بخش کشاورزی، از آغاز کشاورز شدن انسان، علی‌رغم تامین غذای هزاران نفر که با گذشت زمان به میلیون‌ها و سپس میلیاردها افزایش یافت، به دلیل جایگاه و چگونگی عملکردهای آن که متاثر از عواملی چون خشکسالی، سیل، تگرک، آفات و بیماری‌ها و… است، پیوسته در موضع اقتصادی ضعیف قرار داشته و دارد، به گونه‌ای که طی بروز قحطی‌ها و سایر بلایای طبیعی، این قشر مولد خود نیز مورد آسیب بسیار قرار می‌گرفته است.
اخبار سبز کشاورزی؛ با آغاز اولین انقلاب صنعتی و جذب بسیاری از همان کشاورزان به عرصه‌های صنعت و لزوم تامین غذا برای جمعیت رو به رشد شهری توسط همان جوامع رو به کاهش کشاورزی و روستایی، فشار مضاعفی بر این قشر وارد شد.
رشد سریع جمعیت، نگرانی از بروز تنش‌های اجتماعی به علت نبود موادغذایی کافی و درک این موضوع توسط مسئولان کشورهایی که اقتصاد آنها بر محور کشاورزی بنا نهاده شده بود و نیز گرایش به سمت خودکفایی در تولید محصولات مورد نیاز، آنها را بر آن داشت تا به جای وابستگی به سایر کشورها، اقدام به حمایت از کشاورزان خود به اشکال مختلف از قبیل دادن وام‌های بدون بهره یا کم بهره، یارانه‌های بلاعوض، تسهیلات در تامین نهاده‌هایی چون کود، بذر، سم و …، ایجاد زیرساخت‌ها برای توسعه مکانیزاسیون، آسان‌سازی قوانین صادرات و واردات و تجارت مازاد محصولات کشاورزی و امور دیگر بنمایند.
بدیهی است کشورهایی که خود صاحب تکنولوژی، دانش و صنایع مرتبط با نیازهای بخش کشاورزی بودند با سرعت بیشتری به اهداف خود دست یافتند و در این جا باز هم کشورهای فقیر و فاقد امکانات فوق از این کاروان پیشرفت عقب ماندند.
پس از جنگ جهانی دوم و همراه با آواربرداری و بازسازی مناطق خسارت دیده در کشورهای درگیر در جنگ، بخش کشاورزی نیز مورد توجه قرار گرفت، چرا که کشاورزان فقیر نیازمند حمایت دولت‌ها برای تولید محصولات کشاورزی بودند و در این جا بود که کشورهای اروپایی، آمریکا، روسیه، ژاپن آستین بالا زده و به یاری کشاورزان شتافتند.
یارانه کشاورزی در دیگر کشورها
در این جا به چگونگی پرداخت یارانه در چند کشور می‌پردازیم تا هشداری به مسئولان بخش کشاورزی ایران باشد و بدانند که دست در جیب کشاورزان کردن عاقبت خوشی ندارد.
اساسا پرداخت یارانه به کشاورزان، محدود به کشورهای اروپایی یا آمریکایی نیست، چرا که 54 کشور جهان و حتی برخی از کشورهای کمتر توسعه یافته، بنا بر توان اقتصادی خود، سالانه افزون بر 700 میلیارد دلار به کشاورزان خود انواعی از یارانه‌ها را پرداخت می‌کنند که به طور میانگین، روزانه بیش از 2 میلیارد دلار است که بخش قابل توجهی از درآمد ناخالص ملی کشورهای پرداخت‌کننده یارانه را در بر می‌گیرد. اگر چه برخی اعتقاد دارند که پرداخت یارانه به کشاورزان به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، موجب ناتوانی سایر کشاورزان در کشورهای فقیر می‌شود و دلیل آن را غیررقابتی کردن تولید در کشورهای توسعه‌یافته می‌دانند، اما حمایت از کشاورزان رابطه بسیار نزدیکی با امنیت غذایی دارد.
یارانه کشاورزی در آمریکا
وزارت کشاورزی آمریکا در قالب هشت برنامه جداگانه و دارای جزئیات بسیار، سالانه افزون‌بر 20 میلیارد دلار به کشاورزان خود کمک می‌نماید تا بتوانند ضمن تامین موادغذایی مورد نیاز داخلی، بخش قابل توجهی نیز برای صادرات و حضور در عرصه‌های تجارت جهانی را تولید کنند.
این یارانه‌ها به صورت:
-
حمایت از تولیدکنندگان بزرگ گندم، ذرت، سویا و پنبه
-
حمایت در مقابل کاهش احتمالی تولید به دلایلی از قبیل خشکسالی، طوفان و سایر بلایای طبیعی
-
حمایت در مقابل نوسانات قیمت‌ها و احتمال زیان وارد شدن به کشاورزان
-
حمایت در مقابل افزایش هزینه‌های تولید
-
حمایت در امور بازاریابی، پوشش‌های بیمه‌ای، خرید و صادرات محصولات از کشاورزان
-
حمایت در زمینه‌های تحقیقاتی به منظور افزایش دانش کشاورزان در تولید محصول بیشتر
-
60 برنامه حمایتی به صورت‌های مستقیم و غیرمستقیم که حدود 70 درصد این کمک‌ها به سه محصول اصلی گندم، ذرت و سویا تعلق دارد.
یارانه‌های کشاورزی اتحادیه اروپا
کمیسیون کشاورزی اتحادیه اروپا در قالب یک برنامه سه بخشی شامل یارانه مستقیم، توسعه روستاها و مداخله در بازار محصولات کشاورزی، در سال گذشته یک مبلغ 387 میلیارد یورویی (425 میلیارد دلار) را برای سال 2023 تا 2027تصویب کرد. اولویت چنین برنامه‌هایی تامین حداقل معیشت و رفاه کشاورزان است تا با انگیزه کافی به کار تولید بپردازند.
این یارانه‌ها به کشاورزان کمک می‌کند تا اثرات آسیب‌های وارده به محصولات خود را کاهش دهند. کشور فرانسه در سال 2021 در حدود 62/5 میلیارد یورو صرف حمایت از کشاورزان کرده و کشورهای آلمان، ایتالیا، یونان، رومانی و اسپانیا، بیشترین یارانه‌های حمایت را به کشاورزان خود پرداخت کرده‌اند.
یارانه کشاورزی در استرالیا
کشور استرالیا ششمین کشور جهان از نظر مساحت و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گندم جهان است. کشاورزان استرالیایی، سالانه افزون‌بر 50 میلیارد دلار انواع محصولات کشاورزی را صادر می‌کنند.
دولت استرالیا با جدولی از انواع حمایت‌ها به یاری کشاورزان می‌رود. دادن یارانه ناشی از خشکسالی به صورت مستقیم به منظور جبران زیان‌های وارده، حمایت رایگان از سلامتی خانواده‌های کشاورزان، دادن خدمات مشاوره مالی، بازاریابی و صادرات محصولات، وام‌های کم‌بهره و سایر حمایت‌ها موجب امنیت شغلی برای کشاورزان می‌شود. سایر کشورها نیز هر کدام به روش‌های مستقیم و غیرمستقیم ازکشاورزان خود حمایت می‌کنند.
از این سو، در ایران هر آنچه که می‌توانسته حداقل کمکی به اشتغال و معیشت کشاورزان نماید
به اشکال مختلف تقلیل و یا قطع گردیده که موجب خسارات مستمر به کشاورزان و تولیدکنندگان زیربخش‌های کشاورزی شده است.
ماهنامه دام و کشت و صنعت – شماره ۲۷۴- اردیبهشت ۱۴۰۲
