امید دنیا به فرزند ایران در توران

روزشمار زادآوری یوزها

ساعت هفت صبح روز شنبه دوم بهمن ۱۴۰۰ بود که خبری مبنی بر نتیجه ‌دادنِ عاشقانه‌های یوزپلنگ‌هایی با نام «ایران» و «فیروز» در مرکز تحقیقات پارک ملی توران در شهرستان شاهرود استان سمنان منتشر شد و اکنون در روزشمار کم‌نظیرترین اتفاق جهان یعنی زایمان موفق یوز «ایران» قرار داریم.

به گزارش مزرعه سبز، یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌ المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، این حضور یعنی اینکه گونه ای در خطر انقراض است، حدود ٢ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند اما اکنون منحصر به نواحی بیابانی ایران شده ‌اند.

در واقع ایران از دهه ۱۹۷۰ به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ‌ آسیایی شناخته شده است، از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز می گویند؛ بنابراین باید با تمام توان از این میراث ارزشمند حفاظت کنیم.

براساس مطالعات انجام شده شانس زاد آوری یوزپلنگ‌ها در طبیعت فقط در حد ۲۰ درصد تخمین زده شده، اما برای آنکه حسرت زادآوری یوزپلنگ‌ در مرکز تحقیقات یوزپلنگ آسیایی پارک ملی توران بر دلها نماند تلاش‌ها برای بارور کردن «ایران» تنها یوز ماده جوان و زاد آور موجود در این مرکز چندین بار با تکیه بر متخصصان بومی ادامه یافت تا اینکه ساعت هفت صبح روز شنبه دوم بهمن ۱۴۰۰ خبر خوش باروری «ایران» گوش به گوش چرخید، تاریخ طلایی که باید به خاطر سپرد، چرا که شاید این نقطه عطفی در تاریخ حفاظت از یوزپلنگ‌های آسیایی باشد که «ایران» و «فیروز» این اتفاق مهم را رقم زدند.

«ایران» و «فیروز» چگونه به هم رسیدند؟

«ایران» پوزپلنگ ماده سه ساله‌ای بود که اواسط فروردین سال ۱۳۹۹ از پارک پردیسان تهران به پایگاه پشتیبان ۷۰۰ هکتاری در پارک ملی توران در شهرستان شاهرود استان سمنان منتقل شد و یوزپلنگ نر با نام «فیروز» سال ۱۳۹۱ در منطقه توران شناسایی و نامگذاری شده بود و در آن زمان «فیروز» یوز بالغ بود و در حدود ۲.۵ سال سن داشت و در سال ۱۴۰۰ در حدود ۱۱.۵ سال سن داشت که فروردین ماه ۱۴۰۰ در پارک توران شاهرود استان سمنان با هماهنگی سازمان حفاظت محیط‌ زیست و معاونت طبیعی این سازمان، با روش‌های استاندارد جهانی زنده‌گیری شد و اکنون عاشقانه‌های «فیروز» و «ایران» امید را در دل دوست‌داران محیط‌زیست و بقای گونه ارزشمند یوزپلنگ آسیایی زنده کرد.

اولین خبر خوش مربوط به بارداری یوز «ایران» مربوط به مصاحبه خبرگزاری ایرنا با امیر عبدوس مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست استان سمنان در دوم بهمن ۱۴۰۰ بود که اعلام کرد با مشاهده علائم استروس(فحلی) در یوز ماده(ایران) درهای ارتباطی دالان عشق به روی یوز نر(فیروز) و ماده(ایران) گشوده شد و ۷۲ ساعت این معرفی به طول انجامید و طی این مدت دوربین‌های تحقیقاتی این مرکز ۱۷ بار در ساعات مختلف شبانه روز که اغلب در اول شب و ساعات اولیه صبح بود تلاش این ۲ یوزپلنگ را برای انجام عمل لقاح ثبت کردند.

چرا زادآوری یوزها اهمیتِ جهانی دارد؟

طبق گفته متخصصان یوزپلنگ گونه‌ای درخطر انقراض است و اکنون فقط شماری از آنها در ایران و آفریقا زیست می‌کنند.

جمعیت یوزپلنگ‌ها قابل سرشماری نیست، چرا که گونه‌ای گوشتخوار و شبگرد است، اما با استفاده از دوربین تله‌‎ای جمعیت تخمین زده می‌شود و اکنون تخمین جمعیت یوزپلنگ آسیایی در ایران ۲۰ قلاده است و وقتی جمعیت گونه از ۵۰ قلاده کمتر می‌شود، از نظر ژنتیک در معرض خطر محسوب می شود و باید با توجه ویژه حفاظت شود.

اکنون با توجه به اینکه کمتر از ۲۰ قلاده یوزپلنگ در ایران وجود دارد، زاداوری یوز «ایران» می‌تواند نویدبخش تلاش‌های موفقیت‌آمیز برای افزایش جمعیت این گونه ارزشمند باشد.

توران، تنها زیستگاه جهانی زادآور یوزپلنگ ها

یوزپلنگ‌ها بر خلاف چهره پر ابهت و گیرایشان، دارای شرایط زیست عجیبی هستند که با وجود وسواس‌های خاص زندگی، توران در استان سمنان را برای زندگی برگزیده و بقا یافته است، پارک توران تنها زادگاه زادآور یوزپلنگ آسیایی در دنیا است و امید است با به نتیجه رسیدن تلاش‌ها برای زادآوری موفق، تعداد یوزپلنگ‌های آسیایی افزایش یابد. یوزپلنگ جزو گربه‌سانان محسوب می‌شود و گربه‌سانان امکان زادآوری ۲ بار در سال و دوره بارداری سه ماه دارد و معمولا فصل‌هایی که رطوبت هوا بیشتر است، برای جفت‌گیری این گونه ارزشمند مناسب است.

براساس تحقیقات انجام شده، دی و بهمن بهترین‌ ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید.

یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است و از ۲ تا سه سالگی بالغ شده و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است.

منطقه توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار، خاستگاه زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود که در شاهرود در شرق استان سمنان قرار دارد./ایرنا