تعرفه‌های ترامپ و شکل‌گیری الگوهای جدید در هندسه تجارت کشاورزی
سیاست‌های تعرفه‌ای دونالد ترامپ در بخش کشاورزی، نقشه تجارت جهانی را دگرگون کرده است. از گوشت گاو تا غلات و دانه‌های روغنی
تغییرات اخیر در سیاست‌های تجاری، تعرفه‌های کشاورزی ایالات متحده را در مرکز تحولات بازار جهانی قرار داده است. از گوشت گاو گرفته تا غلات و دانه‌های روغنی، تعرفه‌ها و توافق‌نامه‌های جدید، شیوه انعقاد قراردادها و مسیر انتقال محصولات کشاورزی را تغییر داده‌اند.
اخبار سبز کشاورزی؛ این تحولات چالش‌ها و فرصت‌هایی را برای کشاورزان آمریکایی و خریداران جهانی ایجاد کرده است. در حالی که جنگ تجاری بین ایالات متحده و کشورهای مختلف کاهش یافته، نبرد اقتصادی با چین در حال شدت گرفتن است.
حدود ۱۵ درصد از صادرات کشاورزی آمریکا در سال ۲۰۲۴ روانه چین شد، اما در واکنش به افزایش تعرفه‌های ایالات متحده، پکن نیز موانع وارداتی خود را تا ۹۹ درصد افزایش داد و در برخی موارد محدودیت‌های کامل بر واردات کشاورزی اعمال کرد.
بیشتر بخوانید: «فارماگدون» چالش ترامپیسم در رقابت جهانی کشاورزان آمریکایی
در نتیجه، تأمین مواد غذایی از آمریکا برای بازار چین دیگر سودآور نیست. در جنگ تجاری نخست ترامپ، چین به‌طور هدفمند بر محصولات کشاورزی آمریکا متمرکز شد، چراکه بیشترین آسیب به پایگاه رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه وارد می‌شد. در نتیجه اقدامات تلافی‌جویانه چین، صادرات مواد غذایی آمریکا به این کشور بیش از ۲۵.۷ میلیارد دلار کاهش یافت.
اما اکنون چین آماده‌تر از گذشته است؛ با تقویت تولید داخلی و تکیه بر تأمین‌کنندگان جدید در آمریکای جنوبی و لاتین، به دنبال کاهش وابستگی به محصولات آمریکاست.
این احتمال نیز وجود دارد که چین و اتحادیه اروپا در برابر سیاست‌های تعرفه‌ای جدید ایالات متحده، به همکاری نزدیک‌تری برسند.
تأثیرات کلان اقتصادی تعرفه‌ها
کارشناسان تخمین می‌زنند ساختار فعلی تعرفه‌های آمریکا می‌تواند حجم تجارت جهانی کشاورزی را تا ۴.۷ درصد کاهش دهد. چنین افتی موجب اختلال در زنجیره‌های تأمین، کاهش نیاز به حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی، افت درآمد کشاورزان و عقب‌نشینی اقتصادهای روستایی می‌شود.
در صورتی که شرکای تجاری واکنش مشابهی نشان دهند، تولید ناخالص داخلی آمریکا بیش از یک درصد کاهش خواهد یافت. این شرایط، علاوه بر فشار اقتصادی، موجب افزایش نااطمینانی و تغییر الگوهای کاشت و صادرات می‌شود.
کشاورزان اکنون در حال بازنگری در تصمیمات تولید هستند تا محصولاتی را انتخاب کنند که ریسک صادرات کمتری داشته باشند.
خریداران بین‌المللی نیز برای مقابله با افزایش هزینه‌ها و اختلال عرضه، استراتژی‌های خود را تغییر داده‌اند. بنابراین، دشوارترین چالش برای بخش کشاورزی، نه خود تعرفه‌ها، بلکه غیرقابل پیش‌بینی بودن تغییرات سیاستی است.
فشار بر تجارت جهانی گوشت گاو
تعرفه‌های جدید آمریکا بر واردات گوشت گاو برزیلی، جریان زنجیره‌های تأمین را بازترسیم کرده است. ایالات متحده واردات خود را کاهش داده و کشورهایی مانند مکزیک و استرالیا در حال پر کردن این شکاف هستند.
برزیل نیز با جذب بازارهای جدید و توسعه صادرات به چین، موقعیت خود را در تجارت جهانی تقویت کرده است. با وجود تعرفه‌های آمریکا، انتظار می‌رود صادرات گوشت گاو برزیل در سال جاری ۷.۵ درصد افزایش یابد و به بیش از سه میلیون تن برسد.
از سوی دیگر، برخی کشورها ممکن است به عنوان واسطه صادراتی عمل کنند؛ به‌طوری‌که گوشت گاو برزیلی را وارد کرده و مجدداً با برچسب متفاوت به بازار آمریکا برگردانند. این الگو نه‌تنها فشار بر تولیدکنندگان آمریکایی را افزایش می‌دهد، بلکه رقابت جدیدی میان تأمین‌کنندگان جهانی نیز ایجاد می‌کند.
رونق تجارت غلات و دانه‌های روغنی
در حالی که واردات گوشت با موانع روبرو شده، صادرات غلات و دانه‌های روغنی آمریکا رونق گرفته است. توافق‌نامه‌های جدید با کشورهای جنوب‌شرقی آسیا، بازار تازه‌ای برای تولیدکنندگان آمریکایی گشوده است.
کشورهایی مانند اندونزی و بنگلادش واردات غلات دامی از آمریکا را افزایش داده‌اند و کشورهایی چون ویتنام و فیلیپین نیز در پی قراردادهای مشابه‌اند. این منطقه حدود ۳۰ درصد بازار جهانی غلات را در اختیار دارد و افزایش جمعیت و رشد درآمد، تقاضای پایدار ایجاد کرده است.
در فصل کشاورزی ۲۰۲۴-۲۰۲۵، چین با تولید ۱۴۰ میلیون تن گندم در صدر جهان قرار گرفت، پس از آن اتحادیه اروپا (۱۲۲ میلیون تن) و هند (۱۱۳ میلیون تن) جای دارند. در عین حال، آمریکا با ۳۷۸ میلیون تن تولید ذرت، بزرگترین صادرکننده جهان باقی مانده است. تغییرات تعرفه‌ای ترامپ می‌تواند ثبات این بازار را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد.
تمرکز بالای تولید غلات در چند کشور اصلی، خطرات سیستماتیک تجارت جهانی را افزایش می‌دهد. در صورت اعمال سیاست‌های حمایت‌گرایانه از سوی ایالات متحده، تأمین‌کنندگان جایگزین قادر نخواهند بود شکاف عرضه را پر کنند که خود موجب نوسان شدید قیمت و کمبود می‌شود.
پیامدهای ژئوپلیتیکی و آینده تجارت کشاورزی
از سال ۲۰۱۸ و آغاز جنگ تعرفه‌ای آمریکا و چین، تنش‌های تجاری در کشاورزی افزایش یافته است. این روند با حمله روسیه به اوکراین، بحران‌های خاورمیانه و بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت، شدت بیشتری گرفته است.
اعمال تعرفه‌های ۵۰ درصدی بر گوشت گاو برزیل، تقاضا را به مکزیک و استرالیا منتقل کرده، و برزیل نیز برای جبران زیان‌ها، بازارهای جدیدی در آسیا و آمریکای لاتین یافته است.
همزمان، جنگ روسیه و اوکراین قیمت جهانی گندم را ۲ درصد نسبت به پیش از ۲۰۲۲ افزایش داده است. این وضعیت باعث تغییر در ائتلاف‌های تجاری شده و کشورها به سمت «ائتلاف با دوستان» (Friendshoring) حرکت می‌کنند؛ مسیری که بر اتحادهای ژئوپلیتیکی و بلوک‌های منطقه‌ای مانند آسه‌آن، شانگهای، بریکس و نفتا استوار است.
در چنین شرایطی، هندسه تجارت جهانی کشاورزی در حال تغییر فورماسیون است و کشورهایی مانند ایران، که با ۲۵ میلیون تن واردات سالانه وابستگی قابل توجهی به بازار جهانی دارند، باید این تحولات را با دقت راهبردی رصد کنند.
جمع‌بندی
کشاورزی تنها تأمین‌کننده غذا نیست، بلکه پیشران اقتصاد جهانی است. در دوران جدید، تعرفه‌ها، جنگ‌های تجاری و تغییرات ژئوپلیتیکی، ساختار سنتی تجارت کشاورزی را متحول کرده‌اند. اکنون رقابت جهانی بیش از هر زمان دیگری به سیاست‌های تعرفه‌ای و دیپلماسی اقتصادی وابسته است.
بازتعریف این هندسه تجاری، به معنای جابه‌جایی مراکز قدرت اقتصادی و تغییر الگوی همکاری در امنیت غذایی جهانی است؛ روندی که احتمالاً در سال‌های آینده نقش تعیین‌کننده‌ای در سیاست و اقتصاد خواهد داشت.
