ها فراموش شد.

امیدواریم دولت، بانك‌ها، وزارتخانه و سازمان‌های مسئول به این مسئله ملی به دیده ملی بنگرند.