بحران برنج، دستساز سیاستهاست؛ وقتی واردات قربانی ارز و مالیات میشود
بازار برنج زیر فشار همزمان معوقات ارزی، مالیات ۱۰درصدی و سیاستهای ناپایدار واردات، به نقطهای رسیده که حتی ترخیص کالا هم دیگر تضمینکننده ثبات قیمت نیست
برخلاف روایتهای سادهانگارانه، بحران امروز بازار برنج نه یک «افزایش قیمت مقطعی» بلکه نتیجه زنجیرهای از تصمیمات ناهماهنگ است. کاهش تولید داخلی بر اثر خشکسالی، افت واردات، تاخیر مزمن در تامین ارز و افزایش هزینههای جانبی، همگی به شکاف جدی عرضه و تقاضا منجر شدهاند؛ شکافی که با هیچ ابزار دستوری پر نمیشود.
اخبار سبز کشاورزی به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان؛بررسی آمار ترخیص برنج از گمرکات کشور نشان میدهد روند خروج کالا بهوضوح نزولی است؛ از ۲۲۵ هزار تن در خرداد به حدود ۵۰ هزار تن در آبان و آذر. این افت، نه بهدلیل کاهش نیاز بازار، بلکه ناشی از قفلشدن واردات در گلوگاه ارز است.
واردکنندگانی که ماههاست کالای خود را ترخیص کردهاند، هنوز ارز آن را دریافت نکردهاند؛ موضوعی که به گفته انجمن واردکنندگان، اعتبار تجار ایرانی را در بازارهای جهانی بهشدت تضعیف کرده است.
وقتی برنج از دوبی میآید تا به ایران برسد
یکی از پیامدهای مستقیم بیاعتمادی ارزی، تغییر مسیر واردات است. بخشی از محمولههای برنج بهجای ارسال مستقیم به بنادر ایران، ابتدا به بندر جبلعلی دوبی میروند و سپس با پرداخت نقدی ارز، مجدداً راهی ایران میشوند.
این فرآیند نهتنها هزینه تمامشده را افزایش میدهد، بلکه خروج ارز بیشتری از کشور را رقم میزند؛ تناقضی آشکار با هدف سیاستهای کنترلی.
مالیات ۱۰درصدی؛ فشار مضاعف بر قیمت است
در کنار بحران ارز، افزایش مالیات ارزش افزوده واردات برنج به ۱۰ درصد، به یکی از گلوگاههای جدید بازار تبدیل شده است.به گفته فعالان صنفی، کاهش این نرخ به یک درصد میتواند بهطور مستقیم در تعدیل قیمت مؤثر باشد؛ اقدامی کمهزینه برای دولت اما حیاتی برای بازاری که دیگر تاب فشار ندارد.
سهمیهبندی؛ دشمن پنهان تعادل بازار
سیاست سهمیهبندی واردات نیز بهجای تنظیم بازار، آن را شکنندهتر کرده است. تجربه نشان داده هر زمان واردات بهصورت مستمر و متناسب انجام شده، حتی قیمت برنج ایرانی نیز آرام گرفته است.
اما توقفهای مقطعی، پیشبرآوردهای اشتباه از تولید و انتقال توزیع به شرکت بازرگانی دولتی، از شهریورماه التهاب را به بازار تزریق کرد.
معوقات ارزی؛ ریشه همه بحرانها
انباشت بیش از ۲.۲ میلیارد دلار مطالبات ارزی، عملاً ایران را به بازاری پرریسک برای صادرکنندگان برنج تبدیل کرده است. تا زمانی که این بدهیها تسویه نشود، نه واردات ۶۰۰ هزار تنی محقق میشود و نه بازار شب عید و رمضان روی آرامش میبیند.
بازار برنج بیش از هر چیز قربانی سیاستهای نیمهکاره است؛ نه ارز بهموقع پرداخت میشود، نه مالیات اصلاح، نه واردات آزاد.
پیام بازار روشن است: بدون حل همزمان گره ارز، مالیات و سهمیه، هیچ نسخهای برای تنظیم قیمت جواب نخواهد داد.
