جنگ سرد در خلیج فارس

پس از آنکه فرماندهی نیروهای ائتلاف در خلیج فارس (اسنتکام) اعلام کرد که از توقیف دو کشتی تجاری در خلیج فارس توسط شناورهای جمهوری اسلامی ایران جلوگیری کرده است و ایران این ادعا را تکذیب کرد، ترتیبات حاکم بر نظام امنیتی این آبراه استراتژیک تغییر پیدا کرد.

اخبار سبز کشاورزی ؛ نادر کریمی جونی | در جدی‌ترین اقدام ایالات متحده جنگنده‌های فوق راهبردی f.35هایش را به خلیج فارس آورد و ادعا کرد که افزایش توان نظامی در خلیج فارس را با هدف افزایش امنیت دریانوردی در این منطقه انجام داده است.

این موضوع شاید نگاه کوچکی به ایران داشته باشد که در مواردی به تلافی توقیف شناورهای تحت اجاره یا ملکی‌اش توسط یا به درخواست ایالات متحده، شناورهای تجاری مشابهی را در این منطقه توقیف می‌کرد و نشان می‌داد که از توان ارائه پاسخ متقابل به تهدیدکنندگانش برخوردار است.

اما ایالات متحده که در دوره بایدن هم دست از تهدید و تحدید ایران برنداشته و گاهی اموالی از ایران را توقیف کرده است، تصمیم دارد مانع از اجرای حرکت و پاسخ متقابل ایران به عملیات‌های نظامی‌اش شود.

همین چند هفته پیش یک نفتکش حامل نفت ایران که از سوی ایالات متحده توقیف شده بود به سواحل جنوبی آن کشور برده شد تا محتویاتش به فروش رسانده و پول حاصل از این فروش به خزانه ایالات متحده واریز شود.

اما هیچ شخص حقیقی یا حقوقی ریسک خرید محتویات این نفتکش را نپذیرفت، ناظران از همان ابتدا هم پیش‌بینی می‌کردند که به‌دلیل احتمال تلافی‌جویی ایران، کسی ریسک خرید نفت این نفتکش را نپذیرفت.

حالا ایالات متحده می‌خواهد ریسک این اقدامات را کاهش و توان ایران برای دادن پاسخ متقابل را تقلیل دهد.

اینکه به تقویت توان نظامی خود در خلیج فارس روی آورد و اصرار دارد که اسکادران‌های هوایی خود را که بر روی ناوهای هواپیمابر یا در پایگاه زمینی آمریکا در حاشیه جنوبی خلیج فارس مستقر هستند با افزودن جنگنده‌های f.35 تقویت کند، این تقویت می‌تواند پیامی دو سویه را به دو طرف خلیج فارس ارسال کند.

البته پیام قوی‌تر به ایران ارسال می شود. در ماه‌های گذشته و پس از توقیف کشتی‌های متعلق یا در اجاره ایران، نظامیان ایرانی به تلافی آن شناورهایی را در آب‌های سرزمینی یا فلات قاره کشورمان توقیف و محموله آن را مصادره می‌کردند یا کشتی را تا آزادسازی اموال متعلق به ایران در توقیف نگه می‌داشتند.

این امر اگرچه هیچ وقت به‌عنوان تلافی‌جویی نام‌گذاری نشد و دولت کشورمان به‌طور رسمی از وقوع تخلفات توسط شناورهای توقیف شده سخن می‌گفت، اما پرسش مهم آن بود که چرا همیشه شناوری از سوی ایران توقیف می‌شود که خود و یا محموله‌اش به کشوری تعلق دارد که اتفاقا در آن کشور نیز شناوری متعلق به ایران توقیف شده است؟

علاوه‌بر این روشن نیست که چرا پس از رفع توقیف شناور ایرانی، همیشه شناور توقیف شده در خلیج فارس هم آزاد می‌شود. این امر گواه هم‌پایگی میان دو توقیف است و نشان می‌دهد که میان دو توقیف، رابطه‌ای وجود داشته است.

روی دیگر این تقویت نظامی به رقابت‌های میان عربستان و امارات متحده عربی باز می‌گردد. در خلال جنگ یمن رقابت‌ها میان ابوظبی و ریاض به حدی بالا گرفت که میان دو طرف جنگ در گرفت و اماراتی‌ها ضربه‌های سختی به نیروهای عربستان در صنعا و صعده وارد کردند.

حالا که جنگ یمن متوقف شده است، این رقابت‌ها به خلیج فارس کشیده شده و ایالات متحده می‌خواهد با تقویت حضور نظامی در این پهنه آبی بر رقابت‌هایی که میان دو پایه قدرتمند خلیج فارس جریان دارد، تاثیر بگذارد.

در این باره کشورهای بی‌طرفی مانند کویت و بحرین هم نظاره‌گر هستند و گمان می‌رود مهار عربستان و امارات متحده عربی در این رقابت، به طور عمومی به تقویت نقش کشورهایی مانند قطر و بحرین بینجامد.

کاملا مشخص نیست که پاسخ ایران در برابر این اقدام نظامی ایالات متحده چه خواهد بود. در وهله اول ایران با انجام دو مانور در خلیج فارس تلاش کرد تا به آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها این نکته را تفهیم کند که در مقابل تقویت ادوات نظامی در خلیج فارس، تهران هم چیزهایی برای ارائه دارد.

البته پس از این تقویت تاکنون، موردی برای انجام توقیف شناورهای تجاری پیش نیامده تا مشخص شود که آیا در برای ایران بر همان پاشنه می‌چرخد یا خیر.

قدر مسلم آن است که نه فقط آمریکایی‌ها که ایرانی‌ها هم از درگیر شدن در جنگی ناخواسته پرهیز می‌کنند. از دید دو طرف اوضاع هنوز آنقدر وخیم نشده که لازم به وقوع درگیری باشد.

هر دو طرف می‌دانند که اگر جنگی رخ دهد، پایان دادن به آن دست‌کم در چشم‌انداز قابل پیش‌بینی مسیر نخواهد بود. از این بابت تا جایی‌که ممکن است، باید از درگیر شدن در جنگ پرهیز کرد.

البته در ماه‌های اخیر هنوز ایالات متحده نیز اقدام به توقیف شناور جدید نکرده و در کشورهای دیگر نیز کشتی‌های تجاری ایران با مشکلی مواجه نشده‌اند؛ از این بابت به طور عمومی موقعیتی برای آزمودن شرایط فعلی پیش نیامده است.

شاید آمریکایی‌ها هم از ماجراجویی پرهیز می‌کنند تا نیازی به پاسخ‌گویی ایران به‌وجود نیاید. اگر اقدامی علیه شناورهای ایرانی انجام شود، آنگاه به طور عمومی می‌توان پاسخ ایران را مشاهده کرد، پاسخی که لزوما ممکن است به توقیف شناور کشورهای دیگر محدود نباشد.