مرگ تدریجی «دوهزار» و «سههزار»؛ بحران تازه در سایه انتقال آب
طرح انتقال آب از رودخانههای دوهزار و سههزار بهبهانه تنش آبی، نگرانی عمیق فعالان محیطزیست را برانگیخته است.
وقتی رودخانهای که هزاران سال یک زیستبوم را زنده نگه داشته، امروز با لولههایی که تا دل جنگل پیش رفته تهدید میشود، باید پرسید: آیا این آغاز مرگ «دوهزار» و «سههزار» است؟
اخبارسبز کشاورزی؛ انتقال آب از رودخانههای تنکابن بهنام «حل تنش آبی» حالا به یکی از بحثبرانگیزترین پروژههای مازندران تبدیل شده؛ طرحی که فعالان محیطزیست آن را «هشدار جدی برای نابودی اکوسیستم منطقه» میدانند.
روایت یک پروژه نگرانکننده
لولههای انتقال آب ـ که فعلاً تنها سه کیلومتر از محدوده چالدره پیش رفتهاند ـ قرار است به طول ۱۳۰ کیلومتر برسند و آب رودخانههای دوهزار و سههزار را به تنکابن، رامسر و عباسآباد منتقل کنند. مسئولان میگویند تنش آبی در این مناطق جدی است و چارهای جز استفاده از آب سطحی باقی نمانده؛ اما منتقدان پاسخ میدهند:
چرا قبل از تخریب اکوسیستم، ۴۰ درصد هدررفت آب شرب ناشی از لولههای فرسوده اصلاح نمیشود؟
فعالان محیطزیست میگویند گزارش ارزیابی این پروژه منتشر نشده و هیچکس نمیداند این طرح چه پیامدی برای رودخانهها، یخچالهای طبیعی و جنگلها خواهد داشت.
«افسانه آب مازاد»؛ روایت کورش فلاحتکار
کورش فلاحتکار، فعال محیطزیست و نویسنده کارزار «نه به انتقال آب رودخانههای دوهزار و سههزار» میگوید: «در تابستانی که گذشت، رودخانه چشمهکیله خشک بود. اینکه گفته میشود آب مازاد داریم، افسانه است. انتقال آب نسخه حل بحران نیست، بلکه تغییر اکوسیستم و تکرار تجربههای شکستخورده سایر استانهاست.»
به گفته او، اگر قرار است مازندران میزبان «۳۰ میلیون نفر» باشد، منابع طبیعی استان نابود خواهد شد. او از مسئولان سؤال میکند: «چرا استانداری و مدیران شهرستان مقابل این توسعه ناپایدار نمیایستند؟»
کارزار اعتراض به انتقال آب؛ هشدار درباره فاجعه زیستمحیطی
در کارزاری که خطاب به رئیسجمهور و مدیران کشور ارسال شده، آمده است: «طرحهای فاقد ارزیابی محیطزیستی با برهمزدن تعادل طبیعی منطقه، رطوبت خاک را کاهش داده و فرسایش را تشدید میکند. دخالت در چرخه طبیعی رودخانهها، حیات صدها گونه را تهدید میکند.»
در بخشی از این کارزار، به فرسودگی شبکه آبرسانی نیز اشاره شده: ۴۰ درصد آب شرب تنکابن از لولههای پوسیدهای با عمر بیش از پنجاه سال هدر میرود؛ لولههایی از جنس آزبست که علاوه بر سرطانزا بودن، سالانه حجم عظیمی از آب تولیدی را اتلاف میکنند.
با وجود این مشکلات، ۶ هزار میلیارد تومان بودجه برای خط انتقال آب در نظر گرفته شده است؛ طرحی که در ادامه قرار است آب رودخانههای سههزار و ولمرود را هم منتقل کند.
تهدید یخچالهای طبیعی و تغییر رژیم رودخانه
فلاحتکار درباره رژیم آبی منطقه توضیح میدهد که رودخانههای دوهزار و سههزار علاوه بر بارشها، از خروجی یخچالهای «علمچال»، «هفتخان»، «سردچال» و «خرسان» تغذیه میشوند. لولهگذاری و برداشت آب میتواند روند طبیعی این یخچالها را مختل کند و خطر نابودی منابع آبی کلاردشت را افزایش دهد.
او میگوید: «با پسروی آب دریای خزر، خشکسالی و روند پنجساله کاهش آب چشمهکیله، چطور میگویند آب مازاد داریم؟»
آمارهای متناقض درباره دبی رودخانه
درحالیکه رئیس آبمنطقهای تنکابن، انتقال آب را «تنها راه رفع تنش آبی» دانسته، فعالان محیطزیست معتقدند آمار دادهشده درباره دبی رودخانه چشمهکیله نادرست است.
براساس گزارش قدیمی شرکت مشاور پژوهان، دبی این رودخانه حدود ۳۶۵ میلیون مترمکعب بوده، اما در گزارش جدید آبمنطقهای عدد ۴۳۰ میلیون مترمکعب اعلام شده است؛ رقمی که با شرایط خشکسالی سازگار نیست.
از سوی دیگر، لولههای ۱۲۰۰ میلیمتری پروژه نشان میدهد حجم قابلتوجهی از آب قرار است منتقل شود. مقایسهای ساده: لولههای انتقال آب شهر ساری تنها ۴۰۰ میلیمتر قطر دارند.
سایت زباله «پردسر»؛ تهدید فراموششده رودخانهها
چند کیلومتر پاییندست محل لولهگذاری، سایت زباله پردسر قرار دارد؛ مکانی که سالها شیرابههایش به رودهای دوهزار و سههزار ریخته و سلامت مردم را تهدید کرده است. با وجود وعدههای متعدد، مشکلات این سایت هنوز حل نشده و مردم نگران ورود شیرابهها به مسیر انتقال آب هستند.
گزارش ارزیابی هنوز منتشر نشده
فعالان محیطزیست میگویند بارها درخواست دیدن گزارش ارزیابی را دادهاند اما پاسخی دریافت نکردهاند. «احتمالاً بهدلیل وجود اطلاعات نادرست منتشر نمیشود. ذینفعان باید به مردم پاسخ بدهند. ما نگران آینده این سرزمین هستیم.»
در بسیاری از روستاهای دوهزار نیز اعتراض و نگرانی دیده میشود. مردم میگویند لولهگذاری بیبرنامه میتواند آینده منطقه را نابود کند.
