اخبار سبز کشاورزی؛ کشت بسیاری از محصولات در فضای باز معمولا به دلیل قابل کنترل نبودن عوامل بیرونی، همراه با خطرات و خساراتی است که لازمه کاهش این آسیبها توجه کامل در تمام دوره کشت است. یکی از محصولاتی که به دلیل شرایط اقلیمی در ایران قابلیت پرورش و تولید دارد، گوجهفرنگی است که مصرف آن در تمام طول سال به امری جاری و معمولی مبدل شده است.
به علت کشت پیوسته و مستمر این گیاه از جنوب تا شمال کشور و تقریبا در تمام فصول سال، آگاهی و دانستن برخی از مشکلات امری الزامی است. در این جا به چند نکته از موارد قابل توجه اشاره میشود:
1-ریزش گلها:
جدا شدن گل از محل گلدهی یک موضوع عادی است، اما در صورت زیاد شدن میتواند موجب یاس و ناامیدی کشاورز گردد. همیشه کشاورزان از دیدن اولین گلها بر روی بوتههای گوجه فرنگی خوشحال و هیجان زده میشوند، اما چه اتفاقی موجب ریزش گلها به جای تبدیل شدن آنها به میوه میگردد؟ همیشه برای ریزش گلها دلایلی وجود دارد اما برای جلوگیری از تکرار این حالت نیز باید راههایی وجود داشته باشد.
علل ریزش گلها: معمولیترین دلایل چنین حالتی میتواند تغییرات شدید درجه حرارت، گرده افشانی ضعیف و نامناسب، آبیاری نامرتب و ناهماهنگ، رطوبت شدید، زیاد دادن کود ازته و آفات و بیماریها باشد. اما مهمترین عامل، وارد شدن استرس شدید در زمان گلدهی است که گیاه برای ذخیره انرژی کافی به منظور استمرار رشد، گلهایش ریزش میکند.
حال برای جلوگیری از جدا شدن گلها از ساقه باید شرایطی مناسب و یکنواخت با توجه به عوامل مشروح در بالا برای بوته ایجاد کرد. مدیریت آفات، آبیاری برنامهریزی شده و کود دادن مناسب و کافی به استقرار گلها و میوهدهی کمک میکند.
2-زرد شدن برگها:
تغییر رنگ برگها از سبز به زرد میتواند بیانگر مشکلات بزرگتری باشد، اما با اندکی توجه میتوان از زرد شدن برگها جلوگیری کرد. علل زرد شدن برگهای گوجه فرنگی میتواند به دلیل بینظمی در آبیاری(کم یا زیاد دادن آب)، فشردگی خاک، ناکافی بودن عناصر غذایی مورد نیاز بوته، آفات یا بیماریها باشد.
خوشبختانه تمامی عوامل مذکور قابل شناسایی و کنترل هستند که در صورت ظهور و برطرف شدن، میتوان گیاه را تا پایان فصل نگهداری کرد. جلوگیری یا توقف زرد شدن برگها به ریشه گیاه نیز ارتباط دارد که اگر چه چند دلیل و عامل آن بیان شد، اما به هر حال این مورد نیز قابل برطرف شدن است.
3-پیچیدگی برگها:
لوله شدن یا پیچیدگی برگها یکی دیگر از مشکلات معمولی در بوتههای گوجه فرنگی است که باید به آن توجه کرد. این وضعیت میتواند موجب نگرانی باغداران تازهکار شود، اما با اندکی دقت میتوان آن را برطرف کرد.
علل پیچیدگی برگها: مهمترین علل بروز پیچیدگی در برگها به استرس وارده به گیاه مرتبط است. بینظمی در آبیاری، شرایط آب و هوایی مانند باد و یا گرمای بالا، هرس سنگین و شدید، وجود آفت زیاد روی بوته و عدم تعادل در عناصر غذایی، همگی میتوانند به چنین واکنشی در گیاه منجر شوند. این در حالی است که با روشهایی ساده میتوان آنها را برطرف کرد.
بیماریهایی مانند «ویروس پیچش برگ» و پیچیدگی برگهای زرد، میتوانند هر دو برای بوته گوجه فرنگی مضر و نابودکننده باشند.
احتمال پراکنده شدن یک سم علفکش نیز میتواند موجب آسیب زدن به بوتهها گردد. به دلیل تفاوت در علل پیچیدگی برگها، شناخت علت آن قبل از هرگونه اقدامی اهمیت زیادی دارد. بنابراین ضرورت دارد که به علت اصلی بروز این وضعیت توجه شود.
4-پوسیدگی غنچهها
پوسیدگی انتهای غنچهها موجب پوسیدن و قهوهای شدن میوههای کوچک و جوان گوجه فرنگی میشود. این وضعیت زمانی دیده میشود که گیاه قادر به جذب کلسیم کافی از زمین نیست که باعث کمبود عناصر مغذی در گیاه میشود. متاسفانه چنین گوجههایی نهایتا از بین رفته و قابل برداشت نخواهند بود.
علت پوسیدگی غنچهها
کمبود کلسیم در اندامهای گیاه میتواند به دلایل زیر باشد:
آبیاری نامرتب، کمبود کلسیم در خاک یا PH اسیدی.
گیاه گوجه فرنگی در PH نزدیک به خنثی(6/5) رشد خوبی دارد. هر یک از این موارد یا ترکیبی از آنها میتواند باعث بروز پوسیدگی غنچهها گردد. برای اجتناب از پوسیده شدن غنچه ها دانستن علت واقعی آن اهمیت دارد. اول از همه دقت در موضوع آبیاری که باید نه کم و نه زیاد به گیاه آب داد. با جمعآوری و چیدن میوههای پوسیده، بخشی از عوارض بعدی برطرف میشود. در صورت رفع موضوع فوق باید به سراغ کمبود کلسیم و PH خاک رفت.
5-میوههای ترک خورده
ترک خوردن میوههای گوجه فرنگی یکی از موضوعات باورناپذیر در این گیاه است، اما این اتفاق میتواند به علت رسیده شدن میوهها و نازک شدن پوست آنها به طور طبیعی باشد.
در بسیاری از اوقات، حشرات و پرندگان این ترک خوردگی را فرصتی برای خوردن میوه میدانند، بنابراین بهترین راه برای مقابله با این موضوع، چیدن و جمعآوری این نوع میوهها است.
باران میتواند یکی از علل مهم این ترک خوردگی نیز باشد، چرا که پس از یک باران طولانی به علت جذب آب توسط پوست گوجه فرنگی و متورم شدن آن، ترکیدگی به وجود میآید.
این شرایط نیز پس از یک آبیاری زیاد پس از تشنگی طولانی بوته نیز اتفاق میافتد.
جلوگیری از ترک خوردگی
یکی از سادهترین و بهترین روشها، چیدن میوهها قبل از رسیدن کامل است. از هنگامی که گوجه فرنگیها شروع به سرخ شدن میکنند، روند رسیدن آنها آغاز میشود و چنانچه بخواهیم مزرعه گوجه فرنگی را برای مدتی نگه داریم باید میوههای رو به رسیدگی کامل را برداشت نمائیم؛ در صورت رخ دادن بارندگی دیگر نیازی به آبیاری نیست.
6-آفتاب سوختگی
بسیار اتفاق میافتد که میوههای رو به آفتاب دچار تغییر رنگهای زرد و سفید در قسمت رو به آفتاب میشوند.
در صورت مواجه شدن با چنین وضعیتی باید به آن مقابله کرد. یک دلیل عمده چنین پدیدهای، هرس کردن بیش از اندازه و در معرض نور آفتاب قرار دادن میوهها است.
جلوگیری از آفتاب سوختگی
مناسبترین اقدام، هرس کردن حداقلی برای مواجه شدن با چنین مشکلی است. همیشه باید به مقدار کافی از شاخ و برگ برای پوشاندن میوهها بر روی بوته وجود داشته باشد.
7-بدشکلی میوهها
بدشکلی در میوهها یک موضوع و مشکل فیزیولوژیکی است که معمولا در میوههایی که خیلی بزرگ شدهاند به وجود میآید. بعضی از انواع گوجه فرنگی به طور کلی میوههای بزرگ میدهند که اغلب دچار این بدشکلی میشوند.
این بدشکلی موجب بروز خطوط قهوهای رنگ بر روی میوهها شده و بر کیفیت آنها اثر منفیمیگذارد. یکی از علل مهم دیگر این حالت به خاطر گردهافشانی گلها در شبها و در شرایط حرارت کم محیط است. چنانکه گلها قبل از شکوفا شدن گردهافشانی کنند، به علت خنک شدن هوا ریزش مینمایند.
جلوگیری از بدشکلی میوهها
برای اجتناب از چنین حالتی بهتر است که کشت بوتههای گوجه فرنگی پس از دوره سرد بودن هوای شبانه باشد. در صورت اجبار به کشت گوجه در مناطق سرد میتوان زمین را با روکش یا مالچ پوشانید تا گرمای روز در خاک حفظ شود.
8-مشکل میوهدهی
برای یک کشاورز گوجه کار هیچ چیزی مایوسکنندهتر از آن نیست که ببینند بوتههای آن پر از گل بوده اما میوهها بسیار اندکاند. یکی از علل اصلی این حالت وجود ازت زیاد در خاک است. اگر چه ازت یکی از عناصر اصلی برای رشد گیاه است اما باید به دلایل زیر نسبت به استفاده از کودها دقت نمود.
ازت موجب رشد شاخ و برگ میشود و استفاده بیش از حد آن باعث توسعه اندام هوایی و کاهش روند میوهدهی میگردد. فسفر به علت نقش مهم آن در توسعه سیستمریشهها و میوهدهی، یک کود حیاتی است.
پتاسیم موجب سرعت رشد گیاه، گلدهی و میوهدهی میگردد. بنابراین، دادن کود ازته، به ویژه در اواخر دوره رشد اندام هوایی باعث کاهش در میوهدهی میشود. نکته بسیار مهم دیگر آن است که افزایش شاخ و برگ موجب درهم فرو رفتن بوتهها و کاهش حرکت هوا برای گردهافشانی میگردد و به این ترتیب میوهدهی با مشکل مواجه میشود.
جلوگیری از کاهش میوهدهی
برای حل این مشکل باید سریعا کودهای فسفره و پتاسه به خاک اضافه کرد و برای آینده از این 3 نوع کود به نسبت (10-10-10) استفاده کرد. با تکان دادن بوتهها میتوان به گردهافشانی گلها نیز کمک کرد.
9-آتشک(سوختگی) برگها
اگر چه این حالت میتواند بسیار مشکل آفرین باشد، اما به سرعت قابل شناسایی است و آن وجود لکههای زرد رنگ بر روی برگهای پائینی و تغییر رنگ تدریجی آنها به سمت قهوهای شدن است که در صورت بیتوجهی تمام برگها زرد شده و میریزند. گاه این لکهها بر روی ساقه نیز دیده شده و سرعت ریزش برگها را افزایش میدهند. عامل این بیماری قارچ خاکزی «آلترناریاسولانی» است که برای مدتهای زیاد در خاک باقی میماند.
جلوگیری از بیماری:
برخی از گوجهفرنگیها به این بیماری مقاومند و در صورت مشاهده بیماری باید از انواع مقاوم استفاده کرد. برای مقابله با شیوع بیماری باید اندام و برگهای آلوده را جمعآوری و نابود کرد. هیچگاه از بقایای مزرعه برای تولید کود کمپوست استفاده نشود و در صورت مشاهده در مراحل اولیه از سموم قارچکش در دو یا 3 نوبت استفاده گردد.
بیماریهای قارچی دیگری نظیر سفیدک پودری، سپتوریا، فوزاریوم، ورتیسیلیوم نیز به گوجه فرنگی حمله کرده و موجب خسارت میشوند که به ذکر این بیماریها در آینده اقدام خواهد شد.