وقتی تاریخ دامپزشکی جلوتر از مدیران امروز بود!
بازخوانی هشدار دکتر رضا کسروی درباره سقوط علمی و مدیریتی در نظام دامپزشکی کشور
در بازخوانی سخنان دکتر رضا کسروی حقیقت تلخی آشکار میشود: وقتی دامپزشکی ایران در ۱۲۸۵ از بیماریهای دامی مینوشت، امروز مدیرانش از اطلاعرسانی درباره همان بیماریها ناتواناند
در روزگاری که نخستین نشریه علمی ایران، «فلاحت مظفری»، در سال ۱۲۸۵ شمسی درباره بیماریهای دامی، مقالههای دقیق و آموزشی منتشر میکرد، امروز نهادهای رسمی دامپزشکی کشور حتی از اطلاعرسانی شفاف درباره همان بیماریها ناتواناند.
اخبار سبز کشاورزی؛ این مقایسه تلخ را دکتر رضا کسروی، عضو جامعه دامپزشکان و مشاور رئیس سازمان دامپزشکی، مطرح کرده است؛ کسی که با استناد به منابع ۱۲۰ سال پیش، بیپرده از «بیدولتی علمی» و «فراموشی تاریخی» در نظام دامپزشکی کشور سخن میگوید.
«قدردانی از مدیران شایسته، گلایه از نهادهای ناکارآمد»
کسروی در آغاز سخنان خود ضمن قدردانی از دکتر قمصری و دکتر مطلبی به عنوان مدیران شایسته در عرصه دامپزشکی، با صراحت گفت که مؤسسه رازی و ریاست سازمان دامپزشکی کشور، شایستگی لازم را ندارند.
او افزود:«ما از تاریخ خود درس نگرفتهایم، و ملتی که تاریخش را نمیداند، ناچار است آن را تکرار کند.»
بازگشت به «فلاحت مظفری»؛ میراث فراموششده علم ایرانی
کسروی در ادامه برای اثبات سخنانش به یکی از کهنترین منابع علمی ایران اشاره کرد: مجله «فلاحت مظفری»، نخستین مجله علمی کشور که در سال ۱۹۰۶ میلادی (۱۲۸۵ شمسی) به همت میرزا حسنخان فخیمالسلطنه، نخستین وزیر کشاورزی ایران، و با حمایت غلامرضا خان شاهسون اینانلو (شهابالملک و آصفالدوله) منتشر میشد .نویسنده مقالات آن نیز میرزا مهدیخان، مدیر نخستین دانشکده فلاحت ایران بود. در شماره هشتم این مجله، مقالهای با عنوان «امراض حیوانات اهلی (طبقه)» چاپ شد که در آن، توصیف دقیق و علمی از بیماری تب برفکی آمده است؛ توصیفی که با معیارهای امروزین علم دامپزشکی نیز هماهنگی دارد.
علم ۱۲۰ سال پیش؛ اصولیتر از مدیریت امروز
در بخشی از مقاله آمده است:«در صورتی که در طویله یا مرتعی یا آبشخوری و یا در محل خرید و فروش حیوانات، گاوی مبتلا به این مرض شد، سایر گاوها نیز در صورت استعداد مجازی، مبتلا خواهند شد... و چنین نیست حیوانی که یک مرتبه مبتلا شد دیگر مبتلا نشود، بلکه ممکن است پس از خوب شدن دوباره مرض عود کند.»
این جملات، نشانگر درک عمیق نویسندگان آن دوران از ماهیت واگیری، ایمنی و چرخه انتقال بیماریها است؛ دانشی که امروز نیز اساس پیشگیری از اپیدمیها به شمار میرود.
کسروی در واکنش به این مقایسه گفت:«۱۲۰ سال پیش، در زمانی که مردم لخت و پابرهنه بودند، برای افزایش آگاهی عمومی چنین اطلاعاتی منتشر میشد؛ اما امروز مسئولان ما از دادن اطلاعات به مردم خودداری میکنند. با تأسف باید گفت ما در بیدولتی به سر میبریم.»
جزئیات علمی در متنی از عصر قاجار
در بخش دیگری از مقاله تاریخی آمده است:«علامت مرض در ابتدا تب، بیاشتهایی، لرز، کمشیری، خشکی دهان و سختی در راه رفتن است. در روز دوم و سوم بثورات در دهان، پوزه و سمها ظاهر میشود و لعاب از دهان حیوان جاری میگردد... دوام این مرض در هر حیوان از ۱۵ تا ۱۸ روز است.»
همچنین درباره پراکندگی جغرافیایی بیماری ذکر شده است:«از جمله امراض مسریه که عموماً عارض حیوانات اهلی، بهویژه گاو، میشود و در محلات تهران و گیلان و مازندران بسیار است، مرض طبقه میباشد.»
از «فلاحت مظفری» تا امروز؛ راهی که به عقب رفتهایم
کسروی در پایان گفت:«اطلاعاتی که خواندم مربوط به دورهای است که بسیاری آن را دوران عقبماندگی میدانند؛ دوره مظفرالدینشاه قاجار. اما امروز، پس از یک قرن، باید پرسید واقعاً پیشرفت کردهایم یا فقط ظاهر را تغییر دادهایم؟»
جمعبندی تحلیلی
بازخوانی سخنان دکتر کسروی، بیش از آن که گلایه شخصی از نهادهای دامپزشکی باشد، هشداری درباره فراموشی ریشههای علمی کشور است.
وقتی در دوران قاجار، دولت و نخبگان برای آموزش عمومی و انتشار آگاهی درباره بیماریهای دامی تلاش میکردند، امروز بیتوجهی به همان آموزهها، نوعی عقبگرد تاریخی محسوب میشود.
در واقع، پرسش اصلی این است:چرا نظام علمی و مدیریتی ما، پس از گذشت ۱۲۰ سال، هنوز درگیر فهم ابتدایی از اطلاعرسانی و پیشگیری است؟ پرسشی که پاسخ آن، شاید نه در علم بلکه باید در مدیریت جستوجو شود.
