آنتروتوکسمی گوسفندان را بهتر بشناسیم

بیش­ترین هزینه­‌های جاری واحدهای دامپروری مربوط به خوراک است و روش تغذیه نقشی بسیار مهم در بازدهی این واحد ها دارد. درصورتی که تغذیه دام بر اساس اصول علمی نباشد، علاوه بر هدر رفت هزینه‌­ها، بروز بیماری و ناهنجاری‌­هایی در دام سبب کاهش تولید و افزایش تلفات و در نهایت خسارات جبران ناپذیر نصیب دامدار شده است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ زهرا محبوبی | یکی از شایع­­‌ترین بیماری‌ها در گوسفند که از ضعف مدیریت خوراک ناشی می­شود، پرخوری یا آنتروتوکسمی یا به صطلاح محلی زهره­درد است.

عامل بیماری نوعی باکتری به نام کلستریدیوم پرفرانژنس است که در ایران دارای تیپ C,B,D از اهمیت بیشتری برخوردار است. تیپ C,D این باکتری در خاک وجود دارد و جزو فلور طبیعی دستگاه گوارش نشخوارکنندگان است و تیپ Dبا سرعت و به‌شدت تکثیر می­‌شود و مقدار زیادی سم تولید می‌­کند که از طریق روده دام جذب می­‌شود و وارد جریان خون می­شود. سم از طریق جریان خون وارد شش‌ها و کلیه‌ها می‌شود و سبب تورم و نرم شدن کلیه‌ها می­ شود.

از مهم‌ترین عوامل موثر در ایجاد بیماری، تغذیه ناگهانی و تغییر جیره از خشک به تر یا مصرف ناگهانی مقدار زیادی مواد کنسانتره­ای یا دانه غلات یا استفاده از علوفه یخ زده و شبنم زده و در نهایت دسترسی نداشتن دام به آب برای مدت طولانی است.

این مواد خوراکی غنی از نشاسته، قند و پروتئین هستند و ورود ناگهانی و بیش از حد آن وارد شکمبه و باعث تغییر جمعیت میکروبی شکمبه و کاهش شدید باکتری های تجزیه کننده سلولز می ­­شود.

از مهم‌ترین علائم دام مبتلا، کاهش اشتها، کشیده شدن سر به سمت عقب، اسهال شدید آبکی همراه با خون یا بدون آن، ترشح زیاد بزاق همراه با کف دهان، تنفس نامنظم، بروز علائم عصبی مانند لرزش عضلانی، دندان قروچه تشنج و در نهایت مرگ است.

از مهم‌ترین علائم کالبد شکافی می‌­توان فساد سریع لاشه، نرم بودن کلیه‌ها چند ساعت پس از مرگ و پرخونی شیردان و مخاطات روده و انباشتگی شکمبه و شیردان از مواد خوراکی به‌ویژه کنسانتره است.

پیشگیری

مدیریت صحیح تغذیه و واکسیناسیون به موقع دو راه اصلی و اساسی و کاربردی برای پیشگیری از بروز پرخوری در گوسفند و بز هستند.

1- انتقال گله از مراتع فقیر به مراتع غنی به‌تدریج صورت گیرد (حدود یک هفته)

2- در پرواربندی بخش کنسانتره به‌تدریج به جیره اضافه شود (عادت‌پذیری در 14 روز)

3- واکسیناسیون میش­‌ها در اواخر ماه چهارم آبستنی، واکسیناسیون بره و بزغاله­‌های متولد شده از مادران واکسینه در چهار هفتگی و تکرار آن در دو ماهگی

4- واکسیناسیون برای بره­‌های پرواری قبل از شروع پروار و واکسیناسیون تمامی دام­‌های بالغ یک بار در سال.

مقدار دز مصرفی برای بره و بزغاله‌­ها 2 میلی­لیتر (سی سی) و گوسفند و بز بالغ 3 میلی­ لیتر به صورت زیر جلدی در ناحیه پشت کتف ترزیق شود.

اما برای درمان می­توان از خوراندن یک ماده ضد اسید مثل بیکربنات سدیم و استفاده از مواد ضد نفخ و ترزیق عضلانی ویتامین B1، و استفاده ازآنتی توکسین هایC,D براساس دستور العمل پیشنهادی و اگر برای درمان از آنتی­ بیوتیک استفاده شده است، توصیه می­‌شود بعد از آن جهت تحریک جمعیت میکروبی دستگاه گوارش از پروبیوتیک استفاده شود.

زهرا محبوبی_دانشجوی دکترای تغذیه دام