روز جهانی بذر

روز هشدار و مقاومت در مورد خطرات غذاهای اصلاح شده ژنتیکی گرامی باد

کنگره جهانی بذر در اسپانیا روز 26 آوریل را روز جهانی بذر نامیده و سایت گرین نیز این روز را international seed day اعلام کرده است و همچنین به نوشته green party us سازمان‌ها، فعالان و افراد با حرفه‌ها و زبان‌های متفاوت، 26 آوریل روز جهانی بذر قلمداد شده و از بذرهای بدون حق ثبت اختراع، غذای ارگانیک و حقوق کشاورزان حمایت می‌کند و ISD را یک روز آموزشی و همبستگی و مقاومت برای مردم دانسته تا در مورد غذای اصلاح شده ژنتیکی، اثرات خطرناک سلامتی آنها، تجارت کشاورزی شرکت‌های بزرگ آمریکایی و اروپایی و اعضاء آنها در حوزه کشاورزی دو قاره آفریقا و آسیا (با تاکید بر کشور هند و کشورهای ویران شده از جنگ مانند عراق و افغانستان و…) اطلاعات کسب کنند.

رويش بذر، نقطه آغاز زندگي در بسياري از گياهان است و روش‌هاي صحيح انتخاب بذر و توليد آن اثر زيادي بر محصولات کشاورزی مي‌گذارد. به نحوی که در بهترین شرایط اقلیمی و مناسب‌ترین تیمارها، چنانچه بذر کاشته شده کیفیت نداشته باشد انتظار افزایش بهره‌وری بیهود است.

شاید ذکر این نکته جالب نباشد که کشورمان با حدود 16 میلیون هکتار اراضی زیرکشت آبی و دیم و افزون بر 100 میلیون تن محصولات زراعی و باغی متاسفانه سالانه تا 150 میلیون یورو واردات بذر دارد و جزو 20 کشور اول واردکننده بذر است، در حالی که حدود 700 هزار تن بذر گواهی شده تولید داخلی در کشور مصرف می‌شود اما همان 7-8 هزار تن بذر وارداتی می‌تواند امنیت غذایی کشور را به چالش بکشد.
امروزه شرکت‌‎‌های بزرگ دنیا با آگاهی از شرایط آینده و با علم به این‌که تجارت در حوزه کشاورزی به‌ویژه بذر در آینده پول‌ساز و از نظر تامین امنیت غذایی و سیاسی نیز بسیار با اهمیت خواهد بود، از دیرباز نبض این تجارت را در دست گرفته‌اند. هم‌اکنون کمتر از 10 شرکت بزرگ در دنیا در حوزه بذر و کشاورزی با فعالیت خود، امنیت غذایی جهان را در دست دارند که حجم مبادلات آنها در برخی موارد بسیار بیشتر از رکورد شرکت‌های دارویی و حتی صنعت نفت است و این یک واقعیت است که بخش غذا و کشاورزی در آینده بیش از هر بخش دیگری در اقتصاد جهان موثر خواهد بود. به گفته FAO: امنیت غذایی طی دو دهه آینده، تنها به کمک بذرهای با کیفیت و تحقیقات کشاورزی میسر خواهد شد.

به همین جهت از FAO انتظار می‌رفت بنا بر اهمیت بذر در افزایش بهره‌وری روز جهانی به آن اختصاص می‌داد.

با توجه به مطالب ذکر شده موضوعات کلیدی فراوانی در صنعت بذر به چشم می‌خورد که هر کدام از آنها می‌تواند در شکوفایی اقتصاد و تولید، نقش مهمی ایفا نماید که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره‌ نمود:

• برای تولید بذرهای هیبرید باید به فناوری تولید بذرهای لاین‌های مادری دست پیدا کرد که شرکت‌های بزرگ خارجی آن را در انحصار خود قرار داده‌اند .

• انبارداری و ذخیره‌سازی، ماشین‌آلات صنعت بذر، تکنولوژی بذرهای هیبرید، تراریخته ، بذرهای ارگانیک، استانداردهای تولید، آزمایشگاه های فنی کنترل و گواهی بذر، نگهداری و تولید ژرم‌پلاسم، بانک ژن ، تولید بذرهای گواهی شده و غیره امری حیاتی است

• امروزه یکی از راهکارهای توسعه کشاورزی در این زمینه تجارت و بازار بذر است. بذرهاي توليد شده در منطقه نيازمند بازار است و بهترين بازار، معمولا سرزمین‌های همسايه هر كشور هستند كه با حضور در آن ميتوانیم علاوه بر تجارت، به تبادل كارشناس و تكنولوژي نيز بپردازیم. نکته مهم این است که واردات بذر مانند انواع دیگر واردات نیازمند رعایت قوانین بین المللی و قوانین داخلی است.که خوشبختانه چند ماه پیش ایران به عنوان شصت و چهارمین عضو کشورهای صادرکنننده گواهینامه بین‌المللی بذر دنیا پذیرفته شد. زیرا محصولاتی که به گونه‌ای با مواد غذایی در ارتباط هستند قوانین دقیق تر و سخت‌گیرانه‌ تری دارند.

در حال حاضر و با توجه به تغییرات اقلیمی و ویژگی‌های اکولوژیک ایران و کشورهای همسایه که مناسب‌ترین بازار هدف برای کشور محسوب می‌گردند، اهداف تولید بذر باید با محوریت تحمل به تنش، افزایش مقاومت به بیماری‌ها و آفات، بذرهای پرمحصول و تدوین استانداردهایی که با شرایط ایران و منطقه مطابقت کافی داشته باشد، مد نظر قرار گیرد.

در عین حال باید تلاش گردد تا با رفع موانع تولید، دخالت کمتر دولت، حمایت جدی و ارائه تسهیلات کم‌بهره، مشکلات تولیدکنندگان بذر به حداقل برسد، مشکلاتی نظیر افزایش هزینه‌های تولید، کاهش میزان حمایت بخش دولتی در قالب یارانه ها، برخوردهای سلیقه‌ای و فراقانونی و محدود شدن توان کشاورزان برای خرید بذر گواهی شده.

طرح موضوع به بهانه روز جهانی بذر فرصتی است برای بیان جایگاه و اهمیت خطیر صنعت بذر و یادآوری آن برای مسئولین کشور تا بیش از پیش به این صنعت مهجور و بی‌دفاع توجه کافی داشته باشند و منجر به اتخاذ راهکارهای مناسب جهت ارتقاء امنیت پایدار غذایی در کشور عزیزمان ایران گردد.

دکتر پورنگ کسرایی

عضو هیات علمی دانشگاه
متخصص زراعت و آگرواکولوژی