یادی از کریم ساعی؛ بنیانگذار علم جنگل در ایران
یادی از کریم ساعی؛ بنیانگذار علم جنگل در ایران/ در تاریخ پر افت و خیز ایران مردان بزرگی پا به عرصه وجود نهاده‌اند که خدمات ارزشمندشان نه تنها در مدت حیات آنها
در تاریخ پر افت و خیز ایران مردان بزرگی پا به عرصه وجود نهاده‌اند که خدمات ارزشمندشان نه تنها در مدت حیات آنها، بلکه در سال‌های پس از نبودشان همواره چراغ راه رهروانشان بوده است.
اخبار سبز کشاورزی ؛ استاد کریم ساعی، بنیانگذار علوم نوین منابع طبیعی و تشکیلات جنگلبانی ایران، یکی از نوادر عصر ما محسوب می‌شود که پس از گذشت بیش از هشت دهه هنوز نظرات و کتاب‌هایش مورد استفاده فعالان علوم جنگل و منابع طبیعی قرار می‌گیرد و از نظراتش در کارهای اجرایی و علمی بهره می‌برند.
ساعی، نخستین فردی بود که قانون جنگلبانی و جنگلداری را تصویب کرد و توانست جنگلهای ایران را از تاراج متجاوزان نجات دهد.
آنچه بیشتر ساعی را تا به امروز جاودانه کرده، ابتکار عمل او در خلق و طراحی خیابان ولیعصر(عج) و کاشت چنارهای حاشیه این مسیر بوده است.
بیشتر بخوانید: به مناسبت روز جهانی خاک/ 150 سال پس از داکوچایف
امروزه مفهوم شهرها بدون وجود فضای سبز موثر در اشکال گوناگون آن قابل تصور نیست. فضاهای سبز شهری به عنوان جزو ضروری پیکره یگانه شهرها در متابولیسم آنها نقش اساسی را دارا هستند که کمبود آنها می توانند اختلالات جدی در حیات شهرها به وجود آورد.
شهروندان بیشتر به منظور دسترسی به هوای سالم، تفریح خانوادگی، کسب نشاط و دوری از آلودگی ها و محدود بودن محیط مسکونی، پیاده روی، رفع خستگی، گریز از یکنواختی زندگی و… به پارک های شهری روی می آورند و این فضاها تأثیر بسزایی در زیباسازی محیط های شهری دارند.
در میان پارک های تهران می توان به پارک ساعی از قدیمی ترین فضاهای شهری اشاره کرد، پارکی که به گفته بسیاری کارشناسان شهری و گردشگران آرامشی میان دو خیابان شلوغ است،پارکی که قدمت آن به ۵ دهه قبل باز می‌گردد.
ساخت پارک ساعی در ۱۳۲۴ خورشیدی آغاز شد. کریم ساعی با کاشت درخت‌های چنار، آن را در اختیار وزارت کشاورزی قرار داد و استاد حسن محجوبی وظیفه طراحی آن را در دهه ۴۰ خورشیدی بر عهده گرفت.
استاد محجوبی به غیر از طراحی پارک ساعی، کار نظارت بر ساخت پارک‌های ملت و نیاوران را هم بر عهده داشت. عملیات ساخت بوستان ساعی در ۱۳۴۲ آغاز شد و تا ۱۳۵۲ خورشیدی ادامه داشت.
این پارک در حاشیه خیابان ولیعصر(عج) بلندترین خیابان خاورمیانه با چنارهای به هم تنیده و زیبایش بخشی از تاریخ تهران است.
وجود این چنارها یک مشخصه هویتی به خیابان داده و آن را به شکل یکی از زیباترین خیابان‌های دنیا درآورده است.
ساعی برای شناسایی و طبقه بندی جنگلهای ایران مسافرت های پی درپی علمی به نقاط متعدد کشور را آغاز کرد و مساحت جنگل های ایران را در آن زمان ۱۸ میلیون هکتار ارزیابی کرد و مقالات بسیاری درباره جنگل های ایران در مجلات داخلی و خارجی به چاپ رساند.
زندگینامه
کریم ساعی در ۱۲۸۹ خورشیدی در مشهد چشم به جهان گشود. او تحصیلات خود را تا پایان دوران متوسطه در زادگاهش گذارند.
او تصمیم گرفت، برای ادامه تحصیل به تهران بیاید و مدرک کارشناسی خود را در مدرسه عالی فلاحت دانشگاه تهران در ۱۳۱۰ خورشیدی با درجه مهندسی به پایان رسانید.
پس از آن برای ادامه تحصیل بورسیه کشور فرانسه را به دست آورد و برای مدت ۲ سال با دیگر محصلان به خارج کشور اعزام شد و توانست با درجه ممتازی فارغ التحصیل شود.
ساعی پس از آن راهی آمریکا شد و در ۱۳۱۶ خورشیدی کارشناسی ارشد خود در رشته آمار جنگل را از دانشگاه برکلی کالیفرنیا اخذ کرد.
تشکیل دایره جنگل، نخستین تشکیلات جنگل بانی ایران
کریم ساعی بنیانگذار جنگل بانی نوین ایران و پایه گذار سازمان جنگل ها و مراتع کشور و نخستین کتاب جنگل شناسی در ایران به قلم او نوشته شده است.
روزی که استاد ساعی سخن از جنگل و جنگلبانی به زبان آورد، افرادی که با او هم صدا شدند از تعداد انگشتان دست کمتر بودند.
وی همچنین تدریس جنگل شناسی را برای نخستین بار در دانشکده کشاورزی کرج آغاز کرد و خشت اولیه آزمایشگاه جنگل و چوب شناسی را بنا نهاد.
ساعی نخستین فردی بود که به تعیین مساحت جنگل های ایران پرداخت و نخستین نشریه ایرانی در زمینه منابع طبیعی را با عنوان بنگاه شورای عالی انقلاب اسلامی، کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران جنگل منتشر کرد
ساعی برای شناسایی و طبقه بندی جنگل های ایران مسافرت های پی درپی علمی به نقاط متعدد کشور را آغاز کرد و مساحت جنگل های ایران را در آن زمان ۱۸ میلیون هکتار ارزیابی کرد و مقالات بسیاری درباره جنگل های ایران در مجلات داخلی و خارجی به چاپ رساند.
استعداد شگرف، دانش عمیق در جنگل، مهندسی و ریاضیات، ادب و هوش سرشار ساعی به او شخصیتی بین المللی داده بود به طوری که در همان سال های تحصیل در فرانسه به خاطر موفقیت های کم نظیری که کسب کرده بود مجله معروف bois de Revue با چاپ عکس و زندگینامه ساعی او را یکی از نوابغ و نوادر علمی معرفی کرد.
در واقع، او نخستین فردی است که برای جنگل کاری و توسعه فضای سبز در تهران گام های مؤثری برداشت. عشق به وطن استاد ساعی را به ایران کشاند و نخستین تشکیلات جنگلبانی ایران را تأسیس کرد و برای نخستین بار رشته جنگل را در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران دایر کرد و خود به عنوان مدرس مشغول به تدریس این رشته در دانشگاه تهران شد.
ساعی نخستین فردی بود که به تعیین مساحت جنگل های ایران پرداخت و نخستین نشریه ایرانی در زمینه منابع طبیعی را با عنوان بنگاه شورای عالی انقلاب اسلامی، کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران جنگل منتشر کرد.
پارک ساعی تهران و چنارهای رشید و سر به فلک کشیده خیابان ولیعصر(عج) یادگار فراموش نشدنی و آثار ماندگار اوست
ساعی، بنیانگذار رشته جنگلداری
در ۱۳۲۱ خورشیدی به پیشنهاد ساعی و پشتیبانی احمدحسین عدل رییس وقت دانشکده کشاورزی کرج، رشته جنگل بنیان گذاری شد و از ۱۳۲۴ خورشیدی، پس از انتقال دانشکده کشاورزی از فلاحت به دانشگاه تهران، رشته جنگل توسعه بیشتری یافت.
ساعی درخت را هدیه خدا و سازنده بدنه اصلی حیات می دانست. استاد ساعی در ۱۳۲۵ خورشیدی در شورای دانشکده کشاورزی به همراه استادان بزرگی همچون تقی بهرامی و مهندسی عطایی عضویت یافت.
او با عنوان استاد جنگل و مراتع نیز برای آموزش دانشجویان منشأ خدمات بزرگی بود. یکی از خدمات پرارزش استاد ساعی، سازماندهی به اداره جنگلبانی کشور بود که خود مسوولیت آن را بر عهده داشت.
به همین منظور برای نخستین بار قانون جنگل بانی و جنگلداری را به تصویب رسانید و توانست جنگل های ایران را از تاراج متجاوزان نجات دهد. به دنبال آن با برگزاری کلاس های تخصصی آموزش عالی جنگل، کادر متخصص در امور جنگلبانی و جنگل داری تربیت کرد. از ساعی کتاب ارزشمندی در ۲جلد با عنوان جنگل شناسی انتشار یافته است.
احداث پارک ساعی و کاشت چنارهای خیابان ولیعصر(عج)
پارک ساعی تهران و چنارهای رشید و سر به فلک کشیده خیابان ولیعصر(عج) یادگار فراموش نشدنی و آثار ماندگار اوست. او معتقد بود تا چند سال آینده مناطق مسکونی و صنعتی توسعه می یابد و درختان به منزله ریه های شهرهای آلوده ایفای نقش می کنند.
خیابان ولیعصر(عج) تهران با چنارهای ۷۰ ساله و پارک ساعی تهران تنها گوشه کوچکی از خدمات کریم ساعی برای رفاه حال شهروندان تهرانی بود.
پس از استاد ساعی و در ۱۳۳۴ خورشیدی، تدریس جنگل و چوب شناسی به عهده شاگرد پرتوان رضا حجازی سپرده شد. وی برای گسترش و تجهیز آزمایشگاه جنگل و چوب شناسی تلاش های فراوانی کرد از جمله دوره آموزشی تخصصی جنگل را در دانشکده دایر کرد و سرانجام در ۱۳۳۸ نخستین دانش آموختگان متخصص رشته جنگل، آماده خدمت در کشور شدند.
ساعی را پدر جنگل بانی ایران لقب داده اند؛ اما امروز با گذشت 70 سال از مرگ زود هنگام وی، هنوز کمتر فردی از عامه مردم و مسئولان شهری و کشوری از خدمات ارزنده وی آگاه هستند.
درگذشت کریم ساعی
سرانجام، استاد ساعی در راه بازگشت از یک مأموریت پژوهشی از شیراز به تهران در اثر سقوط هواپیما، جان خود را از دست داد.
خبر این سانحه را روزنامه کیهان در آن زمان به این گونه در صفحه نخست به چاپ رساند: «روز پنجشنبه ۴ دی ۱۳۳۱ هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی ایران نزدیک فرودگاه مهرآباد سقوط کرد و ۲۴ تن از سرنشینان آن کشته شدند. در ذیل این خبر عکس کریم ساعی و چند تن دیگر از جان باختگان این سانحه نیز چاپ شده بود.»
به وصیت خودش، او را در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران که همان جا روزگاری دانشجو و روزگاری مدرس بود به خاک سپردند.
بدون تردید نام این استاد بزرگ به خاطر علم و کوشش و ایثار و خدمات برجسته علمی و فرهنگی و سازندگی برای همه دوره ها و نسل های این سرزمین، بر سر لوحه تاریخ علوم منابع طبیعی ایران تابناک خواهد ماند.
