در سایه موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا، تحقق سرمایه‌گذاری خارجی در ایران تا چه اندازه محتمل است؟

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که حصول توافق میان تهران و واشنگتن می‌تواند فرصت‌های بی‌نظیری برای اقتصاد ایران فراهم کند و سیل سرمایه‌های خارجی را به سمت کشور سرازیر نماید.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ اما دکتر شاهرخ شجری، تحلیل‌گر مسائل اقتصادی، در این مقاله به این سوال کلیدی پاسخ می‌دهد: آیا تنها موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا برای تحقق حجم عظیم ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری خارجی در ایران کافی است؟ یا چالش‌های عمیق‌تری در ساختار داخلی اقتصاد کشور وجود دارد که حتی با حل‌وفصل مسائل خارجی، همچنان سد راه اصلی باقی خواهند ماند؟

سرمایه‌گذاری خارجی: ارقام و انتظارات

سرمایه‌گذاری خارجی به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه، می‌تواند نیروی محرکه قدرتمندی برای رشد اقتصادی، انتقال فناوری، و نوسازی زیرساخت‌ها باشد.

کارشناسان اقتصادی، پتانسیل سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را بسیار بالا ارزیابی کرده و با اشاره به ظرفیت‌های کشور، ارقامی خیره‌کننده از ۵۰۰ میلیارد دلار تا ۲۵۰۰ میلیارد دلار را مطرح کرده‌اند.

این ارقام نشان‌دهنده عطش اقتصاد ایران برای جذب سرمایه و همچنین ظرفیت‌های بالقوه موجود است که با بهبود روابط خارجی، به‌ویژه پس از موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا، انتظار می‌رود محقق شوند.

چالش‌های پنهان: موانع داخلی سد راه سرمایه‌گذاری خارجی

با این حال، واقعیت‌های تلخ اقتصاد داخلی ایران، چالش‌های بزرگی را پیش روی این رویا قرار می‌دهند. مشکلاتی ریشه‌دار که حتی با موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا نیز خودبه‌خود حل نخواهند شد و در واقع، گره اصلی جذب سرمایه خارجی محسوب می‌شوند. مهم‌ترین این موانع عبارتند از:

-کسری بودجه ساختاری و رو به رشد: تحلیل آمار رسمی نشان می‌دهد کسری بودجه ایران در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده و پیش‌بینی‌ها برای سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ ارقام بسیار بالایی (حدود ۵۷۷ تا ۵۸۰ همت) را نشان می‌دهد. این کسری عمدتاً ناشی از بودجه‌ریزی غیرشفاف، وابستگی به درآمدهای نفتی و پیش‌بینی‌های غیرواقعی است. این وضعیت، ثبات اقتصاد کلان را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

-نظام ارزی بی‌ثبات و کاهش ارزش پول ملی: نوسانات شدید نرخ ارز، کاهش مداوم ارزش پول ملی و وجود نرخ‌های چندگانه ارز، محیط اقتصادی را برای سرمایه‌گذار خارجی به شدت ناپایدار و غیرقابل پیش‌بینی می‌کند.

- ریسک‌های سیاسی و اقتصادی داخلی: عدم ثبات در سیاست‌گذاری‌ها، تغییرات ناگهانی قوانین، و فضای نامطمئن کسب‌وکار به دلیل مسائل داخلی و خارجی، اعتماد سرمایه‌گذاران را از بین می‌برد.

- زیرساخت‌های ناکافی: کمبودها در زیرساخت‌های فیزیکی (مانند حمل‌ونقل و انرژی) و زیرساخت‌های قانونی و نهادی، اجرای پروژه‌های بزرگ را دشوار می‌سازد.

این عوامل داخلی، فارغ از نتیجه مذاکرات با آمریکا، مانع اصلی ورود و فعالیت سرمایه‌گذاری خارجی در ایران هستند و نمی‌توان صرفاً با امید به گشایش خارجی، از کنار آن‌ها عبور کرد.

نقش موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا: امیدواری کافی نیست!

موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا بی‌شک فضایی مثبت ایجاد کرده و می‌تواند موانع بیرونی مانند تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای را کاهش دهد یا برطرف کند. این موفقیت، پنجره‌ای از امید را برای جذب سرمایه خارجی باز می‌کند و سیگنالی مثبت به جامعه بین‌المللی می‌فرستد که ایران آماده تعامل بیشتر است.

اما صرفاً رفع تحریم‌ها یا بهبود نسبی روابط خارجی، مشکلات ساختاری کسری بودجه، بی‌ثباتی ارزی، و ریسک‌های سیاسی داخلی را حل نمی‌کند. سرمایه‌گذار خارجی علاوه بر رفع موانع خارجی، به دنبال محیطی باثبات، شفاف، دارای چارچوب قانونی مشخص و قابل پیش‌بینی در داخل کشور مقصد است که این امر نیازمند اصلاحات عمیق داخلی است.

راهکارهای کلیدی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی (فراتر از دیپلماسی خارجی)

برای اینکه رویای جذب حجم قابل توجهی سرمایه گذاری خارجی در ایران به واقعیت بپیوندد، مجموعه‌ای از اصلاحات بنیادی و شجاعانه ضروری است.

این اقدامات نه تنها در صورت موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا اهمیت مضاعف می‌یابند و فرصت‌های ایجاد شده را قابل استفاده می‌کنند، بلکه حتی بدون آن نیز برای سلامت و پایداری اقتصاد داخلی حیاتی هستند:

- اصلاح نظام بودجه‌ریزی: افزایش شفافیت، حذف ارقام غیرواقعی فرابودجه‌ای و منطقی کردن پیش‌بینی درآمدها (به ویژه نفت) برای کنترل پایدار کسری بودجه.

- ثبات‌بخشی به بازار ارز: اتخاذ سیاست‌های ارزی پایدار، ایجاد بازار ارز شفاف و تک‌نرخی برای حذف نوسانات مخرب و بازگرداندن اعتماد به پول ملی.

- تقویت دیپلماسی اقتصادی و ایجاد ثبات سیاسی داخلی: اتخاذ تصمیمات منطقی در روابط خارجی بر اساس حداکثرسازی منافع ملی و ایجاد فضای سیاسی قابل پیش‌بینی و باثبات در داخل برای کاهش ریسک درک شده توسط سرمایه‌گذاران.

- بهبود محیط کسب‌وکار و زیرساخت‌ها: تسهیل قوانین و مقررات، کاهش بوروکراسی، مبارزه با فساد، و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فیزیکی و قانونی برای تسهیل فعالیت اقتصادی.

- ارائه مشوق‌ها و تسهیلات هدفمند: ایجاد بسترهای قانونی و مالی جذاب، تضمین حقوق سرمایه‌گذاران، و ارائه مشوق‌های متناسب با اولویت‌های توسعه‌ای کشور.

کلید واقعی در داخل است

موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا می‌تواند نقطه آغازی امیدوارکننده برای بهبود جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی باشد و پنجره‌ای رو به فرصت‌های جدید باز کند، اما به تنهایی کافی نیست.

تحقق واقعی سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و استفاده از پتانسیل‌های عظیم کشور، در نهایت مشروط به اجرای اصلاحات بنیادی و شجاعانه در سیاست‌های اقتصادی، مالی و حتی ساختار حکمرانی داخلی است.

این تحولات نیازمند عزم جدی سیاستمداران و همکاری مؤثر با جامعه بین‌المللی است تا فضایی امن، پایدار، شفاف و قابل پیش‌بینی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی فراهم شود.

تنها در سایه این اصلاحات ریشه‌ای است که می‌توان به شکوفایی اقتصاد ایران از طریق جذب و حفظ سرمایه‌های خارجی امیدوار بود، نه صرفاً با تکیه بر نتیجه یک دور مذاکره خارجی.