تغذیه دام با کشت کاکتوس

اخبار سبز کشاورزی : بدون‌شک آنچه تاکنون بیش از هر چیز دیگری بخش دامپروری کشور را آزار داده کمبود خوراک دام، چگونگی تهیه آن، نوسانات قیمت‌ها، احتکار و بازار سیاه، وابستگی به واردات و موضوعاتی از این قبیل بوده است، اما نکته‌ای که بارها در مورد آن سخنان بسیار و عمل اندک دیده‌ایم، پیشنهاد راهکار، حمایت از اجرا و به ثمر رساندن، سرمایه‌گذاری و تقبل هزینه، چه از سوی دولت و چه از طرف بخش خصوصی برای دستیابی به نتیجه و در پایان، قرار دادن آن پیشنهاد در یک چرخه تولید انبوه به‌منظور رفع اندکی از نیازهای غذایی بخش دامپروری است.

پیوسته تصور بر آن بوده که دام‌ها را یا باید در مراتع به چرا برده و یا در دامپروری‌ها با ذرت، یونجه، سبوس و جو تغذیه شوند، اما گزینه‌های دیگری نیز وجود دارد که یا از آن‌ها اطلاع لازم و کافی در دست نبوده و یا اساسا در اندیشه یافتن آنان نبوده‌ایم.

اگر چه تمامی فلات ایران از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب دست به گریبان خشکسالی‌و عواقب ناشی از آن است، اما بخش دامپروری به‌شکل ویژه‌ای از آن در رنج است، ضمن آن که به‌علت بحران کمبود آب، بیابانی و شور شدن اراضی که عوامل بازدارنده‌ای در تامین نهاده‌های غذایی هستند، تهیه غذای دام با موانعی روبرو شده است. حال بنا بر آنچه می‌دانیم، باید در پی یافتن راهکاری برای رفع این معضل باشیم و با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، آب، خاک و امکانات تولید، گزینه مناسبی پیدا کنیم.

کاکتوس نوپال(Nopal Cactus)، می‌تواند یکی از این گزینه‌ها باشد. کاکتوس نوپال، در واقع همان کاکتوس(Opuntia) است که در حدود 114 نوع آن در کشور مکزیک شناسایی شده و در نواحی مرکزی مکزیک بخشی از غذای خانگی مکزیکی‌ها را تشکیل می‌دهد، ضمن آن که در سطح وسیعی برای تغذیه دام‌ها، همراه با سایر نهاده‌ها مصرف می‌شود. قسمت خوراکی کاکتوس نوپال(Opuntia) همان برگ‌های گوشتی صفحه‌مانند و پهن هستند. طعم آن اندکی شبیه لوبیای سبز، مارچوبه و یا فلفل سبز است که تا اندازه‌ای چسبناک است.

این گیاه بومی جنوب آمریکا و کشور مکزیک است و برگ‌ها یا همان صفحات سبز تازه آن کاملا خوراکی است و در بسیاری از مناطق کشور مکزیک بخشی از غذای روزانه آن‌ها را تشکیل و در شیرینی‌پزی و موارد دارویی نیز از آن استفاده می‌شود.

در کشور مکزیک 3 میلیون هکتار اراضی زیرکشت این گیاه است.براساس تحقیقات، این کاکتوس خاصیت ضد ویروسی دارد و علیه HSV(عامل عفونت عمومی در انسان)، RSV(عامل عفونت دستگاه در پستانداران) و HIV(عامل از بین‌بردن سیستم دفاعی بدن) می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. این کاکتوس در حفاظت از سلول‌های عصبی و جلوگیری از تخریب آن‌ها و بسیاری موارد دیگر مفید بوده و دارای مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدانت است.

اما کشت این کاکتوس جدا از تمام مزایای غذایی که برای انسان دارد، می‌تواند به‌عنوان یک علوفه همیشگی که ویژه مناطق خشک و کم‌آب است؛ با اندکی هزینه در نظر گرفته شود. ضمن آن که میوه این گیاه برای کشت‌کنندگان نیز، حائز درآمدی جداگانه به‌دلیل مصارف دارویی و بهداشتی است. این گیاه در شرایط اقلیمی نامناسب نظیر مناطق جنوبی، مرکزی و شرقی ایران که دارای خاک‌های زراعی کم‌کیفیت برای سایر محصولات هستند و نیز دچار مشکل کم‌آبی می‌باشند، ضمن تولید محصولی دامی و غذایی، مانع از فرسایش و هدر روی آب می‌شوند.

ورقه‌های سبز برگ‌های آبدار و مغذی این گیاه، نسبت به سایر گیاهان علوفه‌ای نظیر ذرت، جو و یونجه از ماده خشکِ بیشتری برخوردار است. این گیاه بیابانی و مقاوم به خشکی می‌تواند یکی از گزینه‌های تهیه علوفه دام و به‌ویژه در مناطق کم آب باشد. زیرا در چنین مناطقی از کشور، طول روزهای آفتابی که بسیار مورد علاقه این گیاه است، زیاد می‌باشد. بنابراین می‌توان کشت آن را به کشاورزان و دامداران آن مناطق پیشنهاد کرد.

وزارت جهادکشاورزی که اولین مسئول در تامین غذا و نهاده‌های دامی در کشور است می‌تواند در مناطق خشک و کم‌آب که اقتصاد ساکنان آن‌ها را نیز تحت‌تاثیر داده است، کشت این گیاه را در دستور کار خود قرار دهد و مقداری از وابستگی به واردات غذای دام را بکاهد.

کاکتوس نوپال مزایای بسیار دارد که می‌تواند در صورت گذر به مراحل فرآوری و تکمیلی با ایجاد مشاغل متنوع در صنایع‌غذایی و دارویی عاملی تعیین‌کننده در ایجاد شغل در مناطق محروم و روستاهای کم‌آب نیز باشد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۲- سال ۱۴۰۱