ال نینو، تهدیدی برای کشاورزی جهانی
انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از انسان از اواخر قرن نوزدهم تاکنون میانگین دمای جهانی را بیش از 1 درجه سانتیگراد افزایش داده است
انتشار گازهای گلخانهای ناشی از انسان از اواخر قرن نوزدهم تاکنون میانگین دمای جهانی را بیش از 1 درجه سانتیگراد افزایش داده است. بهروزرسانی ها نشان میدهد که میانگین دمای جهانی در سال 2022 حدود 1.15 درجه بالاتر از میانگین سالهای 1850-1900 بود، دما در هر دهه حدود 0.2 درجه سانتیگراد افزایش می یابد.
اخبار سبز کشاورزی ؛ حسین شیرزاد، تحلیلگر و دکترای توسعه کشاورزی | پدیده آب و هوایی ال نینو که پیشبینی شده بود در نیمه دوم سال 2023 بازگردد، اثرات تغییرات آب و هوایی را تشدید نموده است. منطقه هند و اقیانوس آرام احتمالاً از سه ماهه چهارم به بعد گرما و خشکسالی شدیدی را تجربه خواهد کرد و تأثیر ال نینو بر بخش کشاورزی به ویژه در سال 2024 قابل مشاهده خواهد بود، زیرا بازدهی محصولات اساسی به شدت به شرایط آب و هوایی (گرما، بارندگی) وابسته است. پیشبینیهای متخصصین به عدم قطعیتهای عمده برای برخی از کالاهای کشاورزی (غلات، شکر، روغن نخل، مرکبات) در میان مدت و خطرات قابل توجهی برای امنیت غذایی در مناطق خاصی از جهان اشاره میکند.
بیشتر بخوانید: ال نینو، پدیده ای دامنگیر با ابعادی تاثیرگذار بر جامعه کشاورزی
نوسان جنوبی ال نینو یک پدیده اقیانوسی- جوی است که منشأ آن در تغییرات غیرعادی دمای آب های سطحی در اقیانوس آرام مرکزی و شرقی (ساحل آمریکای لاتین) است.
این شامل دو پدیده متضاد (لا نینا و ال نینو) است که از نظر تاریخی هر 2 تا 3 سال رخ میدهد. لانینیا هوای سردتر و مرطوبتر را به ارمغان میآورد، در حالی که ال نینو هوای گرمتر و خشکتر را به ارمغان میآورد. ال نینو در حال ظهور کمتر از یک سال پس از آخرین قسمت لانینا و بسیار سریعتر از فرکانس های تاریخی اش رخ میدهد.
این امر بیانگرافزایش فراوانی این نوع پدیدههای جوی است که میتواند در درازمدت پیامدهای مخربی بر کشاورزی جهان داشته باشد. همچنین ثابت شده است که ال نینو یک پدیده جذاب و در عین حال چالش برانگیز است که دانشمندان و هواشناسان را دائماً درگیر میکند.
هر رویداد تمایل دارد با رویدادهای قبلی متفاوت باشد. محققان NOAA پیشبینی میکنند که 84 درصد احتمال متوسط بودن ال نینوی بعدی و 56 درصد احتمال قوی بودن آن وجود دارد. از آنجایی که ال نینو در سال 2016 (16-2014) بسیار قوی بود، اقیانوس بالاترین دمای ثبت شده سطح خود را تجربه کرد.
بیشتر بخوانید: ادغام عمودی و مرغداری قراردادی در توسعه صنعت طیور
از آن زمان، میانگین دمای اقیانوسها سال به سال رکوردها را شکسته است، حتی با سه سال بعدی لانینا که یک الگوی آب و هوایی مخالف در اقیانوس آرام است که دمای دریا را سردتر از میانگین میکند نه تنها چنین امواج گرمای دریایی تعادل ضروری اکسیژن و مواد مغذی برای حفظ حیات آبزیان را مختل میکند، بهویژه توانایی اقیانوسها برای جذب گرما از فعالیتهای انسانی نقش مهمی در اثرات ترکیبی آنها دارد.
اختلالات آب و هوایی ال نینو منجر به امواج گرما و خشکسالی میشود
افزایش دمای اقیانوس ظرفیت جذب CO2 از جو را کاهش میدهد در واقع، اختلالات آب و هوایی ال نینو بر کل منطقه هند و اقیانوس آرام تأثیر میگذارد و منجر به امواج گرما و خشکسالی میشود. بنابراین ال نینو تمایل دارد اثرات منفی تغییرات آب و هوایی را در آسیا-اقیانوسیه، آفریقای جنوبی و شرقی و قاره آمریکا تقویت کند.
اثرات و پیامدهای ال نینو از مکانی به مکان دیگر متفاوت است
تاکنون اروپا، خاورمیانه و شمال آفریقا از حضور مخرب این پدیده در امان ماندهاند، اما بعید به نظر میرسد که تا شروع سال 2024 این وضعیت ادامه یابد. تعامل بین تغییرات آب و هوایی و ال نینو پیچیده و چند وجهی است. چیزی که ال نینو را به یک موضوع پیچیده تبدیل میکند این است که اثرات و پیامدهای آن از مکانی به مکان دیگر متفاوت است و اثرات آن شامل دورههای طولانی خشکسالی و الگوهای بارندگی نامنظم میگردد.
با این حال، گاهی هر دوی این دو میتوانند در یک کشور در یک زمان، اما در مناطق مختلف رخ دهند. ال نینو که خشکسالی و کمبود آب را به همراه دارد و لانینیا که باعث سیل و بارندگی شدید میشود، از بزرگترین خطرات اقلیمی در شرق آسیا و اقیانوس آرام هستند.
ال نینو از سال 1980 تاکنون ده بار رخ داده است
هر دو ال نینو و لا نینا تأثیر قابل توجهی بر آب و هوا، اقتصاد و جامعه دارند. ال نینو باعث کاهش تولید ناخالص داخلی، مصرف و درآمد - به ویژه در بخش کشاورزی میشود. ال نینو از سال 1980 تاکنون ده بار رخ داده است که جدیدترین رویداد بزرگ، از سال 2014 تا 2016، شدیدترین رویداد بوده و میلیاردها دلار خسارت به منطقه وارد کرده است.
در همین حال، لانینا شش بار از سال 1980 رخ داده است و تأثیرات مثبت و منفی بر کشاورزی و امنیت غذایی داشته است. با تشدید تغییرات آب و هوایی، و گرایش نوسانات از ال نینو شدید به لانینا شدید، پیش بینی میشود که این رخدادها بیشتر اتفاق بیفتد.
رویدادهای ال نینو آب و هوای گرمتر و خشکتری را به مکانهایی مانند برزیل، استرالیا و اندونزی میآورد و خطر آتشسوزی و خشکسالی را افزایش میدهد. در جاهای دیگر، مانند پرو و اکوادور، بارش باران را افزایش میدهد و منجر به سیل میشود.
یکی از نگرانیهای ویژه تأثیر آن بر تولیدات کشاورزی و در نتیجه قیمت مواد غذایی- بهویژه محصولات اصلی «سبد نان» مانند گندم، ذرت و برنج است. تأثیرات جهانی ال نینو پیچیده و چندوجهی است؛ بهطور بالقوه میتواند زندگی اکثریت جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار دهد.
این امر به ویژه برای خانوارهای فقیر و روستایی که سرنوشت آنها ذاتاً با آب و هوا و کشاورزی مرتبط است، صادق است. بیتردید عرضه جهانی و قیمت مواد غذایی تغییر میکند.
شواهد ده رویداد ال نینو در پنج دهه گذشته حاکی از تأثیرات نسبتاً متوسط و تا حدی مبهم بر قیمت جهانی است. در حالی که این رویدادها به طور متوسط عملکرد محصول را کاهش میدهند، اما اثرات موضعی میتواند شدید باشد.
حتی یک ال نینو "متوسط" ممکن است به طور قابل توجهی بر پنج صادرکننده عمده گندم اثر و بر محصولات کشت شده در مناطق متمرکز جغرافیایی تأثیر بگذارد - بهعنوان مثال روغن نخل که عمدتاً از اندونزی و مالزی می آید در برخی مکانها، مسائل مربوط به دسترسی و مقرون به صرفه بودن مواد غذایی ناشی از ال نینو ممکن است منجر به پیامدهای اجتماعی جدی مانند درگیری و گرسنگی شود.
ال نینو اثرات اقتصادی گستردهتری خواهد داشت
علاوهبر این، از آنجایی که بیشتر کشورها از طریق تجارت به یکدیگر متصل هستند، ال نینو اثرات اقتصادی گستردهتری خواهد داشت. هنوز هم میتواند منجر به مسائل اجتماعی عمیقتری مانند قحطی و درگیریهای کشاورزی و دامداری در برخی از مناطق شود.
از ژوئن 2023، اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده (NOAA) اعلام کرد که شرایط ال نینو وجود دارد و بین مراکز پیشبینی آب و هوا اتفاق نظر وجود دارد که ال نینو احتمالاً در فصل زمستان شمالی (نوامبر 2023 - فوریه 2024) ادامه خواهد داشت و به لانینای سه ساله اخیر پایان میدهد.
مناطق کلیدی برای تولیدات کالاهای اساسی کشاورزی جهان و زنجیره های ارزش کشاورزی-غذایی که تا کنون تحت فشار قرار گرفته اند عبارتند از برزیل (تولید کننده پیشرو نیشکر، سویا، قهوه و مرکبات در جهان)، هند (تولیدکننده شماره 2 جهانی برنج، گندم، نیشکر و سیب زمینی)، اندونزی (تولیدکننده شماره 1 روغن پالم، تولید کننده شماره 3 برنج) و استرالیا (تولیدکننده شماره 4 جو و کلزا) احتمالاً به طور خاص شاهد سقوط کشاورزی شان خواهند بود. برداشت ضعیفتر در این کشورها به کل زنجیرههای ارزش کشاورزی مواد غذایی تسری یافته و زنجیره تامین را تحت فشار قرار میدهد و سال 2024 احتمالاً سال تنش شدید بین عرضه و تقاضا برای این بخش خواهد بود.
بیشتر بخوانید: تجربه چین در احداث و نوزایی شهرهای مولد ساحلی دریا پایه
در واقع، اختلالات اقلیمی تأثیر منفی بر تولید کشورهای عمده صادرکننده (استرالیا، برزیل، ایالات متحده) و نقاط داغ جمعیتی که قرار است از نظر مواد غذایی خودکفا باشند (چین، هند) خواهد داشت. فشار بر روی منابع پایه کشاورزی نیز دو برابر خواهد بود. بنابراین جای تعجب نیست که قیمت مواد غذایی در سال 2024 افزایش خواهد یافت. مثال آسیای جنوب شرقی یک مثال مرتبط از این موضوع است.
رویدادهای مختلف ال نینو در 20 سال گذشته عموماً به فشارهای تورمی بر قیمت مواد غذایی در منطقه منجر شده است. بعنوان نمونه برنج، که 60 درصد مصرف غلات داخلی در منطقه را تشکیل می دهد، در برابر اثرات ال نینو بسیار آسیب پذیر است، علاوه بر این، وزن مواد غذایی در شاخصهای قیمت مصرفکننده منطقهای قابل توجه است (حدود 40 درصد) که نگرانی از افزایش تورم در میان مدت را افزایش میدهد.مشکلات عرضه و افزایش قیمت مواد غذایی خطر بی ثباتی اجتماعی و سیاسی را در اقتصادهای نوظهور افزایش می دهد.
کشورهایی که بخش کشاورزی در آنها غالب است ممکن است با از دست دادن درآمد و اشتغال قابل توجهی در میان شاغلین روستایی روبرو شوند. به عنوان مثال، اندونزی، که در آن کشاورزی 13 درصد از تولید ناخالص داخلی و 32 درصد از مشاغل را تشکیل می دهد، ممکن است تحت تأثیر منفی ال نینو بر تولید برنج و روغن نخل قرار گیرد.
در میان مدت، این کشور با ضربالاجلهای سیاسی عمدهای مانند انتخابات عمومی بعدی اندونزی (ریاست جمهوری، قانونگذاری و مجلس) در فوریه 2024 مواجه است.
بنابراین، مشکلات اقتصادی ناشی از شرایط نامطمئن آب و هوایی میتواند تأثیر عمدهای بر ثبات سیاسی کشور داشته باشد. از سوی دیگر، کشورهای صادرکننده که کمتر تحت تأثیر نابسامانی های آب و هوایی قرار می گیرند، می توانند از قیمت های بالاتر کالاهای کشاورزی بهره مند شوند.
بیشتر بخوانید: برنامه هفتم توسعه و حل قضایای پارادوکسیکال در کشاورزی ایران
کشورهای در حال توسعه، بهویژه در آفریقا و کشورهایی که رابطه تاریخی بین النینو و رشد تولید ناخالص داخلی قویتر است - مانند پرو، غنا و اندونزی - حتی صدها میلیارد دلار ضرر خواهند دید. یک رابطه قوی بین ال نینو و درگیری نظامی بر سر ماهیگیری در میان کشورهای مجاور دریاهای شرق و جنوب چین، از جمله چین، ژاپن و اندونزی وجود دارد. اختلافات ماهیگیری در میان این اقتصادها بیش از سه برابر بیشتر از شرایط دیگر در ال نینو رخ می دهد.
اگرچه این اختلافات جرقه جنگهای تمام عیار را برنمیانگیخت، اما منجر به حوادث بینالمللی با اثرات اقتصادی مهمی شده است. به عنوان مثال ، تحریم صادرات عناصر کمیاب خاکی کمیاب چین به ژاپن در طول بحران سنکاکو در سال 2010 ، با اختلافات مربوط به کشتی های ماهیگیری آغاز شد.
کشاورزی و معیشت در سیطره ال نینو
اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده یک فصل قوی ال نینو را پیش بینی می کند که احتمالاً الگوهای آب و هوای جهانی را در اوایل سال 2024 مختل خواهد کرد. تحقیقات نشان می دهد که ال نینو می تواند رشد اقتصادی را کاهش دهد، بحران بدهی جهان در حال توسعه را تشدید و درگیری های مسلحانه را در مناطقی که به شدت آسیب دیده است، تحریک کند . بسیاری از فقرای روستایی جهان برای امرار معاش خود به کشاورزی دیم یا دامداری وابسته هستند.
کشورهای متاثر از ال نینو در سال های 2015-2016، مانند اتیوپی، دوره های طولانی خشکسالی را در سال های ال نینو تجربه کردند. وقتی برداشت کاهش مییابد، کشاورزان با یک چالش مضاعف روبرو میشوند، آنها سعی میکنند بهرهوری پایین را از طریق استفاده فشردهتر از زمین جبران کنند، و این کار را با کشاورزی کم رمق، خاک خسته، و سخت شده ، با کاهش توانایی در فیلتر کردن سیالات انجام میدهند. خاک سخت همچنین خطر سیلابهای ناگهانی را افزایش میدهد.
هوای گرمتر قدرت طوفان ها را نیز افزایش می دهد
یک نمونه برجسته از این رویداد در مالاوی رخ داد، جایی که خانهها و زمینهای کشاورزی را شسته و صدها هزار نفر را آواره کرد. هنگامی که دام ها می میرند و برداشت محصول با شکست مواجه می شود، بسیاری از کشاورزان مجبور می شوند دارایی های کشاورزی و زمین خود را بفروشند و معیشت فعلی خود را رها کنند.
این پدیده بر کارگران روزمزد مزرعه تأثیر می گذارد زیرا تقاضا برای خدمات آنها کاهش می یابد. در کشورهایی مانند فیلیپین، آتشسوزیهای جنگلی مرتبط با خشکسالی باعث سوختن 2 میلیون هکتار از جنگلها شد که برای بسیاری از مردم منبعی برای امرار معاش محسوب می شد.
هوای گرمتر قدرت طوفان ها را نیز افزایش می دهد. در فیجی یک طوفان برداشت محصول را در مناطقی که بیشترین آسیب را دیده بود به طور کامل نابود کرد. رویدادهای ال نینو همچنین فشار مهاجرت داخلی را افزایش می دهد زیرا بسیاری از ساکنان روستایی به شهرها نقل مکان می کنند.
با توجه به این واقعیت که کل مناطق می توانند به طور همزمان تحت تأثیر قرار گیرند، توانایی واردات مواد غذایی کاهش می یابد زیرا کشورهای همسایه نیز همزمان با کمبود مواد غذایی دست و پنجه نرم کنند. طرفه اینکه موانع تجاری و هزینه های اضافی مربوط به واردات مواد غذایی از نقاط دورتر بر استرس های اکولوژیکی و اقتصادی کشورهای آسیب دیده می افزاید.
قیمت مواد غذایی نیز به دلیل کمبود مواد غذایی افزایش مییابد؛ به عنوان مثال، در ال نینوی گذشته، قیمت مواد غذایی در جمهوری دموکراتیک کنگو و تانزانیا و 19 کشور آفریقایی دیگر تا 50 درصد افزایش یافت و به شدت به خانوارهای کشاورز ضربه زد زیرا درآمد آنها قبلاً به دلیل عدم برداشت کاهش یافته بود. شواهد نشان می دهد که ال نینو با ناهنجاری های آب و هوایی فصلی و وقوع بیشتر رویدادهای آب و هوایی شدید در سراسر جهان در حال توسعه، به ویژه در سراسر آفریقای جنوب صحرا مرتبط است، اما تفکیک اثرات اقتصادی ناشی از این رویدادها از سایر شوک های آب و هوایی، بلایای طبیعی، و چرخه های اقتصادی دشوار است.
ال نینو، بهداشت و آموزش
سازمان بهداشت جهانی (WHO) روز سهشنبه هشدار داد که کشورها باید در دو سال آینده در بحبوحه بازگشت الگوی آبوهوای ال نینو، خود را برای مقابله با بیماریها، سوء تغذیه و اختلالات سیستم بهداشتی آماده کنند همچنین هشدار داد که "ال نینو اثرات بسیار شدیدی بر سلامت خواهد داشت" و افزود: "تعداد فزاینده ای از مردم تحت تأثیر بیماری های عفونی مانند سرخک یا مننژیت قرار خواهند گرفت." بر اساس برآوردی که در ماه مارس توسط گزارش جهانی بحران های غذایی (GRFC) که توسط آژانس های سازمان ملل متحد از جمله برنامه جهانی غذا و سازمان غذا و کشاورزی تهیه شده است، پیش بینی می شود که 153 میلیون نفر در سال 2023 با "سطوح بالای ناامنی غذایی حاد" مواجه شوند . وقتی چاهها خشک میشوند و دسترسی به آب کاهش مییابد، مردم مجبورند به منابع آب کمتر بهداشتی و اغلب آلده ای روی بیاورند که احتمال ابتلا به بیماریهایی مانند مالاریا، وبا و سایر عفونتهای گوارشی را افزایش می دهد.
علاوه بر این، کمبود مواد غذایی باعث کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری ها، به ویژه در کشورهایی با سوءتغذیه بالای کودکان می شود.گرسنگی مزمن بر توانایی افراد برای تمرکز تأثیر می گذارد، که منجر به کاهش بازده کاری برای بزرگسالان می شود و تمرکز کودکان در مدرسه را دشوار می کند.
قیمت های بالاتر مواد غذایی، پرداخت هزینه های مدرسه را دشوار می کند، و زمانی که وضعیت اقتصادی در خانه نیاز به کار بیشتر در بیرون از خانه یا کمک در انجام سایر وظایف خانه را می طلبد، بسیاری از خانواده ها تصمیم می گیرند فرزندان خود را از مدرسه خارج کنند. همه مسائل مربوط به ال نینو به شدت به گروه های از قبل به حاشیه رانده شده یا محروم جامعه ضربه می زند و زنان و دختران مناطق محروم به طور نامتناسبی تحت تأثیر قرار می گیرند.
بیشتر بخوانید: کشاورزی برزیل و تجربه چهار دهه آگرو-نئولیبرالیسم
دختران بیشتر از پسران از مدرسه کنارگیری میکنند و مسئول جمعآوری آب یا سوخت هیزم در فواصل زیاد از خانه میشوند. در طول این پیاده روی، خطر سوء استفاده جنسی و انواع دیگر بزه کاری وجود دارد. این را می توان با این واقعیت پشتیبانی کرد که میزان بیماری های مقاربتی و تعداد بارداری در میان دختران بسیار جوان و ازدواج های زیر سن قانونی نیز در بسیاری از کشورهای آسیب دیده ال نینو در حال افزایش بوده است.
خشکسالی شدید و ناامنی غذایی مرتبط با آن، سیل، باران و افزایش دما به دلیل ال نینو باعث ایجاد طیف گسترده ای از مشکلات سلامتی از جمله شیوع بیماری، سوء تغذیه، استرس گرمایی و بیماری های تنفسی می شود. سیل و خشکسالی نیز چالشهای مهمی را ایجاد میکند که به طور بالقوه بر کشاورزی تأثیر میگذارد، باعث ناامنی غذایی و افزایش سوءتغذیه میشود که آسیبپذیری را در برابر بیماریهای عفونی، عمدتاً در مکانهای آسیبپذیر افزایش میدهد.
علاوه بر این، دمای بالاتر و افزایش بارندگی اغلب شرایط مساعدی را برای پرورش پشه ایجاد میکند و دامنه بیماریهایی مانند دانگ، چیکونگونیا، تب دره ریفت، زیکا و مالاریا را به مناطقی که قبلاً تحت تأثیر قرار نگرفتهاند گسترش میدهد.
رویداد قوی ال نینو در سال های 2015-2016 بیش از 60 میلیون نفر را در تعدادی از مناطق، به ویژه در شرق و جنوب آفریقا، آمریکای لاتین و دریای کارائیب، و آسیا-اقیانوسیه تحت تاثیر قرار داد.
اثرات ال نینو بسته به مکان متفاوت است و می تواند شامل کمبود آب، شکست محصول و اختلال در معیشت باشد. شرایط خشکسالی شدید و ناامنی غذایی شرق و جنوب آفریقا از جمله اتیوپی، سومالی و کنیا را آزار داده است.
کشورهای آمریکای لاتین مانند پرو، اکوادور و کلمبیا بارندگی شدید و سیل را تجربه کردند که منجر به آسیب زیرساخت ها و جابجایی جمعیت شد. خشکسالی، آتشسوزی جنگلها و از بین رفتن محصولات، آسیا و اقیانوسیه، اندونزی، فیلیپین و استرالیا را به چالش کشید.بسیاری از این مناطق در حال حاضر با تأثیرات تغییرات آب و هوایی، چالش های مالی ناشی از همه گیری کووید-19 و نابرابری های موجود دست و پنجه نرم می کنند. بنابراین بسیار مهم است که با احتیاط به تشدید این نابرابری ها توسط ال نینو نزدیک شویم. حمایت مالی و اقدامات پیشگیرانه برای کاهش تأثیرات آتی آن بر جوامع آسیب پذیر مورد نیاز است.