مسئولیت اجتماعی در حفظ محیط‌زیست
کافی است به دیوارغارهایی که روزگاری با بیرون راندن حیوانات از آن، سکونت‌گاه‌های بشر بوده و نشانه‌های زندگی انسان در هزاران سال قبل آنها بنگریم و آثاری از تیغه، دشنه و تبر و کمان و ... ببینیم که در آن سوی‌تر دیواره غار، شاخ، جمجمه‌گوزن، گاو و گورخر و بعدها پوست شیر و پلنگ به دیواره غارها نقاشی و ... روی هم تلنبار شد. یعنی که حیوانات از دست آدمیان اولیه هم آرامش نداشتند.
اخبار سبز کشاورزی؛ این شواهد نشان می‌دهد حداقل از زمانی که انسان به دنبال سقفی برای زندگی بود و آتش را مورد استفاده قرار می‌داد تا اکنون، در حال تجاوز به محیط‌زیست و نادیده‌گرفتن حقوق حیوانات است.
هجوم آدمیان به زیستگاه زندگی وحوش، پرندگان و چرندگان موجب شده تا انسان، تمام زمین و اقلیم و کوه و دشت را از آن خود بداند و هر نوع حیوان، پرنده و خزنده را برماند. و براند و سر به نیست کند؛ یا اینکه در راستای سدجوع و کیف و کوک، آنها را رام نماید.
این نزاع و جنایت علیه محیط‌زیست(که بیشتر از جنایت علیه بشریت) قرن‌ها است به بهانه حفظ امنیت انسان، حمله حیوانات خطرناک و ... ادامه داشته است و تقابل انسان مجهز به سلاح و حیوان بی‌دفاع، موجب شده تا محیط‌زیست و پناهگاه حیوانات روز به روز کوچک‌تر و ناامن‌تر شود.حیوانات بی‌پناه عقب عقب رفته از مناطق سرسبز، از جنگل‌ها کوه‌ها، دریاها و ... تا ناکجا آباد بی‌آب و علف و غذا رانده شوند تا انسان صاحب محیط‌زیست پس گرفته شده از حیوانات باشد.
باورکردنی نیست که تصور کنیم تهران، ایران و جهان، سرزمین تولد و رشد گیاهان، جانوران، پرندگان، چرندگان، خزندگان و ... بوده و درنهایت انسان در کنار آنها یکی از سهم‌بران محیط‌زیست به حساب می‌آمده است که به مدد هوش سرشار، زبان،کلام، محاسبات،پیش‌بینی‌ها و فریب‌کاری‌هایش برای دیگر همسایگان و هم‌زیستان در کره خاکی-آبی توطئه کرده و تله گذاشته و به مرور در زمین و زمان عرصه را بر دیگر حیوانات تنگ کرده و آنها را به عقب رانده یا مطیع و فرمانبردار خود کرده است.
40 هزار هکتار برای حفظ نژاد قوچ، آن هم قوچ ارمنی!
این ضجه‌های حسابگرانه که نسل یوزپلنگ آسیایی، خرس افریقایی و پلنگ سیبری، پلنگ و یوزپلنگ ایرانی، ببر مالایایی، شتر دوکوهانه و قوچ‌ارمنی، گوزن زرد و ... در حال انقراض است و درنهایت یک جفت آن را در یک حصار در پارک پردیسان به اسارت بگیریم تا زایش کنند و دوباره نسل آنها مانند انسان رویش و پویش کند تا حدی ریاکارانه است.
می‌گویند در نخستین جلسه شورای عالی محیط‌زیست در دولت احمدی‌نژاد که تازه رئیس‌جمهور شده بود(فاطمه واعظ‌جوادی، رئیس سازمان محیط‌زیست) طرحی برای اضافه شدن مناطق حفاظت‌شده در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه برای زیستگاه قوچ ارمنی به میزان 40 هزار هکتار در حضور رئیس‌جمهور مطرح و درخواست زمین شد.
رئیس‌جمهور آن‌روز(که تحصیلاتش، برعکس رئیس‌جمهور امروز، کمی واقعی‌تر بود) پس از شنیدن حرف‌های کارشناسی در جلسه با تعجب و نوعی اعتراض پرسید:
40 هزار هکتار، برای قوچ، آن هم ارمنی؟
درنهایت موافقت کرد 400 هکتار زمین با سیم خاردار محصور شده و قوچ‌ها تعلیف شوند و الباقی برای سکونت مردم در نظر گرفته شود که باز هم تاییدی بر عقب‌راندن حیوانات و هجوم انسان به خانه ملکی آنها بود.
متاسفانه آن روز روسای سازمان‌های ذی‌ربط و استادان دانشگاه‌ها و محققان که در مقابل رئیس‌جمهور نشسته بودند؛ نتوانستند وی را قانع و توجیه کنند که مسئله، تنها زنده ماندن قوچ ارمنی یا دیگر حیوانات در حصار و تولیدمثل آنها در باغات پارک‌وحش و مناطق حصارکشی شده نیست؛ مسئله این است که اگر حیوانات نتوانند در طبیعت به روش آزاد(مانند انسان) زندگی و رشد کنند و براساس قانون تنازع‌بقا حیات و ممات خود را مدیریت نمایند، یعنی اینکه حال آن سرزمین و اقلیم خراب است و معنی و مفهوم آن خشکی‌ها، هجوم گرد و غبارها، افزایش و ذرات کوچک‌تر از 5/2 میکرون در شهرها و زیاد شدن گرد و غبار و هجوم در چشم‌ها، بینی و حلق انسان، یعنی درگیر شدن با سرطان‌خون و ده‌ها بیماری دیگر و اختصاص بودجه‌های عظیم برای درمان است درحالی که می‌توان خردمندانه به بستر توسعه محیط‌زیست فکر کرد.
وجدان آگاه مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها
خوشبختانه مدتی است که برخی سازمان‌ها، بانک‌ها و ازجمله صندوق بیمه کشاورزی به‌عنوان یک مسئولیت اجتماعی ورود پیدا کرده و با فرهنگ‌سازی و اینکه باید با حیوانات مهربان باشیم و آنها را با خشونت از محیط زندگی خود نرانیم، سعی در ترویج فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست و جانوران آن دارند. صندوق بیمه کشاورزی از امسال به‌طور جدی مزارع کشاورزی را در مقابل هجوم حیوانات‌وحشی و بروز خسارت، بیمه می‌کند(بدون آن که کشاورز مبلغی پرداخت کند) و خسارت آنها را مشروط‌بر اینکه به آن حیوان حمله نشود و از پای در نیاید؛ پرداخت می‌کند و موجب می‌شود تا کشاورز روستایی با اسلحه به حیوانات حمله نکند.
بانک‌ها نیز که هر کدام سرفصل مسئولیت اجتماعی را در فهرست خدمات خود دارند؛ اخیراً حرکت‌هایی را آغاز کرده‌اند و بانک پاسارگاد پیشگام این حرکت است.
انسان باید بپذیرد که تا اکنون به حقوق سایر حیوانات تجاوز کرده و برای استراحت، آرامش، آسایش و تولید غذا کمر به قتل و نابودی حیوانات بسته است. شاید امروز زمانی برای عذرخواهی و جبران گذشته باشد. هنوز هم دیر نشده است.
سرمقاله ماهنامه دام و کشت و صنعت – شماره ۲۸۵ – فروردین ۱۴۰۳
