چگونه زنبورداری افغانستان از دل جنگ به صنعتی سودآور رسید؟
۶ میلیون کیلو عسل در سال؛ زنبورداری افغانستان در مسیر صادرات+ عکس
صنعت زنبورداری افغانستان چگونه به خودکفایی در تولید عسل رسید؟ گفتوگویی با محمد شعیب ابراهیمی درباره تولید، صادرات، کیفیت عسل و آینده زنبورداری افغانستان
در کشوری که سالها با جنگ و ویرانی دستوپنجه نرم کرده، صنعتی آرام اما استراتژیک بیسروصدا به خودکفایی رسیده است؛ زنبورداری افغانستان امروز نهتنها معیشت هزاران نفر را تأمین میکند، بلکه چشم به صادرات منطقهای دوخته است.
صنعت زنبورداری در افغانستان
اخبار سبز کشاورزی؛ صنعت زنبورداری در افغانستان با وجود جنگهای گذشته، همچنان به فعالیت خود ادامه داده است. در همین راستا، گفتوگویی با یکی از زنبورداران جوان، فعال و پرتلاش این کشور انجام دادهایم که مشروح آن در قالب پرسشهای زیر ارائه میشود.
جناب آقای محمد شعیب ابراهیمی، رئیس اتحادیه پرورشدهندگان زنبور عسل استان هرات و زنبوردار محترم اهل افغانستان، لطفاً به پرسشهای زیر پاسخ دهید:
لطفاً درباره فعالیتهای خود و وضعیت زنبورستانتان توضیح دهید.
من یکی از زنبورداران ولایت هرات هستم که نوزده سال سابقه در پرورش زنبور عسل دارم. فعالیت خود را با دو فامیل زنبور عسل آغاز کردم و در حال حاضر ۷۳۰ کندوی فعال در اختیار دارم.
زنبورهای من از نژاد ملیفیرا و آمیخته با کارنیکا و قفقازی هستند. میزان تولید سالانه عسل من حدود ده هزار کیلوگرم است. شکر خدا وضعیت صحی و اصلاح نژاد زنبورها بسیار رضایتبخش بوده و از زنبورداری خود رضایت کامل دارم.
بهطور کلی وضعیت صنعت زنبورداری در افغانستان را چگونه ارزیابی میکنید؟
با توجه به علاقه مردم افغانستان به کار و حرفه و روحیه زحمتکشی، همچنین وجود قشر جوان و تحصیلکرده، وضعیت زنبورداری رو به رشد است.
بر اساس سروی انجامشده، در حال حاضر حدود هشت هزار (۸۰۰۰) فارم زنبورداری در سراسر افغانستان فعال است که نزدیک به ششصد هزار (۶۰۰٬۰۰۰) کلونی زنبور عسل را پرورش میدهند. میزان تولید عسل در سال اخیر به حدود شش میلیون (۶٬۰۰۰٬۰۰۰) کیلوگرم رسیده است.
این فارمها در حال توسعه هستند، زیرا زنبورداری برای فعالان این حوزه عاید قناعتبخشی فراهم میکند و افراد تحصیلکرده و مسلکی به ایجاد فارمهای جدید روی آوردهاند. علاوه بر عسل، محصولات جانبی مانند موم، برهموم، زهر زنبور، رویال ژله، گرده و نان زنبور عسل نیز تولید میشود.
در حال حاضر افغانستان از نظر تولید عسل به خودکفایی رسیده و تلاشهایی برای صادرات و عقد قرارداد با کشورهای خارجی در جریان است.
در حال حاضر چه تعداد زنبوردار در افغانستان مشغول فعالیت هستند؟
حدود هشت هزار فارم زنبورداری وجود دارد که هر کدام بین ۳۰ تا ۵۰۰ کندو را مدیریت میکنند. در هر فارم معمولاً دو تا سه زنبوردار فعالیت دارند و در مجموع حدود پانزده هزار نفر به صورت مستقیم در شغل زنبورداری مصروف هستند.
میزان تولید عسل در افغانستان را در شرایط فعلی چگونه میبینید؟
میزان تولید عسل در سال روان حدود شش میلیون کیلوگرم بوده است.
آیا افغانستان در حوزه صادرات عسل فعالیت دارد؟ در صورت مثبت بودن، به کدام کشورها؟
در حال حاضر صادرات عسل افغانستان فقط به کشور امارات متحده عربی انجام میشود.
چه مقایسهای میان تولید و شرایط صنعت عسل در افغانستان و ایران میتوان انجام داد؟
زنبورداری در ایران بهصورت صنعتی و نیمهصنعتی، در فارمهای بزرگ و با سابقهای طولانی و بدون تخریب زیرساختها انجام میشود. متخصصان زیادی در این حوزه تحصیلکرده کشورهای پیشرفته هستند و از تجهیزات مدرن، شرکتهای تولیدکننده ابزار زنبورداری، حمایتهای دولتی و یارانهها بهره میبرند.
وجود آزمایشگاههای مجهز برای تشخیص بیماریها و تولید دارو نیز از دیگر مزیتهاست.
در مقابل، افغانستان بهدلیل جنگ و ناامنیهای گذشته فاقد نیروی باتجربه بوده و زنبورداری به شکل سنتی انجام میشد. اکنون این صنعت به شکل نیمهصنعتی در حال فعالیت است، اما میزان تولید محصولات زنبور عسل نسبت به ایران هنوز بسیار کمتر است.
زنبورداران افغانستان عمدتاً از چه نژادهای زنبور عسل استفاده میکنند؟
نژادهای رایج شامل اپیس میلیفیرا (زنبور معمولی)، قفقازی، اپیس سرنا، اپیس فلورا و کارنیکا است.
مهمترین مشکلات و چالشهای پیشروی زنبورداران در افغانستان چیست؟
اصلیترین چالش، نبود بازار مناسب برای محصولات است، زیرا صادرات به شکل قناعتبخش هنوز توسعه نیافته است.
آبوهوای سرد و کوهستانی افغانستان چه تأثیری بر فعالیت زنبورداران و میزان تولید دارد؟
این شرایط تأثیر مثبتی دارد. سرمای طولانی زمستان باعث توقف تخمریزی ملکه به مدت سه تا چهار ماه میشود که در نتیجه، میزان پارازیتها و بیماریهای میکروبی کاهش مییابد.
همچنین مناطق کوهستانی دارای گلهای فراوان و خوشعطر هستند که کیفیت عسل را افزایش داده و هزینه تولید را کاهش میدهد.
کیفیت عسل تولیدی افغانستان را در مقایسه با عسل ایران چگونه ارزیابی میکنید؟
تفاوت زیادی وجود ندارد، زیرا عسل خالص تابع شهد گیاهان است. بهعنوان مسئول آزمایشگاه عسل، تفاوت معناداری در کیفیت عسلهای خالص ایران و افغانستان مشاهده نکردهام.
میزان حمایت و نوع تعامل مسئولان دولتی با زنبورداران چگونه است؟
در حال حاضر دولت اسلامی افغانستان با حمایت از سکتور خصوصی زنبورداری، انگیزه افراد برای ورود به این حوزه را افزایش داده است. دروازه ادارات به روی زنبورداران باز است و پیگیریهای مؤثری برای حل مشکلات آنان انجام میشود.
میزان تقاضا و مصرف عسل در بازار داخلی افغانستان تا چه اندازه است؟
اعتماد مصرفکنندگان به عسل تولید داخل افزایش یافته و بازار داخلی برای عسل افغانستان در وضعیت بسیار مطلوبی قرار دارد.
قیمت تمامشده هر کیلوگرم عسل برای زنبورداران چقدر است؟
قیمت تمامشده هر کیلوگرم عسل برای زنبورداران حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ افغانی است.
وضعیت امکانات زیربنایی، تأمین تجهیزات، مواد اولیه، دارو و نهادههای مورد نیاز زنبورداری چگونه است؟
با توجه به حضور متخصصان، تجارب تحصیلکردهها، طبیعت غنی از گل در سه فصل و نژادهای سازگار زنبور عسل، امکانات زیربنایی در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
حدود ۶۰ درصد تجهیزات و داروهای مورد نیاز زنبورداری از کشورهای ایران، ترکیه، چین، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، پاکستان و تاجیکستان وارد میشود.
بیشتر بخوانید:گفتوگوی اختصاصی با رضا خلیلی، زنبوردار خوشفکر در مسیر نوآوری؛ از عسل شیشهای تا تولید پرگا+ویدئو
