کلی‌گویی در دستورالعمل جدید کشت قراردادی

متقاضیان کشت قراردادی، پورپوزال ارائه کنند

اخیراً وزارت جهاد کشاورزی دستورالعملی را تحت عنوان دستورالعمل اجرایی توسعه کشاورزی قراردادی با کمک شرکت‌های پشتیبان یا پیشرو ابلاغ کرده که در مفاد آن به نوع محصولات کشاورزی مشمول این طرح و چشم‌انداز کشت قراردادی در سطح ملی و استانی اشاره‌ای نشده و تنها به تبیین‌ مفاهیم کلی کشت قراردادی پرداخته شده است.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی ، کارشناسان بخش کشاورزی با انتقاد از این دستورالعمل خواستار ابلاغ راهکاری شفاف را برای اجرایی شدن کشت قراردادی کشور در آستانه شروع سال زراعی هستند و کشاورزان نیز می خواهند بدانند امسال به چه روشی کشت قراردادی به اجرا در می‌آید و در قرارداد کشت محصول در سال زراعی سال 1402-1401 چه محصولاتی مورد تشویق وزارت جهاد کشاورزی قرار خواهند گرفت.

در‌ دستورالعمل اجرایی توسعه کشاورزی قراردادی با کمک شرکت‌های پشتیبان آمده است: بررسی مشکلات کسب و کارهای خرد در بخش کشاورزی ایران گویای سطح پایین هماهنگی بین بخش های مختلف زنجیره عرضه می باشد.

به عبارت دیگر ارتباط و هماهنگی ضعیفی بین تامین کنندگان نهاده ها،تولیدکنندگان، صنعت فرآوری، صنعت انبارداری، صنعت حمل و نقل، شبکه های خرده فروشی، عمده فروشی و مصرف کنندگان مشاهده می شود و این مسئله منجر به شکاف بالای بین قیمت تولیدکننده و مصرف کننده محصولات کشاورزی شده است.

بنابراین، لازم است با استفاده از سازوکاری مناسب ارتباط بخش های مختلف زنجیره تولید به ویژه ارتباط بین تولیدکنندگان و صنایع وابسته را تقویت نمود. توسعه و تکمیل زنجیره های ارزش محصولات کشاورزی مبتنی بر کشاورزی قراردادی می تواند بسیاری از این نارسایی ها را رفع و مشکلات کسب و کارهای خرد در بخش کشاورزی را برطرف نماید.

بیشتر بخوانید:

• کشت قراردادی برای مسئولان در حد حرف است

• اجرای کشت قراردادی مستلزم تامین منابع مالی

مفهوم جدید زنجیره ارزش مبتی بر کشت قراردادی

بر این اساس سیاست‌گذاری وزارت جهاد کشاورزی تکمیل زنیجره های ارزش محصولات کشاورزی بر مبنای کشاورزی قراردادی است در ادامه این دستورالعمل به اولویت های منطقه ای تکمیل زنجیره های ارزش اشاره شده است بر این مبنا برای هر استان 5اولویت تعیین شده است که در این اولویت ها کشت قراردادی مفهومی پیدا نمی‌کند.

برای مثال در ردیف اول جدول ایجاد، توسعه و تکمیل زنجیره ارزش اولویت‌دار محصولات کشاورزی بر اساس مزیت های استانی برای آذربایجان شرقی اولویت‌ها به ترتیب به محصولات باغی (سیب درختی، گلابی، زردآلو،گوجه درختی سپس به گوشت مرغ و طیور، آبزی‌پروری، گیاهان دارویی و شیر اختصاص داده شده است.

برای باغات که از قدیم در این استان وجود داشته اند کشت قراردادی مفهوم ندارد؛ اما با توجه به مشکلات بسیار بازاریابی محصولات باغی این استان به خصوص سیب درختی در زمان اوج برداشت می بایست برای صنایع تبدیلی و تکمیلی این محصول چاره‌ای اندیشیده شود؛ بنابراین راهکار برای رفع چالش‌های سیب درختی در کشت قراردادی نیست بلکه در ایجاد صنایع تبدیلی است.

برای دیگر استان‌ها نیز عموما مشکل اصلی در صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی اولویت دار ذکر شده در جدول است و مسله کشت برای آن محصولات وجود ندارد.

در تعریف کشت قراردادی گفته شده است: کشاورزی قراردادی، روشی از تولید است که از طریق آن کشاورزان و تولیدکنندگان کشاورزی از طریق عقد قرارداد با یک پشتیبان یا سرمایه گذار نسبت به تولید محصولات کشاورزی اقدام می نمایند. با هدف ارتقای عملکرد کمی و کیفی محصول، پشتیبان متعهد می شود همزمان با خرید محصولات کشاورزان به صورت تضمینی، توافقی و یا با فرمول قیمتی مشخص، خدمات فنی، آموزشی، مشاوره ای را در کلیه ی مراحل کاشت، داشت و برداشت به کشاورزان تحت قرارداد ارائه نماید.

کدام محصول اولویت کشت قراردادی است

در این تعریف به صورت کلی آورده شده است تولید محصولات کشاورزی اما در اصل کشت قراردادی را نمی توان به تمام محصولات کشاورزی تولیدی تعمیم داد ، به گفته کارشناسان پیگیری دولت برای اجرای کشت قراردادی برای محصولات کشاورزی کاربرد دارد که اولا استراتژیک باشند و دولت برای تامین آنها وابستگی داشته باشد مانند گندم و کلزا که دو محصول مهم در تامین امنیت غذایی کشور محسوب می شوند اما در این دستورالعمل به آنها اشاره ای نشده است و سال گذشته نیز با اقدام دیر هنگام آغاز کشت قراردادی عملاً اجرای اثربخش کشت قراردادی در این محصولات با مشکلاتی روبرو شد.

از سوی دیگر اولویت کشت قراردادی می بایست برای محصولاتی توسط دولت به اجرا درآید که کشت آنها بایست محدود شود برای مثال محصولات پر آب بر مانند سیب زمینی و هندوانه که پایه ثابت صادرات هستند و سبب هدر رفت آب می شوند تنها در حد مصرف داخل کشور تامین شوند و در صورت کشت خارج از قرارداد متقاضیان نه تنها نتوانند از نهاده های دولتی بلکه از آب نیز نتوانند بهره برداری کنند تا بتوان کشت این محصولات را تحت نظارت و کنترل دولت درآورد.

کشت قراردادی برای محصولات مورد نیاز صنایع صنایع تبدیلی و تکمیلی فعال در کشور نیز دارای مصداق است اما این مهم توسط شرکت های خصوصی دنبال می شود و تنها دولت بایست در نقش هماهنگ کننده وارد این حوزه شود و این امر را تهسیل کند تا صنایع بتوانند با تمام ظرفیت خود کار کنند برای مثال کشت گوجه فرنگی یا برخی محصولات کشاورزی خاص مانند خیار خاردار از سوی شرکت های خصوصی دارای صنایع تبدیلی و تکمیلی بصورت مستقل و بدون دخالت دولت پیگیری می شود و کشاورز نیز از آن منتفع می شود.

کشاورز برای کشت قراردادی پورپوزال تهیه کند‌

در فرآیند اجرایی دستورالعمل کشت قراردادی مراحلی برای اجرا در نظر گرفته شده است که از جمله این مراحل تکمیل پورپوزال توسط متقاضی یا همان کشاورز است در گام اول بایست متقاضیان اجرای کشت قراردادی درخواست خود را به معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی استان متبوع و یا مستقیماً به دفتر امور اقتصادی ارسال نمایند.

بررسی درخواست متقاضیان و تایید اهلیت و صلاحیت شرکت پشتیبان برای اجرای کشاورزی قراردادی توسط کارگروه ملی کشاورزی قراردادی انجام می گیرد. پیگیری های لازم برای صدور مجوزهای لازم، منابع مالی، تسهیلات و سایر حمایت ها توسط کارگروه مذکور انجام خواهد شد.

بنابراین بر اساس این دستورالعمل کشاورز برای اجرای کشت قراردادی باید طرح بنویسد و به وزارت جهاد کشاورزی ارایه کند که مبرهن است عملیاتی نخواهد شد و سپس بروکراسی پیچیده ای برای آن در نظر گرفته شده به طوری که باید طرح یک کشاورز در روستا برای تصویب به کارگروه ملی برود تا تصویب شود.

به نظر می رسد این دستورالعمل در حال پیگیری طرح های ایجاد زنجیره ارزش باشد و وزارت جهاد کشاورزی قصد دارد در سطح کلان گام هایی بردارد که این گام قبلا نیز در دیگر دولت ها تحت عنوان دیگر مانند از مزرعه تا سفره مطرح شده و قرار نیست مانند سال زراعی گذشته ویژه محصول گندم و برنج این طرح به اجرا درآید.