چالش کمبود بذر گندم و جو در فصل کشت

گندم، یکی از محصولات کشاورزی استراتژیک و راهبردی در امنیت غذایی همه کشورها و صد البته در ایران است؛ به‌طوری‌که در سبد غذایی مردم ایران، نان که همان فرآورده مهم و اساسی گندم است جایگاه ویژه‌ای دارد و بخش زیادی از کالری مورد نیاز جامعه را تأمین می‌کند.

با توجه به اهمیت تولید گندم، وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌های ویژه‌ای برای افزایش ضریب خوداتکایی در تولید این محصول دارد که این برنامه‌ها را در قالب طرح محوری گندم دنبال می‌کند.

همین چند ماه قبل بود که اسماعیل اسفندیاری‌پور، مجری طرح محوری گندم وزارت جهاد کشاورزی از کاهش شدید بودجه‌های مربوط به این طرح محوری گلایه و عنوان کرده بود که به واسطه آن، موضوع خودکفایی گندم با تهدید مواجه می‌شود که این اظهارات اسفندیاری‌پور واکنش‌های متفاوتی را در مجموعه وزارتخانه جهاد کشاورزی برانگیخت و بعضی از مدیران ارشد و مرتبط این وزارتخانه موضوع قطع بودجه‌های طرح خودکفایی را رد و عنوان نمودند که این بودجه‌ها در قالب ردیف‌های دیگری تأمین می‌شود.

اما اینک در فصل کشت گندم، کشاورزان با مشکل دیگری مواجه شدند و آن هم کمبود بذر مورد نیاز برای کشت محصول است. البته این مشکل در مورد بذر جو نیز از نقاط مختلف کشور گزارش شده است.

در همین اثنا اسفندیاری‌پور، مجری طرح محوری گندم در سفری که به استان خوزستان برای پیگیری کمبود بذر در این استان گندم‌خیز داشت، عنوان نموده بود که کمبود بذر گندم تا حد زیادی رفع شده است.

جواد وفابخش، معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی نیز اخیراً به موضوع کمبود بذر گندم و جو پرداخته است و کمبود آن را نسبتاً کم اهمیت عنوان نموده و از تلاش‌های وزارتخانه جهادکشاورزی برای رفع مشکل کشاورزان خبر داد.

مجله «دام و کشت و صنعت» با توجه به گزارش‌هایی که از استان‌های مختلف کشور دریافت کرده این موضوع را در گفت‌وگو با بعضی از فعالان و تشکل‌های درگیر با موضوع بررسی نموده که در ذیل مشاهده می‌نمایید:

علت کمبود بذر زمان نامناسب اعلام قیمت‌ها است

محمدشفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور در گفت‌وگو با «دام و کشت و صنعت» عنوان کرد: بیشترین ضربه‌ای را که در این زمینه می‌خوریم از سیاست‌گذاری‌های اشتباهی است که در تعیین قیمت محصولات کشاورزی وجود دارد. واقعیت موضوع این است که وزارت جهاد کشاورزی امسال نسبت به سال‌های قبل تلاش‌های مضاعف‌تری داشته و طبق اطلاعاتی که ما در این زمینه داریم در حدود 20 درصد بذر بیشتری هم تدارک دیده و در اختیار استان‌ها قرار داده است اما مشکل از جای دیگری ایجاد شده است.

ملک‌زاده توضیح داد: هر ساله در کنار برنامه‌های وزارتخانه برای تامین بذر گواهی شده، کشاورزان بخش زیادی از بذر گندم و جو مورد نیازشان را به‌صورت خود مصرفی تهیه می‌کنند و عده‌ای از افراد واسطه هم وجود دارند که در فصل برداشت، مقداری بذر را خریداری و سال بعد موقع کشت آن را به بازار عرضه می‌کنند که با این روال معمولا در تهیه بذر مشکلی وجود نداشته است.

اما امسال با توجه به مسائلی مانند جهشی که در قیمت اعلامی گندم پیش آمده و حتی هنوز هم صحبت‌هایی مبنی بر افزایش قیمت آن وجود دارد(چون قیمت فعلی اصلاً به صرفه و عادلانه نیست)، در چنین شرایطی بسیاری از افرادی که در خارج از چرخه رسمی تولید و توزیع، بذر نگهداری می‌کردند، به هوای این‌که بعداً آن را با قیمت بالاتری بفروشند، از ارائه آن به بازار مصرف خودداری می‌کنند که بذر در اختیار این افراد، بخش قابل توجهی از بذری است که هر ساله مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از دیگر سو، قیمت بذری که وزارتخانه توزیع می‌کند، پایین‌تر از قیمت اعلامی برای خرید تضمینی گندم است و این اختلاف قیمت باعث شده که بسیاری از افراد که حتی خودشان بذر مورد نیازشان را ذخیره کرده‌اند، تمایل به استفاده از بذور ارزان‎تر وزارتخانه داشته باشند تا گندم خودشان را بعداً با قیمت بالاتری بفروشند. درنتیجه تقاضا برای بذری که توسط دولت به بازار عرضه می‌شود بالا رفته و باعث کمبود آن شده است و برخی کشاورزان نتوانسته‌اند بذر تهیه نمایند.

ملک ‎زاده ادامه داد: متأسفانه گزارش‌هایی هم وجود دارد که بخشی از این گندم‌ بذری که توسط کشاورزان و دیگر افراد نگهداری شده بود به بعضی مسیرهای دیگری از چرخه مصرف رفته است. مثلاً آن را تبدیل به آرد کرده و به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌کنند یا حتی با توجه به افزایش قیمت نهاده‎های دام و طیور، ممکن است به مصرف دامداری و مرغداری‌ها برسد. جو روانی هم که معمولاً در چنین شرایطی پیش می‎آید، موضوع را تشدید می‌کند و اگر کشاورزان مقداری حوصله به خرج دهند و همکاری داشته باشند به حل مشکل کمک خواهد کرد.

وی گفت: در حالی که سال‌های قبل بعضاً بذر تولیدی روی دست وزارت جهاد کشاورزی و شرکت‌های تولیدکننده بذر باقی می‌ماند اما امسال با این وضعیت کمبود مواجه شده‌ایم.

ملک‌زاده عنوان کرد: آن چه شاهدیم اینکه وزارتخانه جهاد کشاورزی به شدت پیگیر این موضوع است و تا حد زیادی مشکل را رفع کرده است.

رئیس انجمن صنفی کشاورزی کشور در پایان گفت: یکی از دلایلی که ما همیشه تأکید داریم قیمت خرید تضمینی زودتر اعلام شود، همین است که هم کشاورز هم وزارتخانه بتوانند برنامه‌ریزی لازم را داشته باشند.

از این مشکل عبور می‌کنیم و تولید خوبی خواهیم داشت

عطاا… هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران ایران نیز در گفت و گو با نشریه عنوان کرد: کشاورزان حدود 45-40 درصد بذر مصرفی‌شان را از بذرهای گواهی شده تهیه می‌کنند و بقیه آن عمدتاً در خارج از شبکه توزیع وزارتخانه و به‌صورت بذر خودمصرفی یا توسط بعضی افراد تهیه و در فصل کشت وارد بازار می‌شود.

با توجه به این‌که قیمت گندم امسال نسبتاً جهش داشته و امیدواریم که بیشتر هم بشود، تمایل کشاورزان به کشت گندم بالا رفت و بعضی از افرادی که بذر ذخیره کرده بودند به هوای سود بیشتر، از تحویل آن به بازار خودداری می‌کنند. چنین مسائلی باعث اختلال در تأمین بذر شده است.

هاشمی گفت:‌ در این میان حتی کسانی که برنامه‌ای برای استفاده از بذر گواهی شده نداشته‌اند و بذر خودمصرفی استفاده می‌کردند هم به سمت استفاده از بذرهای گواهی شده رفته‌اند.

رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران کشور در پاسخ به سئوالی مبنی بر راهکار حل این مشکل گفت: در سال‌های آینده با چنین مشکلاتی مواجه نخواهیم شد؛ چراکه برنامه‌های بسیار خوبی برای سال‌های آینده داریم. ازجمله این‌که با دستور وزیر جهاد کشاورزی قرار است امکانات بوجاری و تهیه بذر شرکت خدمات حمایتی در اختیار بنیاد گندمکاران قرار بگیرد که این موضوع توان تولید بذر کشور را بالاتر خواهد برد.

مقدار بذری که وزارتخانه تکلیف کرده را تولید کرده‌ایم

سیروان اردلان، دبیر انجمن تولیدکنندگان بذر گندم و جو نیز در این خصوص به خبرنگار نشریه گفت: مشکل کمبود بذر گندم و جو در کشور هیچ وقت سابقه نداشته است. امسال قیمت اعلامی گندم برای خرید تضمینی یک جهش حدوداً 60 درصدی داشته و تمایل کشاورزان برای کشت گندم بیشتر شد و بلعث افزایش تقاضا برای بذر شده است.

دبیر انجمن تولیدکنندگان بذر گندم و جو اعلام کرد: این انجمن براساس نیاز استان‌ها و برنامه‌هایی که وزارت جهاد کشاورزی به انجمن بذر ابلاغ و تکلیف کرده بود، بذر تولید کرده اما تقاضای زیادی که امسال پیش آمد باعث این کمبود شد و لازم است در این مورد یک مدیریت درستی صورت بگیرد که در سال‌های آینده شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.

اردلان افزود: جو روانی قضیه هم در این مسئله دخیل است؛ چراکه متأسفانه در کشور ما هر چیزی که گران‌تر و کمیاب‌تر می‌شود، همه به سمت آن هجوم می‌آورند و این موضوع کار را سخت‌تر می‌کند.

دبیر انجمن تولیدکنندگان بذر گندم و جو گفت: بهترین راه جلوگیری از چنین مشکلاتی، اعلام زودتر قیمت‌های خرید تضمینی است تا بتوان بر اساس آن برنامه‌ریزی متناسب را انجام داد.

حسین کاظمی