روایتی تلخ از احیای ناتمام
دریاچه ارومیه: یک دهه تلاش، یک بحران عمیق‌تر! چرا احیا به سرانجام نمی‌رسد؟
دریاچه ارومیه، نگین فیروزه‌ای ایران، در آستانه نابودی! چرا با وجود گذشت یک دهه و صرف هزینه‌های میلیاردی، این دریاچه هنوز در بحران است؟
«دریاچه ارومیه»، بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران، سال‌هاست که با بحران خشکی دست‌وپنجه نرم می‌کند. وعده‌های احیا داده شده، ستادها تشکیل شده و طرح‌های مختلفی اجرا شده‌اند؛ اما چرا پس از گذشت یک دهه، نه تنها دریاچه احیا نشده، بلکه وضعیت آن بدتر هم شده است؟
از وعده روحانی تا تنزل جایگاه ملی
در سال ۱۳۹۲، حسن روحانی با وعده احیای دریاچه ارومیه، بارقه‌های امید را در دل مردم زنده کرد. ستاد احیای دریاچه ارومیه با ۲۶ راهکار عملی تشکیل شد. اما در سال ۱۴۰۱، دولت سیزدهم با تصمیمی عجیب، جایگاه مدیریت این طرح را از سطح ملی به استانی تنزل داد؛ اقدامی که با انتقادهای فراوانی روبرو شد.
چرا راهکارهای ستاد احیا به نتیجه نرسید؟
ستاد احیا با بهره‌گیری از بهترین متخصصان داخلی و بین‌المللی و همکاری دانشگاه‌های معتبر، راهکارهای علمی و عملی احیای دریاچه را شناسایی کرد. اما عمده این راهکارها، پروژه‌های پرهزینه عمرانی بودند که به دلیل نوع نگاه مهندسی به مسئله، نتوانستند مشکل اصلی را حل کنند.
کشاورزی، مقصر اصلی بحران!
به باور متخصصان، عامل اصلی کاهش میزان آب ورودی به دریاچه، رشد فزاینده شکاف بین منابع و مصارف آب در حوضه دریاچه ارومیه، به‌ویژه در بخش کشاورزی است. ستاد احیا به جای یافتن راهکار برای کاهش واقعی مصرف آب در بخش کشاورزی، آن را با راهکار ساده "کاهش ۴۰ درصدی تأمین آب از سدها" جایگزین کرد؛ راهکاری که نتوانست برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی و سطحی را کنترل کند.
وقتی النینو به کمک می‌آید!
در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، پدیده النینو باعث افزایش بارندگی‌ها و حجم آب ورودی به دریاچه شد. اما این موفقیت، موقتی بود و در سال ۱۴۰۰، با کاهش بارندگی‌ها، حجم آب دریاچه دوباره به شدت کاهش یافت.
تقلیل طرح احیا از سطح ملی
دولت سیزدهم با تمرکز بر تکمیل پروژه‌های انتقال آب، سعی کرد اهمیت احیای دریاچه ارومیه را نشان دهد. اما آنچه از این دولت در ذهن‌ها باقی‌مانده، تقلیل طرح احیای دریاچه از سطح ملی و رها کردن اقدامات هشت سال قبل ستاد احیا است.
فرصتی تاریخی برای دولت چهاردهم
دولت چهاردهم با روی کار آمدن مسعود پزشکیان، فرصتی تاریخی برای بازنگری در راهبردهای احیای دریاچه ارومیه دارد. چالش‌های پیش رو، نیازمند بازتعریف سیاست‌هایی مبتنی‌بر واقعیت‌های اکولوژیک و اجتماعی حوضه آبریز است.
راهکارهای پایدار، کلید نجات ارومیهانتظار می‌رود دولت جدید با عبور از رویکردهای مقطعی و تمرکز بر راهکارهای پایدار، مانند اصلاح نظام حکمرانی آب، تقویت نظارت بر برداشت‌های غیرمجاز و تلفیق دانش بومی با فناوری‌های نوین، گام‌های عملیاتی‌تری بردارد.
