وعده‌ها سیستان را سیراب نمی‌کند

مزرعه سبز: بیش از 4 ماه از روان شدن آب هیرمند به سوی ایران می‌گذرد، در آن هنگام اعلام شد که دولت جدید طالبان تصمیم گرفته حقابه ایران را از رود هیرمند بپردازد و سهم آب سیستان را همان‌طور که در معاهده‌ها تصریح شده، پرداخت کند.

یادداشت/ نادر کریمی جونی؛ کارشناس اقتصاد کشاورزی: در آن هنگام صدا و سیما در گزارشی اعلام کرده بود که رایزنی‌های حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان، به‌طور کلی موثر واقع شده و به‌زودی سهم ایران از آب هیرمند به سوی کشورمان روان می‌شود.

پیش از این گزارش رسانه ملی، کاظمی قمی که از افغانستان دیدار و با رهبران طالبان ملاقات کرده بود در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود که با مقامات طالبان در امور و زمینه‌های مختلفی مذاکره کرده و به توافق رسیده است و یکی از این زمینه‌ها آب هیرمند و حقابه کشورمان از این رود بوده است.

با این مصاحبه و آن گزارش رسانه ملی برای ایرانیان محرز شد که حداکثر در چند هفته پس از روان شدن آب هیرمند به سوی کشورمان باید این آب به سیستان برسد و سرزمین تشنه و خشک شرق کشورمان را سیراب کند.

البته ایرانیان از این سخاوت و دست و دلبازی افغان‌ها متعجب شدند؛ چراکه افغانستانی‌ها حتی در زمان حکومت پهلوی نیز درمورد حقابه ایران از هیرمند منصفانه عمل نکرده و حق ایران را محترم نشمرده بودند.

افغانستانی‌ها همواره درمورد آب هیرمند و سهم دریاچه هامون از این رودخانه با خساست و بی‌انصافی برخورد کرده و حتی گاهی به باج‌خواهی برای دادن سهم ایران از این رود متوسل شده بودند.

چنانکه در دولت پیشین افغانستان اشرف غنی، رئیس جمهور وقت آن کشور، تصریح کرد که ایران باید برای دریافت سهم آب خود از هیرمند به افغانستان نفت بدهد.

این طرح نفت در برابر آب باج‌خواهی آشکار افغان‌ها برای دادن حقی بود که نه فقط قواعد آمره حقوق بین‌الملل که خود افغانستانی‌ها بر آن مهر تایید گذشته بودند و علی‌رغم این سابقه ایرانیان تصور کردند که ممکن است طالبان روش دیگری را برگزیند و حقوق کشورمان در این باره را رعایت کند.

ایرانیان تصور کردند با توجه به اینکه حکومت طالبان از سوی جامعه جهانی پذیرفته نشده و کشورهای جهان این حکومت را به رسمیت نشناخته است، طالبان برای جلب نظر مثبت کشورها و ازجمله کشورهای همسایه برخی امتیازها را پرداخت خواهد کرد و از جمله این امتیازهایی که طالبان به کشورهای همسایه خواهد داد، همین پرداخت حقابه ایران خواهد بود.

کاظمی قومی نیز پس از بازگشت از افغانستان و ملاقات با مقامات طالب روی همین نکته پای فشرد و دست آخر تصریح کرد که انتظار دارد برخی مشکلات فی‌مابین ایران و افغانستان و از جمله همین حقابه برطرف گردد، با این پیشینه وقتی صدا و سیما خبر داد که آب هیرمند به سوی ایران روان شده است، ایرانیان تصور کردند که گفتگوهای یاد شده موثر بوده است و به زودی مشکل آب هیرمند و دریاچه هامون برطرف می‌شود؛ اما همین صدا و سیما چند هفته بعد از انتشار خبر نخست اعلام کرد که آب هیرمند هنوز به ایران نرسیده و در مسیر رودخانه بند انحرافی احداث شده که آب روان شده را به جهتی دیگر روان و از ورود آن به ایران جلوگیری کرده‌اند.

در ابتدای امر برخی مقامات وزارت خارجه در اظهارات غیررسمی اعلام کردند که آنچه درمورد آب هیرمند رخ داده ناشی از بروز مشکلات فنی و سوء‌تفاهم میان مقامات طالبان است و به‌زودی این سوء‌تفاهم رفع و آب هیرمند وارد ایران خواهد شد؛ اما طولانی شدن زمان و وارد نشدن آب هیرمند به ایران نشان داد که مشکل بسیار بزرگ‌تر از یک سوء تفاهم ساده است و به این راحتی قابل رفع نیست.

اکنون هم که ماه‌ها از آن وعده می‌گذرد هنوز آب وارد سیستان نشده و از قراین نیز چنین برمی‌آید که طالبان نیز مانند اسلاف خود مایل به دادن این حقابه نیست. خبر بدتر در این باره آن است که طالبان که در درون خود متفرق و دارای مقامات خودمختار هستند، اکنون به باج‌خواهی روی آورده و در مرزها نیز برای ایرانیان مشکل‌آفرینی می‌کنند.

این مساله باعث شده تا ایرانیان از خیر روان شدن آب به سوی ایران بگذرند و آرزو کنند که ای کاش دوباره آرامش به مرزهای شرقی کشورمان بازگردد و طالبان اگر به ایران سود نمی‌رساند دست‌کم مزاحمت هم ایجاد نکند.

با این وضع، روشن نیست که وعده حسن کاظمی قمی و همکاران ابراهیم رئیسی برای سیراب شدن سیستان از آب هیرمند به کجا می‌انجامد. قدر مسلم آن است که سیستان هنوز تشنه است و شهروندان ایرانی ساکن شرق کشور دیگر نمی‌توانند به وعده‌های دلخوش باشند؛ همان‌طور که در گذشته هم وعده‌ها منفعتی برای ایشان نداشته است.