آیا برنج ارزان میشود یا فقط خبرش پخش میشود؟ بازار در گرو وعدههای تکراری
آغاز توزیع برنج هندی، مسئولان از کاهش چشمگیر قیمتها میگویند؛ اما تجربه بازار نشان میدهد فاصله وعده تا واقعیت هنوز زیاد است
اظهارات رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی از شروع توزیع گسترده برنج هندی، بار دیگر امید کاهش قیمت را به بازار تزریق کرده است. وعدههایی که میگوید با تداوم عرضه، قیمت برای مصرفکننده نهایی باید به کیلویی ۱۲۹ هزار تومان برسد. اما بازار برنج، بازاری نیست که با یک خبر آرام شود. سابقه ماههای اخیر نشان میدهد هر «شروع توزیع» بیشتر شبیه یک مسکن کوتاهمدت بوده تا یک درمان پایدار.
اختلاف قیمت؛ جایی که اعتماد مصرفکننده میریزد
اخبار سبز کشاورزی به نقل از ایرنا؛وقتی قیمت مصوب ۱۲۹ هزار تومان است اما در بازار آزاد تا ۱۷۰ هزار تومان معامله میشود، مشکل فقط کمبود کالا نیست؛ مسأله اصلی ضعف نظارت و شکاف جدی میان سیاستگذاری و اجراست. خردهفروشان مجاز به ۱۲ درصد سود هستند، اما در عمل این عدد اغلب روی کاغذ میماند. نتیجه؟ مصرفکنندهای که نه به نرخ مصوب اعتماد دارد و نه به وعده کاهش قیمت در «هفته آینده».
سهمیهبندی؛ کنترل بازار است یا بازتولید رانت؟
اختصاص سهمیههای یکتنی به خردهفروشان و سقف ۱۰ تنی برای بنکداران، در ظاهر اقدامی برای مهار التهاب است. اما تجربه نشان داده سهمیهبندی، اگر با شفافیت و نظارت واقعی همراه نباشد، بیشتر به بازتوزیع رانت منجر میشود تا تنظیم بازار. الزام به ثبت تراکنشها اگرچه قدم مثبتی است، اما کافی نیست؛ زیرا بازار برنج سالهاست راههای دور زدن سامانهها را خوب بلد است.
حذف ارز ترجیحی؛ تصمیم درست اما اجرای پرهزینه
خروج برنج از فهرست ارز ترجیحی، از نظر اقتصادی تصمیمی قابل دفاع بود؛ اما اجرای آن بدون آمادهسازی بازار، شوک قیمتی شدیدی به مصرفکننده وارد کرد. جهش قیمت از ۵۰ هزار تومان به بالای ۱۵۰ هزار تومان، بیش از آنکه ناشی از منطق بازار باشد، نتیجه خلأ سیاستهای جبرانی و ضعف مدیریت گذار بود.
غیبت برنج پاکستانی؛ موتور پنهان گرانی
آنچه کمتر در تیترها دیده میشود، نقش کلیدی کمبود برنج پاکستانی است. این محصول، رقیب مستقیم برنج ایرانی محسوب میشود و نبود آن، تقاضا را به سمت برنج داخلی هل داده است. نتیجه روشن است: برنج هاشمی که تا ۳۱۰ هزار تومان بود، حالا به ۳۷۰ هزار تومان رسیده و حتی ارقام پرمحصول هم از مرز ۲۲۰ هزار تومان عبور کردهاند.
اگر توزیع برنج هندی و پاکستانی بهطور واقعی، مستمر و شفاف انجام شود، کاهش قیمت ممکن است؛ اما نه معجزهآسا و نه فوری. بازار بیش از وعده، به اعتماد نیاز دارد. اعتمادی که فقط با ثبات عرضه، نظارت مؤثر و صداقت در اعلام قیمتها برمیگردد؛ نه با تکرار جمله آشنای «از هفته آینده ارزان میشود».
