زنبورعسل و مقاومت به کنه واروا

اخبار سبز کشاورزی: در مسیر تحقیق محافظت از زنبورهای عسل در مقابل کنه واروا، محققان دریافتند زنبورها از مکانیسمی که معمولا در زنبورهای عسل آسیایی دیده می‌شود و آنها را در مقابل این کنه مقاوم می‌نماید نیز می‌توانند استفاده کنند.

کنه واروها، انگل مخربی است که موجب بیماری و مرگ زنبورهای عسل در سرتاسر جهان می‌شود.

پس از مشخص شدن نقش این آفت در انهدام کندوهای زنبورعسل، معلوم شد که طی دو دهه اخیر تعداد بی‌شماری از کندوها به این علت از بین رفته‌اند. با وجود آن‌که میزبان این کنه، زنبور آسیایی Apis Corana است اما این زنبورها قادر به ادامه حیات و جلوگیری از انهدام کلنی‌ها هستند.

یک تفاوت چشمگیر در میان زنبورهای آسیایی با سایر زنبورهای عسل، ضعیف شدن یا مرگ برنامه‌ریزی شده» (Social Apoptosis) است. کلنی‌های این زنبورها این رفتار را از راه مرگ تعمدی توسط زنبورهای کارگر به ‌اجرا درمی‌آورند که در سطح کلنی این مرگ خودخواسته، نوعی مقاومت به واروا ایجاد می‌کند.

محققان، اخیراً در میان گروه‌هایی از زنبورهای غربی، نوعی مقاومت را مشاهده کرده‌اند. حال پرسش آن است که آیا این نوع مقاومت به واروا می‌تواند در میان زنبورهای غربی عمومیت پیدا کند؟

یک گروه از محققان پرورش زنبورعسل در آمریکا اقدام به مقایسه آلوده شدن به کنه ‌واروا در دو گروه از زنبورهای Apis mellifera که به کنه مقاومت نشان داده‌اند را با گروه سومی از زنبورهای مشکوک به آلودگی واروای ایتالیایی کرده‌اند. یافته‌ها نشان داد که برخی از جوامع زنبورها که اقدام به «مرگ خودخواسته» می‌کنند به واروا مقاومت نشان داده‌اند. این بررسی در نشریه Insect Science در ماه ژانویه 2022 به چاپ رسید.

کنه‌های واروا، اقدام به تخریب و مرگ لاروهای زنبور قبل از پوشیده شدن سلول‌ها می‌کنند. یک کنه ماده، بدن لارو زنبور را سوراخ کرده و در آن تخم‌گذاری می‌کند و فرزندان وی شروع به تغذیه از بدن لارو زنبور کرده و موجب مرگ آن می‌شوند. این روند موجب ورود ویروس‌های بدشکلی(دفرمه کردن) بال زنبورها شده و با انتشار آن، کندو تخریب و از بین می‌رود.

در صورت مبارزه نکردن با این آفت، کنه‌ها با کشتار زنبورها بین یک تا سه سال، کندو را به‌طور کامل از بین می‌برند. از آنجایی که کنه‌های واروا و زنبورهای آسیایی «Apis Cerana» در طول تاریخی طولانی با یکدیگر زندگی کرده‌اند، گونه‌هایی از زنبورها روش‌هایی دفاعی ابداع نموده‌اند.

کنه‌ها فقط در بدن زنبورهای نر تکثیر می‌شوند که معمولا توسط زنبورهای کارگر از رده خارج می‌گردند، اما در زنبور A. Mellifera از بدن زنبورهای نر و کارگر تغذیه می‌کند.

هنگامی که کنه‌ها به زنبورهای آسیایی A. Cerana حمله می‌کنند، زنبورهای کارگر درپوش سلول‌ها را باز کرده و ضمن کشتن لاروهای آلوده، آن‌ها را از کندو بیرون می‌اندازند.

این مرگ برنامه‌ریزی شده به‌منظور ایجاد ایمنی جمعی در مقابل کنه‌ها از راه فدا کردن لاروها برای جلوگیری از وسعت آلودگی است.

گروه تحقیقاتی وزارت کشاورزی آمریکا دو گروه از زنبورهای مقاوم به واروا را مورد آزمایش قرار داد. گروه اول پرورش‌یافته در آزمایشگاه و گروه دوم زنبورهای وارداتی از شرق روسیه بود، سپس میزان مرگ‌ومیر در آن‌ها و زنبورهای ایتالیایی مقایسه شد.

محققان یک رفتار مرگ برنامه‌ریزی شده در زنبورهای آسیایی را یافتند که مستقیما به‌دلیل آلودگی با کنه‌واروا بود. گروه دوم Pol Line که در آزمایشگاه پرورش یافته بودند نیز دچار مرگ و میر زیادی شدند.

در حالی که در سال‌های دهه 2000 جمعیت کلنی‌های زنبورعسل اروپایی اندکی بهبود پیدا کرد، اما خطر از دست‌دادن زنبورها توسط آلودگی به این کنه همچنان به میزان بسیار زیادی وجود دارد. مبارزه شیمیایی در پاره‎‌ای از موارد مفید بوده، اما مقاومت کنه‌ها به مواد شیمیایی در حال افزایش است.

پرورش زنبورهای مقاوم به واروا می‌تواند گزینه جایگزین و پایداری به اتخاذ روش‌های معالجاتی جدید باشد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۲- سال ۱۴۰۱