نهضتی برای آبادانی روستاها

مزرعه سبز : به دلایل مختلف طی چند دهه گذشته، نسبت جمعیت شهری و روستایی معکوس شده است و بسیاری از روستاها خالی از سکنه شده و یا فقط افراد مسن در آن باقی مانده‌اند.

پول نفت و اقدامات شتابزده برای توسعه اقتصادی کشور و غفلت از جنبه های فرهنگی، اجتماعی، نهادی و محیط زیستی توسعه، سبب بروز مشکلات عدیده ای در کشور شده است. بعضی سیاست ها و هدفگذاری های توسعه نیز سبب تشدید مشکلات معیشتی روستاییان و یا بروز بحران های ناشی از تخریب سرزمین و کم آبی شده و باعث بعضی مهاجرتهای اجباری (به خصوص در بین جوانان روستایی شده است.

از طرف دیگر، مرجع واحدی برای سیاستگذاری، برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی در سطح روستا وجود ندارد. به دلیل ضعف قوانین موجود، روستاها متولی مشخص و واحدی ندارند و هر بخش از امور روستا در حیطه وظایف یک دستگاه است و بیش از ۳۰ نهاد در روستاها ورود می کنند بدون آنکه از برنامه ها و اولویت های کاری همدیگر خبر داشته باشند.

به دلیل تحریم ها و کمبود منابع درآمدی دولت، بسیاری از پروژه های توسعه روستایی (به خصوص در زمینه های تامین زیرساخت و ارایه خدمات به روستاییان) راکد مانده و بعضا سبب سخت تر شدن شرایط زندگی در بعضی روستاها شده است.

از طرف دیگر، تشدید مسائل اقتصادی و معیشتی جامعه محلی و بروز بحران های مختلف محیط زیستی، اجتماعی و فرهنگی سبب شده که رویکرد ظرفیت سازی و توان افزایی (توانمندسازی در دستور کار سازمانها و یا نهادهای متعدد حاکمیتی و غیردولتی قرار بگیرد.

هر چند نیت همه آن دستگاه ها خیر است و برای کمک به جوامع محلی و حفظ رونق تولید و شکوفایی در روستاها، این قبيل اقدامات لازم است و حرکتی پسندیده قلمداد می شود ولی این نگرانی وجود دارد که به دلایل مختلف (نظیر ناآشنایی ایشان با اصول و قواعد توانمندسازی و یا امکان اعمال مداخلات و برخوردهای سلیقه ای و یا در اثر برخی دلسوزی های بی مورد و یا بعضا شتابزدگی در رسیدن به نتیجه مورد نظر و یا نداشتن تجربه کافی در این حوزه و یا بعضا استفاده از روش سعی و خطا) اقدامات ایشان نتیجه ای جزو اتلاف وقت و منابع و از طرف دیگر، سرخوردگی و ناامیدی مردم محلی نداشته باشد.

مردمی که با مداخله یک نهاد بیرونی، امیدوار می شوند که شرایط نسبی معیشتی و رفاهی ایشان در آینده بهتر خواهد شد ولی به دلایل ناقص ماندن آن مداخله و یا عمل نکردن به وعده های داده شده، مأیوس و دلسرد میشوند.

این روزها با کاهش اعتبارات دولتی نهادهای غیردولتی، پرچمدار نهضت توسعه روستایی شده اند و برای آبادانی روستاهای هجوم آورده اند و هر نهادی تلاش می کند که در ارایه چنین خدمتی پیشقدم باشد. بعضا ممکن است در یک روستا، دو یا سه نهاد به صورت موازی وارد شده و اختلاف در روش کار و نوع مداخله ایشان سبب سردرگمی روستاییان و یا افزایش سطح توقع آنها شده و یا چالش هایی را به وجود آورد که اثربخشی اقدامات موازی ایشان بسیار کم شده و به جای حل مسائل روستا، سبب بروز مشکلات جدید در روستا شود.

آیا وقت آن نرسیده است که در حوزه توسعه روستایی، دست از سعی و خطا برداشته و با درس گرفتن از تجربیات داخلی و خارجی و نیز بررسی نتایج اقدامات گذشته دستگاه ها در راستای ایجاد هماهنگی و هم افزایی هرچه بیشتر بکوشیم؟ آیا وقت آن نرسیده است که فکری برای مدیریت یکپارچه و هماهنگ روستاها بشود؟ آیا مجلس شورای اسلامی، تکلیف

طرح «سازمان توسعه و عمران روستایی» را نهایی و تصویب می کند تا بلکه یک نوع وحدت فرماندهی در حوزه مداخلات و امور روستایی به وجود آید؟

به امید افزایش کارایی و اثربخشی اقدامات و مداخلات در حوزه توسعه روستایی و تحقق آبادانی هر چه بیشتر روستاها.

سید ابوالفضل میرقاسمی ـ فعال در حوزه توسعه روستایی