چرا تخم‌مرغ ۲۵۰ هزار تومانی شد؟ ریشه جهش ۶۰ درصدی قیمت و شکاف مصوب تا مصرف در بازار نهاده و توزیع
با وجود وعده دولت برای تثبیت قیمت، چرا بهای شانه تخم‌مرغ از مرداد تا امروز ۶۰% افزایش یافت و به ۲۵۰ هزار تومان رسید؟
تصور کنید برای خرید ساده‌ترین و پرمصرف‌ترین پروتئین به سوپرمارکت رفته‌اید، اما با یک شوک جدی روبه‌رو می‌شوید: شانه تخم‌مرغ ۲۵۰ هزار تومانی! این افزایش قیمت، در حالی اتفاق افتاده که وزارت جهاد کشاورزی وعده داده بود نرخ مصوب تا پایان سال تغییر نکند.
اخبار سبز کشاورزی؛ واقعیت تلخ این است که در سایه این وعده‌ها، قیمت این کالای اساسی در بازار آزاد طی دو ماه گذشته، جهشی حدود ۶۰ درصدی را تجربه کرده است.
به گفته فعالان بازار، این صعود خیره‌کننده، نه یک نوسان فصلی، بلکه حاصل یک شکاف عمیق و مزمن است؛ شکاف میان «قیمت مصوب تخم‌مرغ» تعیین شده روی کاغذ، «هزینه واقعی تولید» مرغدار و «ضعف نظارت» بر شبکه توزیع.
واقعی‌سازی از جیب مشتری؛ گناه خرده‌فروش چیست؟
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که از تابستان تا امروز، بهای یک کارتن ۶ شانه‌ای (۳۰ عددی) از حدود ۷۰۰ هزار تومان به مرز ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده است. این افزایش به وضوح بر قیمت خرده‌فروشی اثر گذاشته، به طوری که قیمت هر شانه برای مصرف‌کننده نهایی بین ۱۲۰ تا ۲۵۰ هزار تومان متغیر است.
این افزایش لحظه‌ای، حتی صدای خرده‌فروشان را هم درآورده است. یک سوپرمارکت‌دار می‌پرسد: «بر فرض در هر شانه ۵ تخم‌مرغ هم شکسته باشد، چقدر باید به باقی تخم‌مرغ‌ها اضافه کنم تا ضررم جبران شود؟ چرا باید این فشار به مشتری و مردم تحمیل شود؟» این نقل قول نشان می‌دهد که جهش قیمت تخم‌مرغ نه تنها مصرف‌کننده، بلکه فروشنده را نیز درگیر فرآیند «واقعی‌سازی قیمت» کرده است.
شکاف بزرگ «مصوب تا مصرف»: واسطه‌ها چه نقشی دارند؟
دبیرکل فدراسیون طیور، فرزاد طلاکش، ماه‌هاست هشدار می‌دهد که تداوم فروش زیر قیمت تمام‌شده، تولیدکننده را ورشکسته کرده و در نهایت به موج‌های پرصدای قیمتی می‌انجامد. مشکل کجاست؟
در حال حاضر، قیمت مصوب هر کیلو تخم‌مرغ درب مرغداری (بر اساس اعلام ستاد تنظیم بازار) حدود ۷۷ هزار تومان است. اما وقتی شانه ۳۰ تایی (حدود ۱.۵ تا ۱.۸ کیلو) به قیمت ۲۵۰ هزار تومان روی قفسه می‌رسد، هر کیلو برای مصرف‌کننده حدود ۱۲۸ تا ۱۶۷ هزار تومان تمام می‌شود.
این فاصله محسوس، حاصل جمع هزینه‌های قانونی (حمل‌ونقل، بسته‌بندی، مالیات) و سود حلقه‌های میانی و واسطه‌گری‌ها است. طلاکش حتی پیشنهاد کرده بود تا با درج هم‌زمان «نرخ تولیدکننده و نرخ مصرف‌کننده» روی بسته‌ها، این شکاف مصوب تا مصرف شفاف‌سازی شود و دست واسطه‌های سودجو کوتاه گردد.
ریشه‌های سه‌گانه جهش قیمت تخم‌مرغ
دلایل اصلی که بازار را از مردادماه تاکنون به سمت این صعود ۶۰ درصدی سوق داده، چندوجهی هستند:
-
بحران نهاده‌ها و تورم تولید: تورم عمومی، رشد هزینه کارگر، افزایش هزینه سرمایه در گردش و مهم‌تر از همه، تنش‌های تأمین و توزیع نهاده‌های دامی، ریسک تولید را به شدت بالا برده است.
-
رشد مصرف فصلی: در نیمه دوم سال، با بازگشایی مدارس و رونق صنوف مصرف‌کننده تخم‌مرغ، تقاضا افزایش می‌یابد؛ اگر خرید حمایتی یا تأمین نهاده به موقع نباشد، بازار به سمت «تعادل گران‌تر» می‌لغزد.
-
ناکامی در نظارت بر توزیع: عدم رصد میدانی و ضعف در برخورد با عرضه‌کنندگان بالاتر از سقف، باعث شده که تثبیت «قیمت مصوب» توسط دولت، عملاً در بازار بی‌اثر شود.
چشم‌انداز بازار: راهکار بازگشت آرامش چیست؟
پیام دولت «تثبیت قیمت» است، اما تحقق این وعده نیازمند سه اقدام حیاتی است:
-
تضمین جریان نهاده: کاهش ریسک مرغدار با تضمین تأمین به‌موقع و کافی نهاده‌های دامی برای پیش‌بینی‌پذیر شدن تولید.
-
شفاف‌سازی توزیع: اجرای طرح درج دو نرخ (تولید و مصرف) برای کوچک‌تر کردن شکاف «مصوب تا مصرف».
-
انضباط نظارتی قوی: اجرای سخت‌گیرانه سقف‌های قیمتی و برخورد قاطع با سودجویان در شبکه توزیع تخم‌مرغ.
بدون اصلاح بسترهای هزینه‌ای و نظارتی، واقعی‌سازی قیمت تخم‌مرغ فقط به معنای جابه‌جایی تابلوی قیمت خواهد بود، نه حفظ تولید و آرامش بازار. در غیر این صورت، مصرف‌کننده همچنان قربانی پارادوکس قیمت‌گذاری خواهد ماند.
