هشدار کارشناسان: بدون تحول اقتصادی در کشاورزی، امنیت غذایی ایران در خطر است
شتاب تغییر اقلیم، کشاورزی ایران را با تهدیدی جدی روبهرو کرده و تضمین امنیت غذایی کشور تنها با اصلاح الگوی کشت، افزایش بهرهوری آب و جذب سرمایهگذاری ممکن است
تغییر اقلیم دیگر یک پیشبینی آیندهنگرانه نیست، بلکه واقعیتی جاری است که کشاورزی ایران را مستقیماً نشانه گرفته است.
اخبار سبز کشاورزی به نقل از ایرنا؛کشور در حال عبور از مرحله ی «انکار یا تعلل» و ورود به مرحله ی «تصمیمگیری پرهزینه اما اجتنابناپذیر» است. کاهش اقلیمهای ایران از ۱۱ به ۹ طبقه، تغییر رژیم بارشها، افزایش دما فراتر از میانگین جهانی و افت منابع آب زیرزمینی، همگی نشان میدهد که کشاورزی سنتی دیگر توان بقا در شرایط جدید را ندارد.
کارشناسان تأکید دارند که تغییر اقلیم «بحران ناگهانی» نیست، بلکه «چالشی بلندمدت» است. این نگاه اهمیت دارد، زیرا راهحلهای مقطعی و واکنشی نمیتوانند پاسخگوی آن باشند. کشاورزی ایران سالها بر پایه وفور نسبی منابع آب، قیمتگذاری دستوری و الگوهای سنتی کشت شکل گرفته است. اما اکنون با محدود شدن آب کشاورزی به حدود ۵۱ میلیارد مترمکعب تا سال ۱۴۱۱، ادامه این مسیر به معنای کاهش تولید، تهدید امنیت غذایی و تضعیف معیشت کشاورزان خواهد بود.
کارشناسان اعلام کرده اند که تغییر اقلیم تنها یکی از عوامل بحران است و بخش مهمتر، ناکارآمدی سرمایهگذاری، ضعف فناوری و نبود مشوقهای اقتصادی است. به بیان دیگر، مشکل اصلی این نیست که آب نداریم، بلکه این است که با آب موجود، بهرهوری لازم را ایجاد نکردهایم. راندمان آبیاری ۳۵ درصدی در برابر امکان دستیابی به ۸۰ تا ۹۰ درصد، شکافی است که نه با شعار، بلکه با سرمایه و فناوری پر میشود.
الگوی کشت بهعنوان ابزار سیاستی دولت، اگرچه دیر اجرا شده، اما اکنون به یک گفتمان فراگیر تبدیل شده است. مشروط شدن حمایتهای دولتی به رعایت الگوی کشت، اعلام نرخ خرید تضمینی پیش از فصل زراعی و پایش هوشمند نهادهها، همگی نشاندهنده حرکت به سمت حکمرانی دادهمحور در کشاورزی است. با این حال، اجرای موفق این الگو بدون همراهی تشکلهای کشاورزی و پذیرش اجتماعی ممکن نیست. دولت ابزار اجبار مؤثری برای تغییر رفتار کشاورز ندارد و بدون مشوقهای اقتصادی، الگوی کشت به یک دستورالعمل روی کاغذ محدود میشود.
از منظر تولید، آینده کشاورزی ایران یکدست نیست. در حالی که مناطق مرکزی ناچار به کاهش سطح زیرکشت و حرکت به سمت محصولات کمآببر و با ارزش افزوده بالاتر هستند، مناطق غربی و شمالغربی هنوز ظرفیت بهبود تولید دارند. این تفاوت منطقهای، ضرورت سیاستگذاری انعطافپذیر و غیرمتمرکز را برجسته میکند.
امنیت غذایی ایران در عصر تغییر اقلیم نه با افزایش فشار بر منابع طبیعی، بلکه با اصلاح اقتصاد کشاورزی، جذب سرمایه، توسعه سامانههای نوین و هوشمند آبیاری و بازتعریف الگوی کشت ممکن است. هزینه اقدام امروز، بهمراتب کمتر از هزینه بحران فرداست؛ فردایی که در صورت تعلل، میتواند کشاورزی ایران را به نقطهای بازگشتناپذیر برساند
