زنده نگه‌داشتن زنبورها در هوای سرد

تحمل حرارتی زنبورها از یک نژاد به نژاد دیگر تفاوت دارد و بر اساس درجه حرارت منطقه تعداد کمتر یا بیشتری از زنبورها شانس زنده ماندن دارند.

اخبار سبز کشاورزی؛ به نظر نمی‌رسد که زنبورها دوره «زمستان‌خوابی» داشته باشند، چرا که زمستان خوابی یک پروسه متابولیک است که تعدادی از جانداران خون گرم مانند خرس‌ها برای یک دوره طولانی آن را کاهش می‌دهند تا انرژی کمتری مصرف کنند، اما زنبورها در گروه جانوران خون گرم قرار ندارند، هر چند آنها قادرند تا درجه حرارت بدن خود را بر اساس میزان فعالیت تنظیم نمایند.

زنبورها می‌توانند شرایط بدن و مقدار فعالیت‌های خود را برای ایجاد حرارت به گونه‌ای انتخاب کنند تا حرارت کافی برای حفظ اجتماع زنبورها تولید شود.

به بیان دیگر آنها نه از طریق زمستان خوابی بلکه با ترفندی خاص، خود را در زمستان گرم نگه می‌دارند. این ترفند زنبورها شناسایی گردیده و سعی شده تا به آنها در این راه کمک شود تا به زندگی خود ادامه دهند.

حال برای طرح این موضوع گامی به عقب برداشته و این سوال را مطرح می‌کنیم که میلیون‌‌ها سال قبل که هنوز زنبورها توسط انسان‌ها دست‌آموز نشده بودند، چگونه زمستان‌گذرانی می‌کردند؟

اما مفهوم زمستان در نقاط مختلف جهان تفاوت‌های اساسی دارد، چنانکه زمستان در نیمکره‌شمالی و مناطق حاره و استوایی تفاوت‌های آشکاری دارد. به عنوان مثال در بهشت حاره‌ای در یک جزیره مانند مائوریتوس در اقیانوس هند، زمستان به معنی یک دوره زمانی با بارندگی کمتر و درجه حرارتی در حدود 25 سانتی‌گراد است.

در حالی که در تابستان با درجه حرارت 31 درجه سانتی گراد، ماهیانه بیش از 220 میلی‌متر باران می‌بارد. بنابراین در چنین شرایط آب و هوایی زنبورها نیازی به تنظیم درجه حرارت خود ندارند بلکه باید این کار را در زمستان انجام دهند. یک زنبوردار در چنین حوزه‌ای باید بداند که برای گام نهادن در زمستان، هر کندو باید حداقل پنج کیلو عسل داشته باشد. در جزیره هاوایی نیز وضع بر همین منوال است.

زنبورها در مقابل کاهش طول روز نسبت به انسان‌ها دچار استرس بیشتری می‌شوند، چرا که در زمستان نسبت به تابستان، سلامتی زنبورها کاهش می‌یابد که دلایل آن ماندن مدت زمان بیشتر در کندو و نداشتن موادغذایی مناسب و سالم است.

زمستان مناسب

در منطقه‌ای با زمستان سخت، زنبورها برای ماه‌های طولانی در حصر نگهداری می‌شوند. برای چنین مناطقی باید از انواع مقاوم به این شرایط استفاده کرد تا بتوانند زمستان را به پایان برسانند، چرا که توانایی گذر از یک زمستان سخت به ژنوتیپ زنبور بستگی دارد، چنانکه زنبورهای آفریقایی چنین توانایی را ندارند.

نقش ژنتیک در زمستان‌گذرانی

مهم‌ترین موضوع در انتخاب یک زنبور که قادر به طی کردن زمستان باشد، ژنتیک آن است. زنبورهای مناطق شمالی اروپا و روسیه که طی میلیون‌ها سال با این شرایط تطابق یافته‌اند این قابلیت را دارند و قبل از آن‌که انسان‌ها آن‌ها را با انواع ویروس و آفت آلوده کنند، به طور طبیعی زمستان‌ها را بدون کمک انسان‌ها سپری می‌کردند. یکی از این روش‌ها ذخیره مقدار زیادی عسل در کندوها بود. روش دیگر تکثیر بالای جمعیت در طول تابستان و پائیز تا با یک جمعیت زیاد جوان بتوانند زمستان‌گذرانی کنند. زنبورهای جوان شانس بیشتری برای طی کردن زمستان داشتند.

جمعیت انبوه زمستانی

یک جمعیت انبوه زنبور برای حفظ گرما در کندو اهمیت بسیار دارد. این جمعیت به صورت یک توپ فشرده به آرامی در اطراف کندو حرکت کرده و با مصرف عسل حرارت تولید می‌کند. در پاره‌ای موارد زنبورها جمعیت زیادی در زمستان تولید نکرده و آن را به بهار موکول می‌کنند تا اگر شرایط مناسب باشد، کندوی جدیدی تولید کنند.

با طولانی شدن روزها جمعیت زنبورها رو به افزایش رفته و زمانی که درجه حرارت به حد نصاب رسید و طبیعت آماده پذیرایی از آنها شد، کندو انباشته از هزاران زنبور می‌شود.

مدیریت کندوها

زنبورها باید بتوانند که با تولید جمعیت زیاد وارد زمستان‌گذرانی شوند. آنها نیازمند تهویه هستند و باید بتوانند برای دسترسی به آب از کندوها خارج شوند، بنابراین وجود ورودی در بالای کندو به آنها کمک می‌کند. پس از بررسی پر شدن شان‌ها از عسل، نیاز است تا غذای اضافی نیز به آنها داده شود. افزودن شکر خشک به بقای کندو و زنبورها کمک می‌کند.

برای ورود به زمستان باید جعبه‌ها در بهترین شرایط ساختاری خود باشند و در صورت لزوم اطراف آنها پوشیده شود تا از تماس با سرمای بیرون محفوظ بمانند.

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۷۲- اسفند ۱۴۰۱