جایگزین‌های شیر دامی

این روزها بحث و جدل‌های بسیاری بر سر شرایط و چگونگی تولید شیر وجود دارد. از یک سو، این ماده غذایی در جایگاه تعیین‌کننده تامین مواد لازم در تنظیم نیازهای میلیاردها انسان نقش بسیار مهمی داشته، اما از سوی دیگر به علت سهم دام‌ها در تولید گازهای آلاینده و گرم‌کننده جو زمین و آسیب وارد آوردن به محیط زیست، مخالفان فراوانی دارد. اما رشد سریع جمعیت که به زودی به هشت میلیارد نفر خواهد رسید، حذف شیر دامی را با اما و اگرهایی روبرو کرده است.

اخبار سبز کشاورزی : با ورود روزانه هر چه بیشتر محصولات لبنی به بازار مصرف، انتخاب جایگزین مناسبی برای شیر چندان قابل انتظار نیست، ضمن آن که انواع روش‌های دامداری اعم از سنتی، صنعتی یا نیمه صنعتی در ایجاد اشتغال برای صدها میلیون انسان به ویژه در کشورهای فقیر نقش بسزایی دارند. دلایل فراوانی در مورد محبوبیت شیرهای با منشاء گیاهی وجود دارد. از آن جمله می‌توان به افرادی که نسبت به لاکتوز شیرهای دامی حساسیت و ورم دستگاه گوارش دارند، اشاره کرد که برای حفظ سلامتی خود ممکن است از شیرهای غیردامی استفاده کنند.

افراد گیاه‌خوار به دلیل نگرش اخلاقی به موضوع بهره‌برداری از دام‌ها و همچنین برخی افراد که مزه شیرهای دامی را دوست ندارند، از این شیرها استفاده نمی‌کنند.

نگرانی رو به رشد دیگر آن است که تولید شیرهای دامی انتخاب مطلوبی برای حفظ و نگهداری محیط زیست نیست. پرورش انواع دام و به ویژه گاوها، حجم عظیمی از گاز متان که عامل اصلی در تولید گازهای گلخانه‌ای است، به وجود می‌آورد، ضمن آن که مقادیر متنابهی از منابع نظیر آب‌ها، مراتع و اراضی کشاورزی را نیز مصرف و در اختیار دارد. براساس تحقیقات به عمل آمده توسط دانشگاه آکسفورد، تولید شیر دامی تا بیش از 9 برابر تولید شیر از برنج، چاودار و بادام درختی، زمین در اختیار می‌گیرد.

شواهد و مدارک بیشتر نشان می‌دهد که جایگزین‌های شیر دامی با مواد بر پایه گیاهان می‌تواند به مقدار زیادی جیره‌های غذایی ما را بهبود بخشد. اگر چه امکان دارد که شیرهای بر پایه گیاهی، موادغذایی و عناصر موجود در شیر دامی را نداشته باشند، اما مصرف آن‌ها به دلیل سالم بودن چربی‌ها، داشتن آنتی اکسی‌دانت‌ها و ترکیبات فلاونوئیدی و فیتو استرول، بسیار بهتر است.

انواع بسیاری از موادغذایی فاقد شیردامی وجود دارد که هر یک از آن‌ها حاوی موادی برای تامین سلامتی ما هستند.

به منظور تصمیم‌گیری در انتخاب درست یک ماده جایگزین برای شیرهای دامی چند مورد از آن‌ها نام برده می‌شود:

1- شیر سویا

این شیر حاوی بالاترین میزان پروتئین است، ضمن آن که بسیار شبیه شیر گاو و هر لیوان آن 6/5 گرم پروتئین دارد. دارای عناصر غذایی زیاد و متفاوت و تقریبا در همه جا قابل دسترسی است. این ماده گیاهی تقریبا حاوی تمام پروتئین‌های مورد نیاز بدن است. شیر سویا دارای کلسیم، منگنز و سلنیوم و ترکیبات ایزوفلاونوئید است. بعضی از شرکت‌ها با غنی‌سازی این شیر همراه با ویتامین‌های D و B12 آن را به بازار عرضه می‌کنند. مصرف شیر سویا می‌تواند در مقابله با التهابات، فشار خون بالا، بهبود میزان چربی خون و چربی‌های دور شکم و کمر به ما کمک نماید.

در مصرف شیر سویا باید به چند نکته توجه داشت. اول امکان داشتن حساسیت و دوم وجود شکر در آن‌ها است.

2- شیر بادام درختی

به علت محتوای اندک کالری برای کاهش وزن بسیار مفید است. شیر بسیار خوش طعمی است که می‌توان آن را همراه با چای و قهوه و غلاتی نظیر چاودار مصرف کرد. این شیر ارزش غذایی بالایی دارد، اگر چه ممکن است مقدار پروتئین‌های آن کمتر از نصف شیر سویا یا شیر گاو باشد، اما در عین حال، کالری، شیرینی و چربی کمتری دارد.

حاوی مقادیر زیادی ویتامین و آنتی‌اکسیدانت برای حفاظت از سلول‌های بدن در مقابل تخریب است. مغز بادام غنی از چربی‌های مفید است، اما مستنداتی مبنی بر تاثیر آن در افزایش وزن و بیماری‌های قلبی عروقی وجود ندارد. از سوی دیگر مصرف آن می‌تواند به کاهش فشار خون، بهبود وضعیت چربی‌خون و شرایط دستگاه گوارش کمک نماید. این گیاه هیچ‌گونه اثرات منفی بر محیط زیست ندارد.

3- شیر یولاف

بهترین جایگزین شیر دامی در طبخ غذاها است. می‌توان آن را همراه با چای، قهوه و سایر غلات و مواد پختنی استفاده کرد. اگر به دنیال یک جایگزین شیردامی بر پایه گیاهی هستید، شیر یولاف شبیه‌ترین به شیر دامی است. غنی از کلسیم، آهن، فسفر، ویتامین‌های B و D است. یک لیوان آن دارای 130 کالری و یک گرم قند است.

شیر یولاف دارای مواد حیاتی بیولوژیکی نظیر بتاگلوکان‌ها است و به علت داشتن فیبرهای محلول در آب در سالم نگه داشتن متابولیک بدن موثر است.

4- شیر نارگیل

بهترین جایگزین شیر در جیره‌های غذایی با قند پائین است. ممکن است که به فراوانی شیرهای سویا یا بادام نباشد اما به هر حال در جایگاه جایگزین شیر دامی قرار دارد.

در تهیه نوشابه‌ها و انواع صبحانه‌ها قابل استفاده است. غنی از کلسیم، ویتامین D و B12 است. در یک لیوان فقط 50 کالری و 2 گرم کربوهیدرات دارد. می‌تواند انتخاب مناسبی برای افراد دارای دیابت نوع 2 باشد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۵-مرداد ۱۴۰۱