گندم‌های جاذب آلودگی‌های آب و خاک
طی یک آزمایش تحقیقاتی در اراضی دانشگاه مینه‌سوتا تقریبا در سه سال گذشته، خاک و آب چاه‌های آلوده به نیترات با کشت یک نوع گندم در مزارع و اطراف چاه‌ها، از این آلودگی‌ها کاملا پاک شده‌اند.
طی یک آزمایش تحقیقاتی در اراضی دانشگاه مینه‌سوتا تقریبا در سه سال گذشته، خاک و آب چاه‌های آلوده به نیترات با کشت یک نوع گندم در مزارع و اطراف چاه‌ها، از این آلودگی‌ها کاملا پاک شده‌اند. یک واریته از گندم‌های چند ساله به نام علمی Thinopyrum interdium و نام تجاری kernza که در اطراف چاه‌های آلوده به نیترات کشت شده بود، موجب پاکسازی آب و خاک اطراف آن چاه‌ها و مزارع ذرت و سویا در آن مکان شده است. طی 3 سال از کشت این گندم، آلودگی به نیترات در مزارع ذرت تا 96 و در مزارع سویا تا 86 درصد کاهش یافته است.
کاهش قابل توجه مقدار نیترات نشان داده که حتی کشت مقادیر اندکی از این گندم می‌تواند سلامت آب و خاک را تامین و از هزینه کردن میلیون‌ها دلار برای پاکسازی نیترات، جلوگیری به عمل آورد. خاصیت جذب‌کنندگی این گندم باعث شده تا تقاضا برای گندم kernza به شدت افزایش یافته و کشاورزان به کشت آن در مزارع و سویا علاقمند شوند.
یکی از محققان دانشگاه مینه‌سوتا در این باره گفت: ما در انتظار مشاهده نتایج بر روی مزارع کوچک هستیم، چرا که شهرهای زیادی وجود دارد که مشتاق چنین راه‌حلی برای دفع آلاینده‌ها هستند. نظریه کلی آن است که اندازه‌های این طرح را گسترش داده و سطح زیر کشت را بیشتر کنیم تا ببینیم بر روی آب آشامیدنی مجموعه‌های شهری چه تاثیری دارد. رجوع به این موضوع به دلیل تجاربی است که در اراضی اطراف چاه‌های آب در سرتاسر این ایالت به دست آمده است. هر زمان که گندم kernza در اطراف این چاه‌ها کشت گردیده، مقدار نیترات در خاک و آب محل کشت به شدت تنزل کرده است.
هدف از کشت این گندم، جایگزین کردن آن با ذرت و سویا نیست بلکه رعایت یک تناوب چند ساله از طریق کشت گندم«کرنزا» در اراضی مجاور چاه‌ها است. این گندم به نوعی یک ضربه‌گیر یا «کاهنده» اثر کودها و جلوگیری از نشت آنها به آب‌های زیرزمینی و حفاظت از محصولات مزارع است.
در 30 سال گذشته مقادیر نیترات به دلیل استفاده بی‌رویه از کودهای ازته به شکل فزاینده‌ای در سرتاسر دنیا افزایش یافته، اگر چه مزارع تنها منابع تولید نیترات نیستند، اما به دلیل افزایش گسترده مزارع ذرت و سویا برای تولید محصول بیشتر و از دست رفتن مزارع یونجه و شبدر، جو و سایر گیاهان پوششی که برای حفاظت از خاک و مقابله با فرسایش خاک در ماه‌های پرباران سال مورد استفاده قرار می‌گیرند، مقادیر تولید نیترات به خاطر استفاده بیش از اندازه کودهای ازته، بالا رفته است.
بنا بر گزارش‌های ارایه شده، افزون بر 50 جامعه شهری و روستایی مشاهده کرده‌اند که میزان نیترات‌ها در آب و خاک بیش از محدوده‌های تعیین شده توسط مراجع فدرال بوده و لذا مجبور به صرف هزاران دلار برای کاهش آن در آب مصرفی هستند.
پایلوت کاشت Kernza برای جذب نیترات
مقامات ایالت مینه سوتا، در سه سال گذشته کوشش‌های فراوانی در کشت گندم kernza در اطراف چاه‌های آب کرده‌اند. نتایج به دست آمده رضایت بخش بوده و مقامات ایالتی به قانون‌گذاران پیشنهاد کرده‌اند تا اعتبارات بیشتری برای مطالعه و آثار کشت این گندم اختصاص دهند. کارشناسان این تحقیق می‌گویند: چنانچه بتوانیم بر روی این موضوع حساس هدف‌گذاری نموده و سیستم‌های کنترل نیترات را پیاده‌سازی نمائیم، سالیانه قادر خواهیم شد در مقادیر زیادی از هزینه‌ها صرفه‌جویی کنیم.
مزایای زیست محیطی این گندم چند ساله ناشی از ریشه‌های آن است. این گندم که چندین دهه در ایالت کانزاس تحت مطالعه و بررسی بود، دارای ریشه‌هایی دو برابر ریشه‌های گندم‌های یکساله است و لذا طی زمان کشت، طول این ریشه چند برابر و ضخامت آنها نیز بیش از ضخامت ریشه‌های ذرت و سویا در زیر خاک می‌شود. به دلیل همین بافت ریشه‌ای مانع از فرسایش خاک و ثبات آن می‌گردد.
از ویژگی‌های مهم این گندم آن است که در فصل بهار بیشترین میزان از نیترات را از کودها جذب کرده و مانع از نشت کود و فرسایش خاک می‌گردد. گندم kernza فقط به مدت چند سال است که به کار گرفته شده، اگر چه بسیاری از گندم‌کاران انتظار دارند که نتایج کار را در پائیز مشاهده نمایند. مقامات ایالت سعی دارند با تخصیص 5/5 میلیون دلار اضافی، به کشاورزان کمک نمایند تا گیاهان پوششی متفاوتی کاشته و عملیات مکانیزه را کاهش دهند.
مهندس مهدی رجل دزفولی
