پندهای از تجربه اجرایی دیگران برای وزیر کشاورزی

اخبار سبز کشاورزی : وزیر مح ترم جهاد کشاورزی جناب آق ای دکتر ساداتی نژاد، اخیراً متنی طولانی و تقریباً جامع از مصاحبه آقای مهندس حجتی، وزیر اسبق چند دوره جهاد کشاورزی، در شبکه‌های مجازی قرار داده شده است که طی دو و نیم ساعت مطالعه متوالی نکات کلیدی آن را خلاصه برداری شد. با توجه به تجربه بیش از یک دهه آقای مهندس حجتی، معتقدم موارد قابل توجه در آن است که در راهی که شما برای هدایت وزارت جهاد کشاورزی در پیش گرفته‌اید می‌تواند سودمند باشد.

استدلالم این است که شما قبل از مطالعه متن مزبور، برداشتی از عملکرد آقای حجتی خواهید داشت، یا ایشان را در دوران مدیریت یازده ساله در وزارت جهاد کشاورزی موفق می‌دانید یا نمی‌دانید؟

اگر موفق بوده، کدام تجربیات آن راز موفقیت ایشان شده یا اینکه کدام تصمیمات باعث عدم موفقیت ایشان شده که باز هم می‌تواند برای شما سودمند باشد؛ چراکه به کار نگرفتن آن نکات منفی برای مدیریت آینده شما راهگشا خواهد بود.

آقای مهندس حجتی در سخنان خود موضوعات مختلفی را در بخش امنیت غذایی، گندم، آرد و نان، خودکفایی در دانه‌های روغنی، پنبه، شکر و…، وضعیت آب، مکانیزاسیون، کشت فراسرزمینی و سیاست‌گذاری‌های کشور در بخش کشاورزی و صنایع غذایی (در پایگاه خبری اقتصاد غذا فود پرس ۱۵ تیر ۱۴۰۱) بیان کرده است:

… این انقلاب منشأ خدمات خیلی زیادی در کشور بوده است که متاسفانه در این گردوغبارهای سیاسی و در این مسائلی که امروز در فضای مجازی مطرح است، گم شده و این هم یکی از مظلومیت‌های انقلاب ما است.

… سال ۹۲ سرمایه بانک کشاورزی به‌عنوان یک بانک تخصصی دولتی و پشتیبان و حامی تولیدکنندگان و بهره‌برداران بخش کشاورزی ۸۰۰ میلیارد تومان بود؛ ولی در سال ۹۸ به نزدیک ۱۰ هزار میلیارد تومان رسید.

… ما یک صندوق با کمک بخش خصوصی، انجمن‌ها و اتحادیه‌های مختلف در زیربخش‌های مختلف بخش کشاورزی به عنوان صندوق سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی داریم. حجم این صندوق سرمایه در سال‌های تشکیل دولت یازدهم ۳۰۰ میلیارد تومان بود، اما این روزها سرمایه صندوق به بالای یک‌هزار و پانصد میلیارد تومان رسیده. این صندوق مادر نزدیک ۱۲۸ صندوق تشکیل داده است.

… طرح‌های بزرگ آب و خاک را در این دوره انجام دادیم. یکی از طرح‌ها که شاید بیش از ۲ دهه مانده بود، طرح معروف به ۵۵۰ هزار هکتاری استان‌های خوزستان و ایلام بود.

… طرح دوم بحث ۴۶ هزار هکتار دشت زابل بود.

بحث آب‌های مرزی در غرب ، شمال غرب و شمال

… کار سومی که باز در این دولت انجام شد، طرحی بود که سال‌های سال شروع شده بود منتهی خیلی آرام و با پشتیبانی محدود جلو می‌رفت. این طرح بحث آب‌های مرزی در غرب ، شمال غرب و شمال طرح‌هایی بود که در دستورکار قرار گرفت که هم تغذیه سفره را به دنبال خودش دارد هم پوشش گیاهی را افزایش می‌دهد و هم خاک را از سیل و باد و فرسایش حفظ می‌کند.

… ما در انتقال آب، پرت آب زیاد داشتیم، البته این طرح ده‌ها سال اجرا می‌شد؛ ولی سالی چند ده هزار هکتار بیشتر پیش نمی‌رفت، ولی در زمان ما از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار مزارع و اراضی که به سیستم نوین آبیاری تجهیز بودند به دو و نیم میلیون هکتار رسید.

… همه اینها از نظر من چیزهای ماندگاری است که قرن‌ها و سال‌های متمادی می‌تواند کارآیی داشته باشد، چون از آن سیستم‌هایی که تجهیز شد، آبخیزداری و اراضی که یکپارچه شد و زهکشی و کانال کشی که اجرا شد. نسل‌های بعدی هم می‌توانند بهره بگیرند.

… در دهه اخیر استفاده از کشاورزی حفاظتی در حال توسعه است و مکانیزاسیون خاص آن در حال پیشرفت است و ما هم در سال‌های اخیر حداقل در سطح یک میلیون هکتار این شیوه را ترویج و اجرایی نموده‌ایم.

… ما در سال‌های اخیر حتی در چارت وزارتخانه برای اولین بار اداره کل حفاظت و تغذیه خاک را در معاونت آب و خاک به وجود آوردیم تا این موضوع جدی‌تر از گذشته پیگیری و دنبال شود.

فشار دام بر مرتع

… بنده خودم هم سد ساز بودم، ولی همان دوران هم به آبخیزداری اصرار داشتم، چون خاک ما از دست می‌رود و رسوبات در مخازن سدها انباشته می‌شوند و منابعی را که خرج کردیم از دست می‌دهیم. باید برای این موضوع اصالت قائل شویم و به آن بپردازیم و البته ده‌ها کار دیگر هم باید بکنیم. یک بحث کلی دیگر وجود دارد تحت عنوان فشار دام بر مرتع که آن هم باعث ایجاد فرسایش خاک می‌شود و پوشش گیاهی را از بین می‌برد.

… ما روزی مدافع قنات‌ها بودیم؛ اما همین هایی که مدعی شدند، چاه زدند و قنات‌ها را از بین بردند. قنات سازگارترین روش بهره‌برداری از سفره‌های زیر زمینی است.

در سال ۹۵ هشت میلیون تن چغندر تولید کردیم

… ما در سال ۹۵ هشت میلیون تن چغندر تولید کردیم. متوسط چغندر را از ۲۷ تن به ۵۰ تن رساندیم آن هم با آب کمتر، سیستم آن غرقابی بود و یک بذور مصرفی غير مرغوب بودند با ماشین آلات ناقص و با کشاورز نابلد. ما آمدیم و چغندر را در بعضی از مناطقمان به بالای ۱۴۰ تن در هکتار بردیم.

استفاده از مکانیزاسیون

… شما با اقدامات مدیریتی در مزرعه مانند تغییر آرایش کاشت، توسعه کشت های نشائی، استفاده از مکانیزاسیون مناسب می‌توانید بهره‌وری مصرف آب را بالا ببرید. همچنین استفاده از بذور مرغوب مانند بذرهای هیبریدی و منوژرم شما می توانید ۳۰ در صد عملکرد در هکتار را افزایش دهید.

افزایش بهره‌وری مصرف آب

… افزایش بهره‌وری مصرف آب از سیاست‌های اجرا شده در بخش کشاورزی در سال‌های اخیر بود. در سال ۱۳۹۲ مابه‌ازای هر متر مکعب آب مصرفی در بخش کشاورزی ۸۵۰ گرم ماده خشک تولید می‌کردیم که خوشبختانه توانستیم این عدد را به یک کیلو و سیصد گرم در سال‌های اخیر برسانیم.

… یک عده تصمیم‌گیر در سطح کلان دستگاه‌های دولتی هستند و به کشاورزی و ظرفیت کشاورزی در این مملکت اعتقاد ندارند.

… این برنامه‌هایی که در وزارت کشاورزی داشتیم و این طرح‌هایی که تحت عنوان اقتصاد مقاومتی گفتیم باید شتاب بگیرند و پشتیبانی شوند که مثلا یکی از آنها گلخانه است. یکی کشت ماهی در قفس، که ما در آن هم از دنیا خیلی عقب افتادیم.

هیچ کجای دنیا جلو صادرات را نمی گیرند

… بارها من خودم ناچار شدم که موقت یا محدود حتی جلو صادراتش (سیب زمینی، پیاز و گوجه) را بگیرم. در صورتی که هیچ کجای دنیا جلو صادرات را نمی گیرند.

… معتقد هستم در خیلی از محصولات غیراستراتژیک مزیت داریم و باید ظرفیت صادراتی را در تعامل با دنیا ایجاد کنیم که حداقل در تعامل با دنیا هستیم.

صادرات ترکیه و عربستان به سوریه بیشتر از ما است

… شما می‌دانید صادرات ترکیه و عربستان به سوریه الان بیشتر از ما است؟ چون آنها هنوز دارند از پیمان‌های اتحادیه عرب استفاده می‌کنند، یا ترکیه دارد از یکسری روابط دیگرش استفاده می‌کند، اما ما تنها پیمانی که با هزار شاید و اما و اگر داریم اوراسیا بود که هنوز هم آن طور که باید چرخ دنده‌هایش روان نشده است.

… ما تلاش کردیم که دامداران را لبنیاتی کنیم و لبنیاتی را دامدار و زارع کنیم که مقداری بتوانیم اینها روی هم افتادگی داشته باشند و زنجیره تولید بتواند بهتر شکل بگیرد.

… ما تولید ذرت را به قسمت علوفه‌ای بردیم. چون حجیم، پرکننده، انرژی دهنده و حمل و نقل آن سنگین است و اصلا نمی‌شود (به‌صورت علوفه از خارج بیاوریم. علوفه متراکم همان ذرت است…. اصلا آنجایی که باید یارانه داده شود، نمی شود.

یارانه را در مزرعه و روی تراکتور بدهد

… تعرفه محصولات غذایی خصوصاً محصولات استراتژیک همیشه صفر بوده است و برای همین باید یارانه مستقیم داد تا پایدار بماند. باید یارانه را در مزرعه و روی تراکتور دهد که نمی‌دهد.

… الان در کشور ما تصمیم‌سازها از تصمیم‌گیرها قوی‌تر هستند. تکنوکرات‌ها و کارشناسانی که در دستگاه‌ها هستند تصمیم‌سازها هستند. این تصمیم‌سازها مدیر را اغلب اوقات به تصمیم می‌رسانند. البته سیستم هم همین را می‌گوید.

… تصمیم‌سازها اینگونه فکر می‌کنند. الان در کشور ما کسانی هستند که یک بار هم گوش نمی‌کنند که این کشور با مصرف آب کمتر و پشتیبانی منطقی قابل قبولی می‌تواند نیاز گندم خودش را تامین کند. آنها این را اصلا قبول ندارند و می گویند چرا گندم زمانی که در بازار جهانی است و یارانه اش را دیگران می دهند و زیر قیمت تمام شده است آن را وارد نکنیم؟ اینها خیلی در گشور موثر بوده و زیاد هم هستند. من هم خیلی با آنها دهان به دهان شده ام یعنی در این حد تصمیم گیر و تصمیم ساز و موثر هستند.

… در کشت فراسرزمینی اینکه ایرانی‌ها بروند و مالکیت بگیرند هم از نظر فرهنگی و هم از نظر اقتصادی به عقیده من خیلی به مصلحت کشور است. اگر ساز و کارش را درست کنیم که خدمت دهیم و محصول این‌ها را با اولویت بگیریم، چون اگر او رفته است و همه کارش را خودش انجام داده است، دلیل ندارد حالا ما بگوییم محصولات را ارزان‌تر از دیگری به ما بده یا محصولات را بدون ارز به ما بده.

لزوم مراقب اقتصاد تولید کننده

-شما به وزیر بعدی چه توصیه‌ای دارید؟ چه راهی برود و چه چیزی را درست کند؟ من دغدغه‌هایم را گفتم او تا می‌تواند و توان دارد روی زیربناها کار کند. چون زیربناها خیلی از مشکلات را حل می‌کند و همچنین مراقب اقتصاد تولید کننده باشد. پایان مصاحبه. و اما… .

* * * * *

آقای دکتر ساداتی نژاد عزیز امیدوارم متن کامل مصاحبه را قبلا مطالعه کرده باشید یا حداقل این فرصت را داشته‌ باشید که این خلاصه را دیده باشید.

من برنامه تدوینی شما را که به مجلس در هنگام انتخاب کابینه ارائه داده‌اید کامل مطالعه کرده‌ام، آنچه نیاز است این است که برنامه مزبور نیاز دارد که عملیاتی و کاربردی گردد؛ یعنی بصورت آیین نامه اجرایی با برنامه زمان‌بندی و انتخاب منطقه و ناحیه برای اجرا در آید که این کار نیاز به نیروهای فنی و مجرب خاص دارد.

آقای دکتر همانگونه که مستحضرید تولید مواد غذایی هدف اول وزارت جهاد کشاورزی است، ولی گویا با پذیرش نظارت بر توزیع برخی محصولات کشاورزی در بازار و حضور مستمر جمع کثیری از نیروهای آن وزارتخانه در این مسیر، عملیات تولید و وظیفه ی اصلی آن وزارتخانه اولویت کاری خود را از دست داده است. شما از همکاران خود بخواهید کدام طرح ملی تولیدی را هم اکنون در دست دارند؟

انتقال یافته ها و دانش نوین کشاورزی به تولید کنندگان به کمک شیوه‌های نوین و یا مجازی با کدام طرح ملی در حال اجراست؟ تدارک تولید مکان یابی، تهیه ماشین آلات مورد نیاز، تهیه و فراهمی نهاده ها و…) کدام محصول هم اکنون در دستور کار استان هاست و چه اقدامی انجام داده‌اند؟ در زمینه شیلات و آبزیان، احیاء و اصلاح مراتع و منابع طبیعی، تولید دانه‌های روغنی و غلات و انجام امور زیربنائی و آموزشی و تحقیقاتی کدام طرح ملی در حال اجراست؟

ارتباط با اساتید مجرب و متعهد دانشگاه و استفاده از افراد مجرب، متخصص و اندیشمند مشغول به کار یا بازنشسته جهاد کشاورزی با تدوین کدام برنامه به کار گرفته می‌شوند؟

در خاتمه یادآور می‌شوم بنده و امثال من چه در دانشگاه و چه در جهاد کشاورزی خواهان موفقیت شما در این وظیفه خطیر و سنگین هستیم و مواردی که در بالا درج شده است از روی دلسوزی و هم راستا با توصیه‌های خردمندانه مقام عظمای ولایت است.

مجید نبی‌پور ـ استاد تمام دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز