اسطوره باد در ایران؛ وقتی یک ایزد ایرانی هنوز در فریاد «ای وای!» ما زنده است
«ای وای» فقط یک واکنش احساسی نیست؛ ریشه آن در اسطوره باد یا «وای» قرار دارد؛ ایزدی باستانی که ایرانیان در سختیها به او دخیل میبستند.
آیا تا به حال فکر کردهایم وقتی از سر ترس یا درد فریاد میزنیم «ای وای!»، در حقیقت نام کدام نیرو یا اسطوره را صدا میزنیم؟
اخبار سبز کشاورزی؛ این عبارت کوتاه، میراثی هزارساله از یکی از کهنترین باورهای ایرانیان درباره «ایزد باد» است؛ باوری که ناخودآگاه هنوز در زبان ما زنده مانده است.
چرا ایرانیان از عبارت «ای وای» استفاده میکنند؟
در زبان روزمره، هنگام ترس، بلا یا درماندگی، جملههایی مانند «ای وای»، «وای بر من» یا «وای به حالت» بسیار شنیده میشود. اما کمتر کسی میداند که این «وای» در اصل نام یک ایزد باستانی است؛ ایزدی که در فرهنگ ایرانزمین با باد پیوندی عمیق دارد.
نقش اسطوره باد در فرهنگ ایران
اسطورهها ستونهای پنهان فرهنگ ایرانیاند؛ حتی اگر حضورشان امروز کمتر دیده شود، در لایههای عمیق زبان و رفتار ما همچنان جاریاند.
در میان قهرمانان، پهلوانان و ایزدان متعدد ایرانی، یکی از مهمترین آنها «وای» یا «ویو» است؛ ایزد باد که سابقهاش به نخستین لایههای آیینهای ایرانی بازمیگردد.
در اساطیر ایران، اهورامزدا پس از آفرینش امشاسپندان، که هفت فرزند معنوی او هستند، به خلقت ایزدان پرداخت. ایزدان در مرتبهای پایینتر از امشاسپندان قرار دارند، اما هرکدام نقشی بنیادین در جهان دارند. در این میان، ایزد باد از کهنترین و پیچیدهترین آنان است.
«وای»؛ ایزد دوگانهخو با نقش نجاتبخش
ویژگی منحصربهفرد اسطوره باد، دوگانگی اوست. «وای» هم توان نیکی دارد و هم قدرت ویرانی؛ همزمان یار اهورامزدا است و در برهههایی یاریرسان اهریمن. این دوگانگی باعث میشود که ایرانیان باستان هنگام مواجهه با خطر یا ظلم، او را صدا بزنند.
یکی از مهمترین وظایف ایزد باد، یاری دادن به درماندگان و مجازات ستمگران بوده است. به همین دلیل، هرکس در طول تاریخ ایران مورد ستم قرار میگرفت، به «وای» دخیل میبست و کمک او را میطلبید.
چرا هنوز میگوییم «ای وای»؟
همین باور کهن سبب شد عبارتهایی مانند «ای وای»، «وای بر من» و «وای به حالت» در فرهنگ عمومی ماندگار شود. حتی امروز، زمانی که ایرانیان از ناراحتی، ترس یا حیرت این واژه را بر زبان میآورند، در ناخودآگاه جمعی خود نام ایزد باد را صدا میزنند؛ ایزدی که قرنهاست نقش پناه و هشدار را در فرهنگ ایران بر عهده دارد.
