تغییر نگاه، کلید تحول در بخش کشاورزی

مزرعه سبز : چندی پیش از سوی دکتر ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی، پنج برنامه استراتژیک برای تحول در بخش کشاورزی اعلام شد که شامل اولویت‌های دولت سیزدهم در بخش توسعه کشاورزی است، این برنامه‌ها عبارتند از:

1) اجرای الگوی کشت قراردادی،

2) سنددار شدن اراضی کشاورزی،

3) ایجاد رصدخانه اطلاعات یکپارچه کشاورزی،

4) برقراری دیپلماسی غذایی با تعاملات گسترده منطقه‌ای،

5) فراهم شدنِ شرایط سرمایه‌گذاری کلان بخش خصوصی کشاورزی.

مگاپروژه‌های پنج‌گانه

بی‌تردید لازمه تمرکز بر هر یک از این برنامه‌ها، داشتن پیش‌زمینه مطالعات راهبردی از سوی مهندسین مشاور متخصص و با محاسبات اجرایی است. در صورتی که هر یک از این مگاپروژه‌های پنج‌گانه با برنامه‌ریزی استراتژیک، یکپارچه، تحول‌گرا و با سرمایه‌گذاری عظیم و طولانی مدت عملیاتی شود، قطعاً نقشه راه صعودی توسعه اقتصادی در بخش کشاورزی و کشور به‌درستی و برای بلندمدت مشخص خواهد شد.

مسئولان باید در نظر داشته باشند که لازمه توسعه بخش، اجرای مگاپروژه‌های زیربنایی و حرکت مستمر و رو به جلو در عرصه سازندگی کشاورزی کشور است.

تعاریف استراتژی پنج‌گانه

در صورتی که پنج برنامه پیشنهادی وزیر به اجماع نظر متخصصان برسد و تصویب دیگر مجامع ذی‌ربط را نیز به دست آورد و نهایی شود، نیازمند تعاریف استراتژی پنج‌گانه مدیریتی و برنامه‌ریزی استراتژیک طرح‌های توسعه‌ای در قالب پنج مگاپروژه عظیم سرمایه‌گذاری نیز هست که در صورت عمل به این موارد در طولانی‌مدت به تحولات ملموس و ماندگار در بخش کشاورزی منجر می‌شود.

مگاپروژه‌ها در حد شعار باقی نماند

درپی اجرای این برنامه‌ها مردم نیز تحول را در بخش کشاورزی همچون پایه‌گذاری مگاپروژه احداث مترو در حمل و نقل شهری خواهند دید و تغییرات را احساس خواهند کرد. در غیر این‌صورت، بی‌توجهی به زیرساخت‌‎های اجرای این برنامه‌ها، سبب می‌شود که این طرح‌ها تنها در حد شعار باقی بماند و نهایتاً با ادامه دست کشیدن از تولید توسط مولدین روستایی به تهدیدی دیگر علیه کشاورزی تبدیل خواهد شد.

بنابراین هر نوع برنامه‌، حرف و پیشنهادی از سوی مسئولان بالادستی نظام نیازمند استراتژی تعریف شده و مشخص است که به برنامه‌ریزی استراتژیک برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای منجر خواهد شد.

سندیت اجرایی تعهد زمانی

به‌عبارتی باید گفت برنامه‌های پیشنهادی در مجامع دارای مخاطبانِ ذی‌ربط باید سندیت اجرایی پیدا کند، زیرا مملکت با وعده، شعار و رویاپردازی رشد و توسعه پیدا نمی‌کند؛ همچنان‌که با شاید و باید، ان‌شاءالله و ماشاءالله، ذکر و دعا درست نمی‌شود.

دستیابی به توسعه، برنامه و استراتژی می‌خواهد؛ استراتژی نیز نیازمند تبیین نظام مدیریتی پیشرفته بر مبنای مهندسی سیستم برنامه‌ریزی استراتژیک طرح‌های توسعه‌ای، مبتنی بر مطالعات راهبردی ظرفیت‌های تولیدی اقتصادی کشور است.

افق پر ابهام کشاورزی

بنابراین توصیه می‌کنم، همین پنج برنامه پیشنهادی وزیر جهاد کشاورزی با شروط فوق تحقق پیدا کند. در این صورت کارنامه روشن و مثبتی از عملکرد چهار ساله دولت سیزدهم در بخش کشاورزی ثبت تاریخ خواهد شد. هم اینک کشاورزی از ضعف مفرط مدیریتی در اجرا و برنامه‌ریزی مبتنی‌بر مطالعات راهبردی رنج می‌برد و نه جامعه کشاورزی، بلکه آحاد مردم افق و چشم‌انداز روشنی برای کشاورزی نمی‌بینند.

شهرک های کشاورزی در رکود مطلق

بخش کارآفرین توسعه شهرک‌های کشاورزی که سطح توسعه آن از سه هزار هکتار به 27 هزار هکتار در پایان برنامه ششم رسیده بود، در یکی تا دو سال اخیر به مرز 23 هزار هکتار کاهش یافت و در این بخش درپی تغییرات مدیریتی قدمی از قدم برداشته نشد و توسعه شهرک‌های کشاورزی در رکود مطلق باقی ماند و حداقل در یک سال گذشته حرکتی دیده نشد.

هشدار، 5 برنامه عقیم و ناکارآمد نشود!

لذا از آنجا که وزارتخانه در بخش‌های ساختاری فعال و پویا نیست، قطعاً در حوزه مدیریتی پنج برنامه استراتژیک مطرح شده وزیر هم عقیم و ناکارآمد خواهد بود. در این راستا، ابتدا ضروری است که موتور مدیریتی و برنامه‌ریزی پیشرفته وزارتخانه با هدفمندی و پویایی فلسفه وجودی دستگاه‌های اجرایی روشن شود، از روزمرگی خارج و وظایف و مأموریت‌های سازمانی را با توجه به اختیارات اجرایی عملی کند. صبح تا شب که نباید ناکارآمدی سازمانی را فقط توجیه کرد، امری که تبدیل به شغل اصلی مدیران عالی شده است؟!

علی تقی‌خانی